Jacek Dehnel: Nieczytanie jako choroba społeczna

Jacek Dehnel: Nieczytanie jako choroba społeczna

Dodano:   /  Zmieniono: 

Piotr Kofta: Czy internet jest dla rynku książki i dla kultury czytania czymś w rodzaju egipskiej plagi?

Jacek Dehnel: Powiedziałbym, że wręcz przeciwnie. Internet jako medium tekstowe uratował czytanie jako umiejętność powszechną i ratuje nas przed wtórnym analfabetyzmem. A ponadto jest być może najdoskonalszym obecnie medium do wymiany opinii o książkach, a poświęcone literaturze portale i blogi cieszą się ogromnym zainteresowaniem czytelników. To nie w internecie leży problem.

Gdzie w takim razie?

W przyzwoleniu na brak czytania. Nieczytanie jest chorobą społeczną, sprawia, że słabniemy: stajemy się mniej kompetentni, mniej myślący, mniej dojrzali. Nie czyta cała klasa profesjonalistów, ludzi z wyższym wykształceniem. Chciałby pan się leczyć u lekarza, który w ciągu roku nie przeczytał żadnego artykułu naukowego ze swojej dziedziny? A są tacy lekarze. Nieczytanie to nie tylko stosunek do literatury pięknej, ale do wiedzy w ogóle.

W 2010 r. 56 proc. Polaków nie miało w rękach ani jednej książki. Dla porównania, w Czechach w tym samym roku żadnej książki nie przeczytało ledwie 20 proc. badanych.

To wypadkowa historycznych zaległości i świeżych zaniedbań. Przede wszystkim tradycja: kultury chłopskie i katolickie czytają mniej niż protestanckie i mieszczańskie.Korona i Litwa były wiejskie: czytała i pisała garstka mieszczan oraz rozsypana po majątkach szlachta. Po okresie eksplozji intelektualnej w XVI w., związanej w dużej mierze z reformacją, przyszło lenistwo, które, zwalczane nieco za oświecenia, wprowadziło nas w wiek XX. Czesi są potomkami społeczeństwa w dużej części mieszczańskiego, w dodatku wywodzącego się z tradycji protestanckiej, która kładła nacisk na to, żeby wierny sam czytał przełożone na język narodowy Pismo Święte. Katolicyzm wzbraniał czytania w języku narodowym, a interpretacja Pisma miała być brana na wiarę od powołanych do tego fachowców, czyli duchownych. Na to nakłada się jeszcze zespół zaniedbań po 1989 r.: po pierwsze, znaczne ograniczenie liczby książek czytanych w procesie edukacji od szkoły podstawowej do końca studiów magisterskich. Po drugie, wieloletnie traktowanie per noga lokalnych bibliotek – przez wiele lat niszczono łączność między żywym rynkiem czytelniczym a czytelnikami korzystającymi z bibliotek: nie było książek, o których głośno w radiu, w telewizji, w czasopismach, w prasie codziennej. Dopiero w ostatnich latach zaczęto odczarowywać biblioteki i przekształcać je wzorem państw zachodnich w szerokie lokalne centra kultury i życia społecznego. Nadzieja właśnie w tym i w programach promocji czytelnictwa, na przykład w ogromnym przedsięwzięciu, jakim są Dyskusyjne Kluby Książki.

Czy nie jest już za późno na takie działania, skoro zmiana społeczna, a przy okazji też pokoleniowa, już nastąpiła?

Zmiany pokoleniowe i społeczne następują nieustannie, ale akurat spadek czytelnictwa to nie jest proces nieodwracalny. Jeśli w Stanach udało się ów wskaźnik podwyższyć do poziomu z lat 90., ba, jeśli wśród grupy ludzi młodych (18-24 lata) jego wartość wzrosła o 21 proc., to widać, że problem leży nie w tym, że „młodzi ludzie nie czytają”, bo należą do nowego pokolenia, które nie będzie się zajmowało takimi starociami, jak książki, tylko w tym, że trzeba prowadzić odpowiednią politykę edukacyjną. To niesie z sobą koszty. Tyle że w przeciwieństwie do wielu wydatków państwowych każda złotówka zainwestowana w kulturę wraca do budżetu ze sporym naddatkiem.

