Ile za nerkę?

Dodano:   /  Zmieniono: 
Czterdziesto- dziewięcioletni Leszek Kozon, technik samochodowy z Warszawy, prawie od siedmiu lat czeka na przeszczep nerki. Trzy razy w tygodniu jeździ do Instytutu Transplantologii Akademii Medycznej w Warszawie na wielogodzinne dializy. Pięćdziesięciotrzyletnia Magda Kożuchowska myślała, że już nie doczeka się przeszczepu wątroby. Pozostały jej zaledwie dwa tygodnie, gdy lekarze wreszcie zdobyli organ niezbędny jej do życia. Jedynie szybka transplantacja serca może uratować życie czterdziestoletniemu mężczyźnie, który od trzech miesięcy czeka na przeszczep w warszawskiej klinice kardiochirurgii. Wolny rynek organów do przeszczepów to ratunek dla tysięcy Polaków.
Czterdziestodziewięcioletni Leszek Kozon, technik samochodowy z Warszawy, prawie od siedmiu lat czeka na przeszczep nerki. Trzy razy w tygodniu jeździ do Instytutu Transplantologii Akademii Medycznej w Warszawie na wielogodzinne dializy. Pięćdziesięciotrzyletnia Magda Kożuchowska myślała, że już nie doczeka się przeszczepu wątroby. Pozostały jej zaledwie dwa tygodnie, gdy lekarze wreszcie zdobyli organ niezbędny jej do życia. Jedynie szybka transplantacja serca może uratować życie czterdziestoletniemu mężczyźnie, który od trzech miesięcy czeka na przeszczep w warszawskiej klinice kardiochirurgii. Trzynastoletni chłopiec z Gdańska od pół roku niecierpliwie czeka na jednoczesny przeszczep płuca i serca. Znalezienie dawcy jest bardzo trudne, bo rodzice tragicznie zmarłych dzieci rzadko godzą się na pobranie od nich narządów. W kolejkach po organy czeka w Polsce około 2 tys. chorych. Kilkuset z nich umrze, zanim znajdzie się dawca.
Na całym świecie coraz więcej chorych rozpaczliwie poszukuje szpiku kostnego, serca, wątroby, nerek lub płuc, bo coraz trudniej jest pozyskać dawców tkanek i narządów. W USA w ciągu 10 lat liczba oczekujących na tego rodzaju operacje zwiększyła się z 15 tys. prawie do 80 tys. Tylko co trzecia z tych osób może liczyć na zabieg, co roku 6 tys. chorych umiera. Najwięcej pacjentów - aż 50 tys. - czeka na przeszczep nerki.
W Polsce przeprowadzono w ubiegłym roku rekordową liczbę 1150 transplantacji (130 osobom przeszczepiono serce, a 900 nerkę), ale oczekujących na operacje jest trzykrotnie więcej. Na przeszczep nerki trzeba czekać od trzech do pięciu lat, a jeśli nic się nie zmieni, za dziesięć lat kolejka będzie co najmniej dwa razy dłuższa. Jedynym ratunkiem dla tysięcy chorych jest potępiane i surowo zakazane przez prawo pozyskiwanie narządów do przeszczepów od ludzi gotowych sprzedać własną nerkę lub fragment wątroby.

Dawcy nerki z dobrego serca
Z nową nerką, sercem lub wątrobą ludzie żyją 20 lat, a czasami nawet 40 lat. Przeszczepy są też znacznie bardziej opłacalne niż inne formy terapii. Dializowanie chorego z przewlekłą niewydolnością nerki kosztuje budżet państwa 60 tys. zł rocznie, transplantacja jest dwu-, trzykrotnie tańsza (mimo że pacjent musi do końca życia zażywać leki zapobiegające odrzuceniu przeszczepu). - 10-12 lat po operacji przeszczepienia nerki nadal żyje połowa chorych, tylko nieliczni dializowani tyle przeżywają - mówi prof. Mieczysław Lao z Instytutu Transplantologii Akademii Medycznej w Warszawie.
