Odsiecz jagiellońska

Odsiecz jagiellońska

Dodano:   /  Zmieniono: 
Bezcenną "Biblię Latina" w tłumaczeniu Marcina Lutra premier Jerzy Buzek dał w prezencie kanclerzowi Gerhardowi Schröderowi
Miejsce tych dzieł jest w ojczyźnie. Zwracamy je naszym przyjaciołom, by podkreślić łączące nas więzy braterstwa i wzajemnego zaufania". Z tymi słowami w 1977 r. Edward Gierek wyściskał Ericha Honeckera, genseka wschodnioniemieckich komunistów. A potem wręczył mu oryginały partytur Mozarta, Bacha i Beethovena ze zbiorów tzw. Berlinki (przejętej przez Polskę w 1945 r. Pruskiej Biblioteki Państwowej, w której zgromadzono dziesiątki tysięcy książek z XVIII, XIX i XX wieku, setki tysięcy manuskryptów niemieckich pisarzy, poetów, polityków i kompozytorów). Honecker otrzymał m.in. manuskrypt "Czarodziejskiego fletu" i IX symfonii Beethovena.
Gierek zignorował opinie prawników i historyków sztuki, którzy twierdzili, że zbiory Berlinki można zwrócić Niemcom pod jednym warunkiem - gdyby oddali dzieła sztuki zrabowane przez hitlerowców. W dodatku miałoby to sens, gdyby ewentualna umowa dotyczyła Republiki Federalnej Niemiec, która była prawną spadkobierczynią III Rzeszy. Oddawanie czegokolwiek Honeckerowi było okradaniem własnego narodu. W rewanżu za swój wielkoduszny gest otrzymał obietnicę kupienia przez rząd NRD - na życzenie Warszawy - niektórych zrabowanych w Polsce dzieł sztuki znajdujących się w prywatnych rękach. Wkrótce się okazało, że Honecker nie zamierza dotrzymać słowa i nie dostaliśmy nic.

Pruskim targiem
W 2000 r. policyjny radiowóz pędził na sygnale z Krakowa do Warszawy. Samochód wiózł "Biblię Latina" w tłumaczeniu Marcina Lutra, pochodzącą z 1522 r. (również to dzieło pochodziło ze zbiorów Berlinki). Biblia była prezentem od premiera Jerzego Buzka dla goszczącego w Polsce Gerharda Schrödera. Spytaliśmy premiera Buzka, kto wpadł na pomysł, by obdarować niemieckiego polityka oryginałem cennego dzieła, gdy zazwyczaj podczas tego rodzaju wizyt wręcza się okolicznościowe reprinty. Były premier nie pamięta, kto mu doradził, by wręczyć Schröderowi Biblię. Liczył na podobny gest ze strony kanclerza i przełamanie impasu w rozmowach na temat zwrotu polskich dzieł sztuki. Nic takiego nie nastąpiło. Polski premier zachował się tak, jakby był właścicielem skarbu państwa, a nie tylko urzędnikiem
Negatywne doświadczenia polskich polityków z przeszłości nie przeszkodziły prezydentowi Aleksandrowi Kwaśniewskiemu zadeklarować w 2001 r. "gotowości do zwrotu zasobów pruskiej biblioteki". Kwaśniewski wycofał się z tej obietnicy po negatywnych reakcjach polskich mediów. Pisano wtedy zgodnie, że politycy nie mogą traktować dzieł sztuki znajdujących się w dyspozycji skarbu państwa jak zbioru fantów wydawanych przy byle okazji. Niedawno podczas wrześniowego szczytu polsko-niemieckiego w Gelsenkirchen rząd Leszka Millera chciał przehandlować Berlinkę w zamian za poparcie Niemiec dla utrzymania traktatu z Nicei (pisaliśmy o tym w artykule "Pruski targ", nr 39). Do złożenia obietnic w tej sprawie nie doszło dzięki naszej publikacji. Kilka miesięcy temu mieszkający w Niemczech Tomasz Niewodniczański stwierdził, że podaruje Polsce swój cenny zbiór poloników, pod warunkiem przekazania Berlinki Fundacji Pruskiej. To warunek co najmniej dziwny. Przecież największy brytyjski kolekcjoner dzieł sztuki, kompozytor Andrew Lloyd Webber nie domagał się od rządu Wielkiej Brytanii, by ten oddał Grekom rzeźby z ateńskiego Partenonu, gdy zapowiedział, że przekaże swoją kolekcję narodowi. Poza tym Berlinka nie jest nawet adekwatnym ekwiwalentem za zrabowane i zniszczone w Polsce dzieła sztuki - ich wartość ocenia się na co najmniej 20 mld dolarów (ponad 80 mld zł).