Czy nie ma pan wrażenia, że spora część kwestii, o których tu mówimy, wiąże się po prostu z prowincjonalizacją polszczyzny jako języka kultury?

Czy czeski, język kraju, w którym czyta się wielokrotnie więcej, wydaje się panu mniej prowincjonalny niż polski? A języki skandynawskie? Przecież tam czyta się na potęgę. Polszczyzna radzi sobie znakomicie, a to, że tłumaczymy dużo, nie tylko zresztą z angielskiego, ale z wielu języków,świadczy o nas jak najlepiej i tylko polszczyznę wzbogaca. Nie czytamy, bośmy skarleli, schamieli. A nie dlatego, że angielszczyzna, że internet czy coś jeszcze innego.

Nie jest pan optymistą?

Umiarkowanym. Po prostu widzę inne zagrożenia niż te podnoszone powszechnie. Internet nie zagraża czytelnictwu – natomiast, na przykład, może spłycać lekturę; badania wskazują, że w internecie czytamy inaczej, ba, że w ogóle z komputera czytamy w sposób pobieżny: wyszukując dane, a nie idąc z rytmem tekstu. Zagrożeniem jest także skracanie dystansu między twórcą a czytelnikiem: to, że każdy może publikować. Z jednej strony, teoretycznie pomaga to w odnalezieniu arcydzieł, które nie ukazałyby się bez sieci, choć prawdę mówiąc, jeszcze o takim przypadku nie słyszałem. Z drugiej – może doprowadzić do powolnego upadku wydawnictw i wyparcia ich przez fuszerancki nurt publikowania online. A dobry wydawca to przede wszystkim firma, która dba o jakość. Świat bez wydawnictw z prawdziwego zdarzenia to świat bez dobrej korekty, z fatalnym poziomem edytorskim, sztampowymi okładkami.

A może to, co postrzegamy jako kryzys, jest w istocie głęboką przemianą myślenia o książce, literaturze, kulturze w ogóle?

Kultura ma naturę płynną, więc zmiana myślenia o niej nie powinna nas sama w sobie dziwić, martwić ani zaskakiwać. Chodzi o to, żeby te zmiany szły w kierunku wyrabiania w obywatelach nawyku korzystania z kultury, a nie wycinania kontaktu z nią. Władze mogą się tym przejąć lub nie. Tymczasem to, czy jako społeczeństwo się ukulturalnimy, czy nie, to kwestia naszego być albo nie być: czy pójdziemy w kierunku siły roboczej dla bardziej zaawansowanych krajów, z wąską elitą, która będzie stąd wiała i wsiąkała w Zachód, czy w kierunku organizmu obywatelskiego, zdolnego do krytycznego myślenia i prowadzenia sporów w cywilizowany sposób.

Zaryzykowałby pan jakąś prognozę dotyczącą tego, jak będzie wyglądał rynek książki za, powiedzmy, dekadę?

Trudno cokolwiek powiedzieć, skoro nie mamy pojęcia, jak będzie w tej dekadzie wyglądała polityka kulturalna w Polsce czy system edukacji. W ostatnich latach dzięki Instytutowi Książki, Bibliotece Narodowej, programowi Dyskusyjnych Klubów Książki, Obywatelom Kultury, dzięki pieniądzom z UE i z fundacji Billa Gatesa pewne rzeczy zmieniły się na lepsze w finansowaniu kultury i w myśleniu o czytelnictwie, ale czy to się utrzyma, czy pójdziemy raczej w kierunku państw skandynawskich, czy Trzeciego Świata – tego nie da się przewidzieć.

Więcej możesz przeczytać w 8/2013 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.

Spis treści tygodnika Wprost nr 8/2013 (1565)