Nadto postęp w chirurgii jest tak duży, że ryzyko przedwczesnej śmierci dawcy nerki jest niewielkie. Powikłania pooperacyjne zdarzają się u co pięćsetnego, do zgonów dochodzi u trzech osób na 10 tys. operowanych (nieco większe ryzyko wiąże się z pobraniem płata wątroby).
Przeszczepy od żywego dawcy lepiej się przyjmują niż narządy pobrane ze zwłok. Analiza 50 tys. transplantacji wykazała, że po upływie 3 lat nadal pracuje ponad 85 proc. nerek pobranych od żywych osób i 70 proc. organów pozyskanych od zmarłych. Coraz mniejszym problemem staje się zgodność tkankowa dawcy i biorcy, gdyż leki zapobiegające odrzutom są już tak skuteczne, że wystarczy dobrać odpowiednią grupę krwi (podobnie jak w wypadku transfuzji).
Niestety, tylko nieliczni chorzy mogą liczyć na ofiarowanie nerki lub innego narządu przez krewnego czy bliską osobę. W Polsce tzw. przeszczepy rodzinne stanowią zaledwie 3-4 proc. wszystkich transplantacji. - Pacjentom niezręcznie jest występować z taką propozycją, a lekarze zbyt rzadko rozmawiają na ten temat z rodziną chorego - mówi prof. Lao.
W 2001 r. jedynie pięćdziesiąt osób w Polsce otrzymało narząd osoby spokrewnionej. Najczęściej były to dzieci, którym nerkę lub fragment wątroby ofiarowali gotowi do poświęceń rodzice. - Walczymy o altruistyczne motywy oddawania narządów do przeszczepów, ale wiara w to, że jedynie altruiści będą oddawać nerki, jest naiwnością - przyznaje prof. Wojciech Rowiński, szef Instytutu Transplantologii AM w Warszawie.

Jak powstaje transplantologiczne podziemie
Niektóre osoby są gotowe oddać nerkę wyłącznie odpłatnie. "Jestem zdrowym trzydziestolatkiem. Sprzedam nerkę" - proponuje w Internecie zdesperowany Jacek. - Miałem już kilka ofert kupna, ale nie zawarłem jeszcze transakcji, bo mam rzadką grupę krwi AB - powiedział "Wprost". Dwudziestopięcioletni Polak posługujący się pseudonimem McBride (grupa krwi B Rh+) wystawił swą nerkę na sprzedaż na internetowej aukcji eBay.
Polacy odpłatnie oferujący nerkę do przeszczepu zwykle wyjeżdżają na operacje za granicę, bo transplantacje od osoby niespokrewnionej są w Polsce zabronione (w wypadku konkubinatu niezbędna jest zgoda sądu). Takie zabiegi dozwolone są na przykład w USA. W ubiegłym roku po raz pierwszy aż połowa przeszczepionych tam nerek (9,5 tys.) pochodziła od żywych dawców. Zgodnie z amerykańskim prawem za oddanie narządu nie wolno brać pieniędzy, bez wątpienia jednak przynajmniej za niektóre "ofiarowane" organy biorcy zapłacili po kryjomu.
Pięćdziesięcioletni Pete Dobrovitz z Rochester zamieścił w prasie amerykańskiej ogłoszenie, że pilnie szuka dawcy nerki. W ciągu tygodnia otrzymał kilka propozycji, ale wszyscy chętni żądali 10 tys. dolarów. "Zawsze gdy zgłasza się altruistyczny dawca, zadaję sobie to samo pytanie: czy to święty za życia, czy raczej chory psychicznie?" - mówi prof. Mark Fox, transplantolog z University Rochester.