Jagiellonka dla złodziei
Nie tylko rozdajemy najcenniejsze starodruki, ale też nie potrafimy ich chronić przed kradzieżą bądź zniszczeniem. Cztery lata temu ujawniono kradzież z Biblioteki Jagiellońskiej 59 inkunabułów i starodruków. Udało się odzyskać jedynie 20 tomów. Osiemnaście z nich znaleziono w niemieckim domu aukcyjnym Reiss & Sohn, w tym XV-wieczne wydanie "Cosmographii" Ptolemeusza (wyceniane na ponad 2,4 mln zł). Proces sądowy o zwrot znalezionych w Niemczech cymeliów kosztował Bibliotekę Jagiellońską ponad
60 tys. zł. W 2000 r. udało się znaleźć w Londynie dzieło Galileusza "Sidereus nuncius" wydane w Wenecji w 1610 r. Z kolei dzieło Bessariona "Adversus caluminatorem Platonis", które pojawiło się na aukcji w Londynie, na wniosek polskiej strony zostało zatrzymane przez Scotland Yard. Wciąż nie wiadomo, co stało się z unikatowym starodrukiem Izydora z Sewilli "Etymologiae". Kradzież była możliwa, bo praktycznie każde dzieło udostępniano chętnym.
Po kradzieży sprzed czterech lat wiele mówiono o inwentaryzacji zbiorów i wprowadzeniu rygorystycznych procedur bezpieczeństwa we wszystkich bibliotekach mających cenne dzieła. Tymczasem w 2002 r. kustoszowi oddziału Archiwum Państwowego na Wawelu udało się wynieść ponad 300 dokumentów, w tym listy królewskie i akty nadania przywilejów królewskich. Podobnie jak w wypadku kradzieży z Jagiellonki, alarm podnieśli antykwariusze zdziwieni pojawieniem się na rynku tak dużej liczby historycznych dokumentów. Większości skradzionych starodruków nie odzyskano. Jakby tego było mało, w październiku tego roku z Biblioteki Jagiellońskiej zginęły 63 grafiki, m.in. autorstwa Jana Piotra Norblina i Brunona Schulza.
Na ironię zakrawa fakt, że właściwie nie wiadomo, co zawiera słynna Berlinka. Przed wojną obejmowała ona manuskrypty najsłynniejszych dzieł Mozarta, Beethovena, Bacha, Mendelssohna i Schumanna, a także rzadkie starodruki i rękopisy arabskie, perskie i wschodnioazjatyckie. Po 1945 r. nie powstał pełny katalog tej kolekcji, więc może się okazać, że jej część zniknęła.

Ratunek w digitalizacji
Stypendyści z Zachodu, w tym brytyjski historyk prof. Norman Davis, nie mogli uwierzyć, że w Polsce udostępnia się oryginały najcenniejszych starodruków. Tam starodruki są digitalizowane - za pomocą skanerów i kamer - i tylko w tej formie udostępniane. Oryginały są przechowywane w specjalnych pomieszczeniach, chroniących je prze wilgocią, bakteriami czy pożarem. Gdyby w ten sposób postępowano ze zbiorami biblioteki w Sarajewie, nie zostałyby one doszczętnie zniszczone podczas niedawnej wojny domowej. A tak bezpowrotnie stracona została jedna z najbogatszych kolekcji starodruków w Europie.
Na razie tylko Biblioteka Jagiellońska ma skaner do digitalizacji zbiorów, a Biblioteka Narodowa w Warszawie testuje takie urządzenie. Tej ostatniej brakuje jednak 1,2 mln zł na wyposażenie pracowni digitalizacji. W ten sposób udałoby się nie tylko uratować starodruki, ale również udostępnić zawartość starych czasopism. Zbiór ponad 1200 tytułów czasopism został sfotografowany (zajmuje on ponad 1100 kilometrów taśmy), ale z mikrofilmów można korzystać tylko w bibliotece. Gdyby czasopisma istniały w formie cyfrowej, korzystanie z nich byłoby możliwie przez Internet, co jest standardem na świecie.
Rozdając cenne starodruki zagranicznym politykom, dopuszczając do ich kradzieży, czy udostępniając oryginały, zachowujemy się jak bardzo bogaty kraj, który w dodatku podczas wojny pomnożył swój stan posiadania.