  • Najciemniej pod latarnią17 lut 2013, 20:00Inspektor Rafał Łysakowski to szara eminencja w Komendzie Głównej Policji, jeden z najbardziej zaufanych ludzi komendanta głównego Marka Działoszyńskiego. Reformuje policję, między innymi Centralne Biuro Śledcze, elitarną jednostkę odpowiedzialną...5
  • Brutalna prawda dla Tuska17 lut 2013, 20:00Trzeba to powiedzieć brutalnie – bez zwolnień grupowych LOT nie przetrwa” – te słowa premiera Donalda Tuska będą pamiętane długo. Podobnie jak zdanie, że rząd nie będzie ingerował w firmy, które zwalniają, by przetrwać. A ja...5
  • W Czechach trawka leczy17 lut 2013, 20:00Prezydent Czech Václav Klaus podpisał ustawę legalizującą produkcję medycznej marihuany i obrót nią. Czesi od lat liberalizują prawo w kwestii narkotyków. Dopuszczalne ilości substancji – również twardych - jakie można mieć na własny użytek,...5
  • Bond, wojskowy kryptograf17 lut 2013, 20:00Krzysztof Bondaryk, były szef ABW, ma się zająć kryptografią wojskową. – Temat tajnej łączności jest rozproszony między różne instytucje. Bondaryk miałby zająć się koordynowaniem – mówi nasz rozmówca z tajnych służb wojskowych....6
  • Polska szkoła cierpienia17 lut 2013, 20:00Temperatura -50 st. C, huraganowy wiatr, zadymka – w takich warunkach Jakub Bielecki i Artur Małek walczą o wejście na liczący 8047 m n.p.m. Broad Peak w Karakorum. Jeśli im się uda, będą pierwsi w historii. Polacy zaplanowali, że na jego...6
  • Pierre Richard: Komicy są posępni17 lut 2013, 20:00Z kultowym francuskim aktorem rozmawia Krzysztof Kwiatkowski.6
  • Cytat tygodnia17 lut 2013, 20:00Trzeba dążyć do tego, by posiadanie dzieci stało się akceptowalne społecznie, pożądane i modne. Prezes PiS Jarosław Kaczyński podczas debaty „Teraz rodzina”.6
  • Najlepsze zdjęcia świata wybrane17 lut 2013, 20:00Szwed Paul Hansen, pracujący dla dziennika „Dagens Nyheter”, zwyciężył w największym i najbardziej prestiżowym konkursie fotograficznym na świecie – World Press Photo. Zwycięskie zdjęcie pokonało ponad 100 tys. innych fotografii....8
  • Wszystkiego najlepszego, Michael!17 lut 2013, 20:00W niedzielę Michael Jordan skończył 50 lat. Legendarny sportowiec w kosza nie gra już ponad dekadę, ale nadal zarabia więcej niż takie aktywne gwiazdy sportu jak Tiger Woods, Roger Federer i David Beckham. W ubiegłym roku na jego konto wpłynęło 80...10
  • Operator drona bohaterem17 lut 2013, 20:00Sekretarz obrony USA Leon Panetta postanowił docenić zasługi ludzi, którzy od 2001 r. dają amerykańskiej armii gigantyczną przewagę nad przeciwnikami. To operatorzy dronów. Są zamknięci w zaciemnionym kontenerze bazy wojskowej na terenie Stanów...10
  • WPROST z DVD „Milczenie”17 lut 2013, 20:00Już za tydzień tygodnik „Wprost” z filmem „Milczenie”. Mroczny thriller Toma McLoughlina to historia psychiatry, którego życie rozpada się po śmierci syna. Po latach depresji i zawieszenia praktyki lekarz zgadza się pomóc...10
  • Najważniejsze w tygodniu17 lut 2013, 20:0018.02 Poniedziałek Premiera drugiej serii „Gry o tron” na DVD i Blu-ray. Pierwszy sezon przeszedł do historii jako najlepiej sprzedające się DVD. Czy dwójka powtórzy ten sukces? 19.02 Wtorek Kolejny tydzień z wielkim futbolem. Arsenal...10
  • Choroba to samotność17 lut 2013, 20:00Zdrowy? To się okaże za dziesięć dni. Silny? Nie tak jak kiedyś. W kraju uwielbiany? Nie przez wszystkich. Z Jerzym Stuhrem rozmawia Jarosław Kuźniar.14