Jak działa czarny rynek nerek i serc
Najwięcej nerek od żywych dawców przeszczepia się w Turcji (prawie 70 proc. wszystkich transplantacji tego narządu). Część operacji, oczywiście nieoficjalnie, wykonywana jest odpłatnie. Do Turcji przyjeżdżają płatni dawcy narządów z Europy Wschodniej, głównie z Estonii, Bułgarii, Mołdawii i Rumunii. Aż pięćdziesięciu dawców przyjechało ze wsi Mingir, liczącej zaledwie 4 tys. mieszkańców, położonej sto kilometrów od Kiszyniowa, stolicy Mołdawii. Pobrane od nich nerki najczęściej przeszczepia się bogatym obywatelom Turcji i mieszkańcom Izraela.
W ostatnich trzech latach z takich zagranicznych przeszczepów skorzystało ponad trzystu Izraelczyków. Wszystkie zabiegi zostały zrefundowane z budżetu izraelskiego resortu zdrowia, choć w Izraelu płatne transplantacje są na razie zabronione. Za każdą operację (wraz z honorarium dawcy) państwo zapłaciło 40 tys. USD, bo jest to bardziej opłacalne dla budżetu niż dializowanie chorych.
W Indiach od ponad 10 lat kwitnie handel narządami. Do przeprowadzenia transplantacji wystarczy tam złożenie oświadczenia, że dawcę i biorcę łączy związek emocjonalny. Hinduizm nie zabrania przeszczepiania organów ani tkanek. Oddanie narządu jest kwestią osobistej decyzji. Najwięcej chętnych jest werbowanych w Madrasie, gdzie niemal w każdej ubogiej rodzinie przynajmniej jedna osoba sprzedała nerkę. W całych Indiach co roku wykonuje się 4 tys. przeszczepów nerek, często opłaconych przez bogatych Brytyjczyków, Niemców lub Amerykanów.
W październiku tego roku dr Jarnail Singh, lekarz rodzinny z Coventry, został czasowo pozbawiony prawa wykonywania zawodu za pośredniczenie w wyszukiwaniu dawców nerek w Madrasie. Jak wykazało dochodzenie, co roku (podobno bezpłatnie) pomagał kilku pacjentom wyjechać do Indii, gdzie za 20 tys. funtów szterlingów mogli się oni poddać transplantacji (dawca otrzymywał tysiąc funtów). "Nie jesteśmy w stanie temu przeciwdziałać. Tego rodzaju transakcje należałoby wreszcie zalegalizować" - uważa prof. J.K. Reddy, naczelny chirurg Madrasu.
W Chinach i na Filipinach jak grzyby po deszczu powstają kliniki, do których na transplantacje przyjeżdżają głównie Japończycy, Koreańczycy i Amerykanie pochodzenia azjatyckiego. Bulwersujące jest praktykowane w Państwie Środka pobieranie narządów do przeszczepów od skazanych na śmierć więźniów, co ujawnił chiński dysydent Wang Guoqi, chirurg, który uciekł do USA.
Majętni mieszkańcy Zatoki Perskiej najczęściej korzystają z ofert biedniejszych Irakijczyków. Prof. Michael Friedländer z Akademii Medycznej Hadassah w Jerozolimie twierdzi, że ponad trzydziestu jego pacjentów pochodzenia arabskiego opłaciło przeszczep nerki w Bagdadzie (operacja kosztowała 7 tys. dolarów). Dawcami byli młodzi mężczyźni, którzy sprzedali narząd za 500 dolarów.

Wolny rynek organów kontra czarny rynek
"Opowiadam się za całkowitą legalizacją płatnego odstępowania narządów do przeszczepów" - przyznał prof. Friedländer. Transplantacje nerek pobranych od niespokrewnionych żywych osób za pieniądze są już wykonywane w Iranie. W ciągu dwóch lat przeprowadzono tam prawie 2,5 tys. takich operacji.
W Niemczech proponuje się zapewnienie rekompensat żywym dawcom, na przykład w formie dodatkowego ubezpieczenia. "Obietnica zbawienia w niebie dla większości ludzi nie jest wystarczającą zachętą do ofiarowania komuś narządu. Aby zwiększyć liczbę dawców, możemy jedynie zastosować bodźce ekonomiczne" - twierdzi prof. Christoph Broelsch, szef Kliniki Transplantologii Uniwersytetu Essen. Podobnie myśli coraz więcej transplantologów.