  • Polska bez pracy17 lut 2013, 20:00Już 2,3 mln Polaków jest bez pracy. Tylko w styczniu zatrudnienie straciło prawie 160 tys. osób. To tak, jakby w miesiąc w urzędzie pracy zarejestrowali się wszyscy mieszkańcy Olsztyna. Rząd robi niewiele albo nic. A premier mówi, że trzeba zwalniać.20
  • Pilot przerywa milczenie17 lut 2013, 20:00Wszyscy w 36. Specpułku mieli zakaz rozmów z mediami. A to właśnie piloci są oskarżeni o spowodowanie katastrofy smoleńskiej, więc nie mieliśmy jak bronić ich dobrego imienia – mówi ppłk Bartosz Stroiński, szef eskadry 36. Pułku, który 7...24
  • Zabawy premiera17 lut 2013, 20:00Zapowiedziana przez Donalda Tuska rekonstrukcja rządu nie będzie wielka. Mimo to na niemal całą Radę Ministrów padł blady strach.30
  • Wanda co nie chciała Palikota17 lut 2013, 20:00Wanda Nowicka: złożyłam deklarację, że zrezygnuję pod wielką presją kolegów. Oni chcieli, żebym zrezygnowała, zanim doszło do głosowania.32
  • Człowiek z gazu17 lut 2013, 20:00Był pyskaty, miał fortunę i bzika. W zeszłym tygodniu zmarł Aleksander Gudzowaty, jeden z najsławniejszych biznesmenów III RP.36
  • Pornodzieci17 lut 2013, 20:00Mają po osiem, dziesięć lat. Widok pięciu mężczyzn uprawiających jednocześnie seks z jedną kobietą ich nie dziwi. W internecie jest przecież wszystko. Coraz więcej małych dzieci jest uzależnionych od pornografii.38
  • Piękna i klątwa17 lut 2013, 20:00W czwartek 21 lutego premiera filmu Patryka Vegi, który zrujnował karierę Ludwika Sobolewskiego, a zbudował sławę Anny Szarek, partnerki życiowej eksprezesa Giełdy.42
  • Ludzie do zatopienia17 lut 2013, 20:00Zapłaciliśmy za tę zaporę olbrzymią cenę. Tyle łez, zmartwień, pracy – mówią ci, którzy poświęcili swoje domy i ziemie dla budowy zbiornika wodnego Świnna Poręba. Jednak nie wszyscy dali się wysiedlić i wciąż mieszkają w Skawcach, wsi przed...44
  • Komu pomoże Freud?17 lut 2013, 20:00Daremnie szukałam u Freuda teorii, na którą powołał się Janusz Palikot, przypisując Wandzie Nowickiej chęć bycia ofiarą (zgwałconą). Freud miał różne pomysły, nie zawsze mądre, ale nigdzie nie zajmował się przypadkiem kobiety, której polityczny...48
  • Limuzyna pana inspektora17 lut 2013, 20:00Inspektor Rafał Łysakowski, który reformuje Komendę Główną Policji, w dwuznacznych okolicznościach nabył luksusowego volkswagena. Od biznesmena, który organizował duże imprezy dla… Komendy Głównej Policji.50
  • Anno Domini 2012. Kto najważniejszy?17 lut 2013, 20:00Kto zostanie Człowiekiem Roku 2012 tygodnika „Wprost”? Polityk, sportowiec, a może literat? Dowiemy się już za tydzień, 25 lutego podczas uroczystej gali w Teatrze Polskim w Warszawie.52
  • Fundacja na rzecz prezesa17 lut 2013, 20:00Jakub Śpiewak sam stworzył fundację KidProtect.pl, A potem sam ją zniszczył. Za pieniądze fundacji kupił sobie m.in. egzotyczną wycieczkę i luksusowe ubrania. Teraz sprawą zajęła się prokuratura.54
  • Logika i polityka17 lut 2013, 20:00Jak filozofia stoi u podstaw humanistyki, tak logika u podstaw filozofii. Logika, zwłaszcza logika matematyczna, zmieniała współczesny świat, to od takiej logiki zaczęły się badania, które doprowadziły do wykorzystania energii atomowej czy do...58
  • Gdy rozum się martwi17 lut 2013, 20:00Po ogłoszeniu ustąpienia Benedykta XVI z papieskiego tronu trudno wyzbyć się ambiwalentnych uczuć. Z jednej strony wypada zrozumieć człowieka, który poczuł, że nie jest już w stanie fizycznie sprostać zadaniu, z drugiej – ta decyzja generuje...59
  • Kto po Benedykcie?17 lut 2013, 20:00Gdy opadły emocje po niespodziewanym ogłoszeniu abdykacji przez papieża Benedykta XVI, świat zaczął się zastanawiać, kto przyjdzie po nim. Przedstawiamy sylwetki faworytów.60
  • Schizma i trucizna17 lut 2013, 20:00Benedykt XVI nie jest pierwszym papieżem, który zakończył urzędowanie przed terminem. W ciągu ponad dwóch tysięcy lat biskupi Rzymu tracili stanowisko nieraz w znacznie bardziej dramatycznych okolicznościach.64
  • Atak kamieni17 lut 2013, 20:00Ludzie myśleli, że to koniec świata albo początek wojny atomowej.66
  • Niebezpieczna antykoncepcja17 lut 2013, 20:00Pigułki antykoncepcyjne III i IV generacji mogą być dla kobiet śmiertelnie niebezpieczne. Do sądu we Francji trafiają pozwy przeciwko producentom leków.70
  • Koniec dyktatora17 lut 2013, 20:00W klatce o powierzchni mniejszej niż jeden metr kwadratowy siedzi smutny 57-letni pan. To Sasza Warłamow, najsłynniejszy białoruski projektant mody.72
  • Czy wiesz, co jesz?17 lut 2013, 20:00Koński skandal w Unii Europejskiej. Ślady afery prowadzą przez siedem krajów Unii, a sfałszowane mięso dotarło nawet do kilkunastu. Kto robi nas w konia?74
  • Uwodziciel z Zurychu17 lut 2013, 20:00Z jego gazet dowiedzieliśmy się, jak się namiętnie całować i gdzie leży punkt G. Oto jak syn szwajcarskiego dentysty zafundował nam dwie rewolucje – seksualną i prasową.76
  • Starcie dwóch światów17 lut 2013, 20:00Berlinale potrafi zaskoczyć. W tym roku filmami reżyserów z Europy Wschodniej. A Amerykanie? Zgubili to, co najważniejsze.78
  • W bukowym lesie17 lut 2013, 20:00Dobre książki przetrwają każdy kryzys. Trudno jednak powiedzieć to samo o wydawnictwach i księgarniach.80
  • Jacek Dehnel: Nieczytanie jako choroba społeczna17 lut 2013, 20:00Piotr Kofta: Czy internet jest dla rynku książki i dla kultury czytania czymś w rodzaju egipskiej plagi? Jacek Dehnel: Powiedziałbym, że wręcz przeciwnie. Internet jako medium tekstowe uratował czytanie jako umiejętność powszechną i ratuje nas...82
  • Mamy siłę17 lut 2013, 20:00Dużo kultury, ambitnych seriali i dokumentów. TVP 2 zapowiada wiosenną ramówkę. Mówi nam o niej dyrektor Dwójki Jerzy Kapuściński.85
  • Gwiazda numer jeden17 lut 2013, 20:00Nie ma dziś w Hollywood bardziej rozchwytywanej aktorki. Jessica Chastain to najgorętsze nazwisko w świecie filmu i faworytka w wyścigu do tegorocznych Oscarów.86
  • Bomba tygodnia17 lut 2013, 20:00Kasia Figura się rozwodzi Rozpoczął się PR event roku, czyli sądowy maraton rozwodowy Katarzyny Figury. Podobno Figura nie ma pieniędzy na prawników i próbuje sprzedać dom na Saskiej Kępie. Po co sprzedawać dom? Kamery do sali sądowej i mamy...88
  • Kino. Top 10 box office17 lut 2013, 20:001. „Zambezia”, reż. Wayne Thornley, Kino Świat Opowieść o dojrzewaniu i konflikcie międzypokoleniowym. Ale nie ma w niej pouczania. Bohaterem filmu jest młody sokół Kai, który wychowuje się na pustkowiu. Trafia do Zambezii, krainy...89
  • Niebezpieczne lądowanie17 lut 2013, 20:00Pierwszy od 12 lat aktorski film Roberta Zemeckisa to przewrotna historia. Zaczyna się w hotelowym pokoju, przy kresce kokainy i piwie na kaca. Z łóżka wygrzebują się naga stewardesa i pilot. Po godzinie mężczyzna siedzi za sterami samolotu. Kiedy...89
  • Filmy tygodnia17 lut 2013, 20:00Filmowcy lubią mówić, że tematy znajdują w gazetach i na ulicy. Tak choćby jak we wchodzących na polskie ekrany „Locie” i „Promised Land”. Jednak czasem bywa odwrotnie. Widzowie przejmują z kina wzory zachowań. Od dawna...89