W USA rozważane jest z kolei wprowadzenie rekompensat (na przykład w postaci zwrotu kosztów pogrzebu) dla rodzin, które zgodziły się na pobranie narządów zmarłego (w Stanach Zjednoczonych w przeciwieństwie do większości krajów, w tym Polski, wymagana jest akceptacja rodziny, nawet jeśli zmarły nosił przy sobie oświadczenie, że po śmierci jego organy mogą być pobrane do transplantacji). "Jeśli tak się stanie, do transplantologii wkroczy prawo popytu i podaży" - ostrzega Michael Green, członek Amerykańskiego Towarzystwa Medycznego. - Wprowadzenie rekompensat dla żywych dawców narządów również zwiększa możliwość handlu organami, który trudno będzie opanować - uważa prof. Mirosław Nesterowicz, prawnik Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Handel narządami pod kontrolą
W medycynie, szczególnie w chirurgii, wielokrotnie już łamano bariery prawne, obyczajowe i moralne. Pod koniec lat 60. lekarzom, którzy przeprowadzili pierwszą w Polsce transplantację serca pobranego z ciała człowieka ze zmiażdżoną po wypadku głową, prokuratura zarzuciła, że to oni go zabili, wyjmując narząd (dopiero w 1968 r. wprowadzono na świecie przepis prawny określający, że śmierć człowieka następuje wraz ze śmiercią mózgu).
Nadal z powodu sprzeciwu rodziny zmarłego nie dochodzi do 10-30 proc. przeszczepów. - To grzech przez zaniechanie - twierdzi prof. Zbigniew Religa. Jego zdaniem, warto byłoby się zastanowić, czy taka odmowa nie powinna podlegać odpowiedzialności karnej. - Jeśli mamy umierającego pacjenta i jest narząd, ale nie wykonujemy przeszczepu, a pacjent umiera, świadomie zgadzamy się na jego śmierć - uważa prof. Religa. - Jest pewną niekonsekwencją, że z jednej strony, ograniczamy wolę osoby, która chce sprzedać swą nerkę, a z drugiej, uzależniamy pobranie narządów ze zwłok od zgody rodziny zmarłego, mimo że za życia nie wyraził on sprzeciwu - mówi prof. Wojciech Rowiński.
Prof. Hans Schlitt z University of Sydney, uważa, że opłacanie zdrowych, żywych dawców może być przyszłością transplantologii. Wprawdzie przyznaje on, że umożliwiające to regulacje prawne mogą zwiększyć rozmiary tzw. turystyki transplantacyjnej, lecz dodaje, że byłoby lepiej, gdyby płatne przeszczepy odbywały się legalnie, a nie na czarnym rynku.



Mariusz Łapiński
minister zdrowia
Jestem przeciwny pobieraniu narządów od dawców niespokrewnionych. Zalegalizowanie tego procederu prowadziłoby do handlu narządami. Uważam, że w Polsce problemem jest coś innego, przede wszystkim limitowanie przeszczepów. Od przyszłego roku wprowadzimy zmiany, dzięki którym limitów nie będzie. Jestem wielkim zwolennikiem transplantacji, zwłaszcza nerek, bo życie pacjenta po przeszczepie jest znacznie wygodniejsze niż dializowanego chorego, a poza tym jest to znacznie tańsza metoda leczenia. Wiele stacji dializ bardzo późno przekazuje pacjentów do przeszczepu, bo zależy im na utrzymaniu lukratywnych kontraktów. Jeżeli to zmienimy, liczba przeszczepów radykalnie się zwiększy.

Wojciech Rowiński
dyrektor Instytutu Transplantologii Akademii Medycznej w Warszawie
Walczymy o altruistyczne motywy oddawania narządów do transplantacji, ale wiara w to, że jedynie altruiści będą oddawać nerki, jest naiwnością. W Niemczech i innych krajach rozważa się wprowadzenie rekompensaty dla ofiarodawcy narządu, ponieważ ta osoby musi się poddać operacji i jakiś czas przebywać na zwolnieniu lekarskim. W USA mówi się o przyznaniu nagrody czy zwrocie kosztów pogrzebu w zamian za wyrażenie zgody na pobranie narządów od zmarłego krewnego. Uważam, że należy zrobić wszystko, by jak najwięcej narządów pozyskiwać ze zwłok. Przeszczepy od żywych dawców byłyby wtedy wykonywane jedynie w wyjątkowych sytuacjach.

Religie wobec przeszczepów

Buddyzm przypisuje dużą wartość aktom współczucia, ale ofiarowywanie tkanek i organów jest sprawą indywidualnego wyboru.
Katolicyzm postrzega dawanie organów jako akt miłosierdzia, miłości i poświęcenia. "O ile nie są łamane zasady etyczne, katolicy powinni traktować możliwość oddania narządu jako wyzwanie dla własnej wielkoduszności i braterskiej miłości" - twierdzi Jan Paweł II.
Hinduizm nie zabrania przeszczepów organów ani tkanek. Oddanie narządu jest kwestią osobistej decyzji.
Islam kładzie duży nacisk na zasadę ratowania ludzkiego życia. Większość islamskich uczonych należących do różnych szkół prawa koranicznego uznaje nadrzędność tej zasady, a tym samym pochwala transplantację.
Judaizm wspiera i pochwala ofiarowywanie narządów do przeszczepów. "Jeśli ktoś, oddając organ, może uratować komuś życie, to musi to zrobić, nawet jeśli nie wie, kto jest biorcą" - twierdzi ortodoksyjny rabin Moses Tendler. Jedna z głównych zasad żydowskiej etyki to "nieskończona wartość istoty ludzkiej".
Szintoizm, wyznawany głównie w Japonii, naucza, że ciało zmarłego jest nieczyste i niebezpieczne. Ingerencja w nie to poważne wykroczenie. Może ponadto przerwać więź między zmarłym a żywymi członkami rodziny.
Świadkowie Jehowy nie zachęcają do transplantacji, chociaż decyzję w tej sprawie pozostawiają sumieniu. Przeszczepiane organy muszą być jednak, o ile to możliwe, pozbawione krwi. Transfuzja krwi jest niedozwolona.

Organy do przeszczepów na wolny rynek?
NIE, ALE NIE
Zyta Gilowska
posłanka PO
Płacenie za ofiarowanie narządu do transplantacji wydaje mi się niemoralne i niebezpieczne społecznie. Człowiek nie jest właścicielem swojego ciała i nie ma prawa sprzedawać jego części. Za bardzo pożyteczne uważam natomiast wprowadzenie możliwości pobierania organu od żyjącego ofiarodawcy.
Bogusław Wolniewicz
profesor filozofii
Od żyjących dawców można przeszczepiać organy tylko wtedy, gdy potrzebującym jest ktoś bliski, na przykład matka. Dawcy nie powinna przysługiwać za to żadna rekompensata. Płatne przeszczepy, czyli handel ludzkim mięsem, jest ludożerstwem w czystej postaci.
Józef Oleksy
poseł SLD
Popieram przeszczepy od osób żywych, niespokrewnionych z biorcą, dawca powinien jednak dobrowolnie ofiarować narząd. Wprowadzenie możliwości pobierania opłat za narządy prowadziłoby do handlu organami, a temu jestem przeciwny.
Janusz Piechociński
poseł PSL
Nie mam nic przeciwko przeszczepom organów pobieranych od osób zmarłych. Natomiast do transplantacji narządów od żyjących dawców należy - moim zdaniem - podchodzić z dużą ostrożnością; każda sytuacja powinna być rozpatrywana indywidualnie. Takie procedury muszą być poddane ścisłej kontroli, a ich warunki powinno regulować prawo.

Więcej możesz przeczytać w 46/2002 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.