  • Stary dobry Cave17 lut 2013, 20:00Ten człowiek renesansu współczesnego rocka nie tylko realizuje się równocześnie jako autor i filmowiec. Stoi też na czele dwóch projektów muzycznych – wybitnych, choć skrajnie różnych: ultrarockowego Grindermana i poetyckiego The Bad Seeds....90
  • Top 10 muzyczne bestsellery17 lut 2013, 20:001. „Marek Sierocki przedstawia: I Love Ballads” (2012), różni wykonawcy, Sony Music PL 2. „!To!”, Strachy na Lachy, SP Records, Olesiejuk 3. „Passione”, Andrea Bocelli, Universal/Universal Music PL Włoski tenor...90
  • Na to warto czekać17 lut 2013, 20:00Pojawiają się kolejne dowody na to, że po kilkudziesięciu latach kariery niekoniecznie trzeba nagrywać akustyczne wersje swoich niezapomnianych przebojów z orkiestrą symfoniczną. Nie trzeba też wydawać klasycznych albumów sprzed lat w...90
  • Top 10 bestsellery książkowe17 lut 2013, 20:001. „Mapy. Obrazkowa podróż po lądach, morzach i kulturach świata”, Aleksandra i Daniel Mizielińscy, Dwie Siostry 51 ogromnych rysunkowych map, ilustracje 42 krajów i 6 kontynentów. Na każdej stronie znajdziecie krótkie teksty,...91
  • Lublin stolicą Polski?17 lut 2013, 20:00Pomijając parę miesięcy w roku 1944, kiedy Lublin był przyczółkiem nowego reżimu, zaszczytu bycia stolicą nigdy nie dostąpił. Z całą pewnością jednak staje się stolicą polskiego kryminału retro – dzięki Marcinowi Wrońskiemu i jego serii...91
  • Książki tygodnia17 lut 2013, 20:00Szok wywołany dojściem Hitlera do władzy musiał być w Berlinie większy, niż możemy przypuszczać. Przez 15 lat – między rokiem 1918 a 1933 – stolica Republiki Weimarskiej stała się symbolem nowoczesności, centrum awangardy i łamania...91
  • Znowu koniec świata17 lut 2013, 20:00Jeżeli chcesz sprawdzić, czy Pan Bóg ma poczucie humoru, opowiedz mu o swoich planach”. Nie wiem, czyj to żart, ale znakomicie się sprawdził przy okazji ekspedycji prezesa Jarosława Kaczyńskiego do pani marszałek Ewy Kopacz z petycją o...92
  • Medialny ser17 lut 2013, 20:00Media podobnie jak francuskie sery dzielą się na wiele gatunków. Są media dojrzałe i bardzo stare, młode, świeże i gnijące. Nie brakuje też takich, które są zielone i pleśniowe. Sery spleśniałe uchodzą w kręgach smakoszy za wyjątkowo smaczne,...92
  • Faktoring restrukturyzacyjny szansą dla firm z problemami17 lut 2013, 20:00Przejściowe kłopoty firmy nie muszą oznaczać równi pochyłej i nieuchronnego bankructwa. Na rynku dostępne są nowoczesne rozwiązania finansowe, przeznaczone dla firm, których potencjał rozwoju zablokowały zatory płatnicze i spowolnienie gospodarcze.94
  • Faktoring daje bezpieczeństwo17 lut 2013, 20:00Nie jesteś pewien swych kontrahentów? Nie chcesz czekać w nieskończoność na zapłatę faktur? Boisz się o swoją płynność finansową? W każdym z tych przypadków rozwiązaniem jest faktoring.95
  • Czas wracać do funduszy17 lut 2013, 20:00Gdy mamy jakieś nadwyżki do zainwestowania, coraz trudniej znaleźć bezpieczną inwestycję, która bez nadmiernego ryzyka pozwoli nam pokonać inflację. Warto jednak szukać.96
  • Martwa dusza i zemsta17 lut 2013, 20:00Spektakl trwa, topienie Wandy i palenie kotów u Palikota, a co mnie to obchodzi, krząta się po scenie prof. Piotr Gliński, namalowany przez prezesa niby-premier. Wygląda sympatycznie, trenował dżudo, potrafi więc upadać, co na pewno mu się przyda....98