Spis treści tygodnika Wprost nr 46/2002 (1042)

  • Niewola stereotypów17 lis 2002Przecież ona będzie w ten sposób zepsuta - odpowiedzieli rodzice nastolatki, która zginęła w wypadku, gdy znajomy lekarz poprosił ich o zgodę na pobranie organów do transplantacji.3
  • Peryskop17 lis 2002Dyplomacja WarszawskaTony Blair - premier Wielkiej Brytanii, Göran Persson - premier Szwecji, Costas Simitis - szef rządu Grecji, oraz sześciu innych premierów, wywodzących się z partii socjalistycznych, pojawią się w tym tygodniu w...8
  • Dossier17 lis 2002LESZEK MILLER,premier RP"SLD to partia stupięćdziesięciotysięczna i wśród 150 tys. ludzi zdarzają się tacy, którzy w sojuszu nie powinni być nigdy" Program I Polskiego RadiaGRZEGORZ KOŁODKO, wicepremier, minister...8
  • Złudzenie za złotówkę17 lis 2002Dają, to bierz, biją, to uciekaj - tak najkrócej można skomentować wyniki badania Pentora, wedle których 43 proc. Polaków źle ocenia Mariusza Łapińskiego, ministra zdrowia, ale jednocześnie 65 proc. pozytywnie ocenia jeden z...8
  • Z życia koalicji17 lis 2002Przepraszamy za obsuwę, ale nam dech zaparło, więc milczeliśmy. Otóż znakomici dziennikarze TVP dostali od Aleksandra Kwaśniewskiego po medalu. Jak ktoś robił Panu Prezydentowi dobrze, to się załapał - jak Sławek Jeneralski, Jolanta...10
  • Z życia opozycji17 lis 2002Niestety. Wśród narodowców nie jest dobrze. Antoni Macierewicz bierze ostateczny rozwód z Ligą Polskich Rodzin. Opuszcza jej klub parlamentarny i wraz z garstką najwierniejszych wyznawców zakłada własne koło sejmowe o...11
  • M&M17 lis 2002NIEUCZCIWA KONKURENCJAZ oddłużeniem nie wyszło, więc finansów resort chce zabrać barom mlecznym. Dla nas to nie dziwy. Toż to jest konkurencja, nieuczciwa zresztą... Tam też połowa ruskich, połowa leniwych.12
  • Playback17 lis 2002 12
  • Fotoplastykon17 lis 200214
  • Poczta17 lis 2002Siła odrzuconychNie zgadzam się z opinią Dawida Warszawskiego ("Siła odrzuconych", nr 42) na temat asymilacji polskich Żydów. Pochodzę z inteligenckiej rodziny żydowskiej, ale od pokoleń zasymilowanej, a więc polskiej i...16
  • Kadry17 lis 200217
  • Państwo bez narodu?17 lis 2002Polacy nie dbają o swoje narodowe interesy18
  • Triada Kisiela17 lis 2002Nagrody Kisiela 2002: Krzysztof Pawłowski, Donald Tusk, Maciej Rybiński22
  • Egzekucja na zlecenie17 lis 2002Sto osób ginie w Polsce co roku z rąk płatnych zabójców, Polacy najczęściej zabijają z broni krótkiej, Rosjanie i Ukraińcy wolą serię z kałasznikowa...26
  • Prawo do bezprawia17 lis 2002Martwe prawo jest gorsze niż brak uregulowań prawnych30
  • Smuta narodowa17 lis 2002W większości krajów święta narodowe obchodzi się latem, w Polsce jesienią, w najbardziej ponurym miesiącu32
  • Narodowe drożdże17 lis 2002W III Rzeczypospolitej w wyścigu o rząd dusz inteligenci przegrywają z partyjnymi demagogami Narodowe drożdże33
  • Giełda i wektory17 lis 2002Hossa ŚwiatWiedeńska "złotówa"Po Wiedniu można jeździć nocą taksówkami za cenę biletu autobusowego. Różnicę pokrywa magistrat, który doszedł do wniosku, że taniej wychodzi dopłacanie taksówkarzom, niż...34
  • Bankomatnia17 lis 2002300 tysięcy polskich rodzin na skraju bankructwa! Wartość kredytów zaciągniętych przez osoby fizyczne szacuje się dziś na 60,5 mld zł!36
  • Cena wolnego rynku17 lis 2002Za Millera zarabiamy nominalnie tyle samo co za Gomułki, ale kupujemy za to dziesięć razy więcej!42
  • Telefon z wyrokiem śmierci17 lis 2002Telekomy przestaną tonąć za dwa lata46
  • Kochamy nieudaczników17 lis 2002W Europie nieudacznik, który "chciał dobrze", cieszy się większą sympatią niż ten, komu się udało wiele osiągnąć50
  • Hakerzy wolności17 lis 2002Hakerzy kontra totalitarne reżimy54
  • Era telekomputerów17 lis 2002  Andrzej Kropiwnicki: Na czym polega idea konwergencji telefonu komórkowego i komputera? Paul Otellini: Należy połączyć najlepsze cechy komputerów z wygodą użytkowania telefonów komórkowych. Potem trzeba tylko...57
  • Lekarz w komórce17 lis 2002Telefon komórkowy pozwala uniknąć zawału58
  • Pająk bojowy17 lis 2002Miniaturowa kamera ukryta w szmince przetwarza obraz w trójwymiarowy plan budynku. Elektroniczna karta pozwala użytkownikowi peceta podszyć się pod administratora sieci komputerowej60
  • Kto ma szmalec?17 lis 2002W Niemczech panuje zastój gospodarczy. Objawy kryzysu niemieckiego są już widoczne gołym okiem - na przykład kilka dni temu kanclerz Schröder przyjechał do nas na obiad.62
  • Wszechnica Wiedzy Wszelakiej17 lis 2002Zimowa stolicawww.z-ne.plPrzed tegorocznym wyjazdem do zimowej stolicy Polski warto odwiedzić zakopiański portal internetowy. Znajdziemy w nim wiadomości na temat bazy turystycznej i noclegowej Zakopanego, a także oferty lokalnej gastronomii....62
  • Supersam17 lis 2002Drogocenny czas Zegarki Dream Line to propozycja firmy Roamer dla kobiet eleganckich. Ekskluzywne czasomierze wysadzane są bowiem brylantami - w zależności od modelu jest ich od sześciu do trzydziestu ośmiu. Bransoleta nowego roamera, wykonana z...63
  • Pogromcy diabła17 lis 2002Kościół przestał się wstydzić egzorcystów64
  • Wszystko w rękach Pana17 lis 2002Rozmowa z ks. GIANCARLEM GRAMOLAZZO, przewodniczącym Międzynarodowego Stowarzyszenia Egzorcystów66
  • Smakosze brukwi17 lis 2002Piotrze! NapisaŁa do mnie znajoma z Austrii, kobieta uprawiająca szlachetny zawód krytyka kulinarnego, a epistoła pełna była istotnych, choć dość jednorodnych pytań. Chodziło o brukiew. Z listu wynika, że w Austrii ta jarzyna przeżywa...68
  • Tratwa Noego - Jubileusz Szarika17 lis 2002Artyści występujący w urodzinowej gali TVP brali udział w balu na cmentarzu historii69
  • Król sławy17 lis 2002Książę Edward VIII i jego żona stworzyli reguły życia na pokaz70
  • Żegnaj, McLuhanie!17 lis 2002Globalna wioska przestała być moim marzeniem. Coraz rzewniej myślę o prowincji i zaletach spowolnionego życia72
  • Sejmowe trąby17 lis 2002Awantury, kłótnie i bijatyki były standardem w parlamencie II Rzeczypospolitej74
  • Know-how17 lis 2002Nie martw się starościąLudzie optymistycznie postrzegający własną starość, zanim jeszcze się ona rozpocznie, żyją średnio ponad siedem lat dłużej od tych, którzy widzą ją w czarnych barwach - wynika z ustaleń psychologów z Yale...77
  • Ile za nerkę?17 lis 2002Czterdziesto- dziewięcioletni Leszek Kozon, technik samochodowy z Warszawy, prawie od siedmiu lat czeka na przeszczep nerki. Trzy razy w tygodniu jeździ do Instytutu Transplantologii Akademii Medycznej w Warszawie na wielogodzinne dializy....78
  • Żona na zdrowie17 lis 2002Nieudane małżeństwo jest jak zawał serca84
  • Aborcja depresji17 lis 2002Kontrowersyjna pigułka RU 486, zwana wczesnoporonną lub aborcyjną, może być skutecznym środkiem w leczeniu ciężkiej formy depresji - wynika z eksperymentu opisanego z czasopiśmie "Biological Psychiatry". W badaniach uczestniczyło 30...86
  • Bez granic17 lis 2002Śmierć za słowa"Prawdziwy islam różni się od islamu autorytarnego, jaki teraz panuje w Iranie. Irańczycy nie powinni jednak podążać za rządzącymi duchownymi jak małpy" - powiedział w czerwcu Haszem Aghadżari, pisarz irański,...88
  • Kapelusz czy fez?17 lis 2002Wojna z Irakiem to test prawdziwych zamiarow zreformowanych tureckich fundamentalistow90
  • Gra w Chińczyka17 lis 2002Chińczycy grają o władzę, prezydent USA rozdaje karty94
  • Gruziński klucz17 lis 2002Henryk Suchar: Moskwa oskarża pana o ukrywanie bojowników czeczeńskich w wąwozie Pankisi. Pomaga pan terrorystom? Eduard Szewardnadze: Wąwóz Pankisi nie jest przyczyną, lecz efektem kryzysu czeczeńskiego. W 1999 r. wojska rosyjskie...98
  • Lustro Niemiec17 lis 2002Oczyszczalnia ścieków jest potrzebna, ale to nie znaczy, że muszę tam mieszkać" - powiedział kiedyś Helmut Kohl, gdy pytano go, dlaczego nigdy nie udzielił wywiadu tygodnikowi "Der Spiegel". Kohl się mylił. "Der Spiegel", najważniejszy tygodnik...99
  • Cytat dyplomatyczny - Wobec islamu17 lis 2002Partia Erdogana bardziej może się kojarzyć z partią chadecką niż z prostym równaniem: islam = terroryzm100
  • Menu17 lis 2002Polska Ring śmierciNa ringu, otoczonym z czterech stron przez widzów, leży kobieta. Nagle pojawia się para terrorystów. Ich ofiara jest żoną polityka, którego chcą zniszczyć. Bandyci odcinają kobiecie po kolei palec, ucho,...102
  • Spirala śmierci17 lis 2002Popularność zabija umiejetności polskich aktorów106
  • Dzieci Komedy17 lis 2002Możdżer, Jagodziński, Makowicz, Hołownia to światowa czołówka pianistów jazzowych112
  • Płyty Kuby Wojewódzkiego17 lis 2002Nirvana Nirvana Nirvana - ojcowie chrzestni rewolucji grunge. "Aurora" muzyki rockowej schyłku XX wieku. To oni wyrwali świat z katatonicznego uścisku miałkiej muzyki pop, podpalając lont gitarowej eksplozji i spontanicznego zgiełku,...113
  • Kapitan Russell Crowe17 lis 2002Hollywood próbuje wskrzesić wielkie kino marynistyczne114
  • Kino Tomasza Raczka17 lis 2002  Koniec z Hollywood - **Reżyseria: Woody Allen. W rolach głównych: Tea Leoni, Woody Allen, Treat Williams. USA 2002 r. Jeden z najsłabszych filmów w karierze Woody'ego Allena. Historia neurotycznego reżysera filmowego,...115
  • Kaszanka dla wszystkich!17 lis 2002TRYBUNA PRZYMIERZA MIĘDZY DAWNYMI A MŁODYMI116
  • Zjem twoją matkę17 lis 2002Partie przyjeżdżają, krzyczą, obiecują, lepią plakaty, a wygrywa zawsze Tadek, który jest miejscowy, czyli swój118