Pruska Biblioteka Państwowa
Preussische Staatsbibliothek (Pruska Biblioteka Państwowa) liczy dziesiątki tysięcy książek z XVIII, XIX i XX wieku, setki tysięcy manuskryptów niemieckich pisarzy, poetów, polityków i kompozytorów: Bacha, Mozarta, Beethovena, Schumanna, Goethego, Schillera, Herdera, Aleksandra von Humboldta i Hoffmanna von Fallerslebena - autora słów niemieckiego hymnu. Na początku 1945 r. w obawie przed zniszczeniem w czasie bombardowań Berlina Niemcy wywieźli zbiory PBP na Śląsk i tu już zostały. W świetle prawa międzynarodowego Berlinka jest tzw. dobrem opuszczonym i jako taka przeszła na własność państwa polskiego. Historycy sztuki i prawnicy nie mają wątpliwości, że Berlinka jest przykładem dóbr spełniających wszelkie warunki restytucji zastępczej, czyli zbiorów, które mogą być wymienione na dobra zagarnięte przez Niemców.
Więcej możesz przeczytać w 47/2003 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.

Spis treści tygodnika Wprost nr 47/2003 (1095)

  • Wprost od czytelników23 lis 2003Diagnostyka Śmierci Piszę poruszona artykułem "Diagnostyka śmierci" (nr 46). Pracuję w oświacie i obserwuję nagminne ściąganie, czyli oszukiwanie na testach, klasówkach i egzaminach. Nauczyciele przymykają na to oko, a rodzice...3
  • Na stronie - Apel o nieapelowanie!23 lis 2003Polska apelowa, czyli Polska ze zbiorowych apeli.3
  • Peryskop23 lis 2003Człowiek z Iraku Film o polskich żołnierzach w Iraku nakręci iracki reżyser i scenarzysta Kadim Hassan Al-Watiy. - Mamy dużo wspólnego: wy kiedyś żyliście w reżimie, musieliście walczyć o wolność i zwyciężyliście. My idziemy podobną drogą -...6
  • Dossier23 lis 2003Leszek MILLER premier RP "Jest takie znane przysłowie, że kłamstwo ma krótkie nogi, ale ma ich mnóstwo. Otóż z tego punktu widzenia pan poseł Pęk jest swego rodzaju stonogą" w Sejmie Jan Maria ROKITA poseł Platformy...7
  • Poczta23 lis 2003List Do Frankensteina Do Jürgena Hambrechta, prezesa BASF, i Eggerta Voscheraua, wiceprezesa BASF Przypisując Niemcom przynależność do "starej, lecz kulturalnie bogatej Europy" Herbert Frankenstein odmówił Polsce obu tych...9
  • Kadry23 lis 2003Odjazd!9
  • M&M23 lis 2003LOGIKA A LOGISTYKA W ARMII Gdy żołnierz usłyszy rozkaz pułkownika: W lewo zwrot! i robi go - to jest logika. Kiedy pan pułkownik się z biznesem styka, robi w lewo przekręt - to jest logistyka.10
  • Playback23 lis 2003Leszek Miller, prezes Rady Ministrów, i Joschka Fischer, minister spraw zagranicznych RFN10
  • Skok na rękawiczki23 lis 2003Firma Wittchen, producent wyrobów ze skóry, została okradziona.10
  • Z życia koalicji23 lis 2003Mazurek & Zalewski No i proszę, wszystko przewidzieliŚmy! Napisaliśmy, że skoro państwo Kwaśniewscy żyją ostatnio jak pies z kotem, o czym huczy cały pałac, pół SLD i tylko Najsztub w "Przekroju" nic nie widzi, to zaraz jakieś...12
  • Z życia opozycji23 lis 2003 Zalewski & Mazurek Platforma Obywatelska prześcignęła w sondażach SLD. A rozochocony sukcesami Jan Rokita od czasu do czasu, mimochodem i ścichapęk, zaczyna przemyśliwać o wyborach prezydenckich. Głową państwa fajnie być, ale z drugiej...13
  • Fotoplastykon23 lis 200314
  • Biurotwór złośliwy23 lis 2003Biurokracja kosztuje nas 31,2 mld zł, czyli 7,5 mld dolarów rocznie16
  • Generałowie korupcji23 lis 2003Kto zarabia na zamówieniach dla wojska22
  • SLD TV23 lis 2003"Grupa trzymająca władzę" wpadła, bo poszła na skróty26
  • "Pruszków" - reaktywacja23 lis 2003Mafia pruszkowska wraca do gry30
  • Nałęcz - Podcinanie gałęzi23 lis 2003Wniosek o wotum nieufności dla Jerzego Hausnera, ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej, ustanowił swoisty rekord sejmowego absurdu.34
  • Zawracanie gitary - Racja organów23 lis 2003Prokuratura wnikliwie zajmuje się tymi, którzy są najbliżej afer, bo o nich piszą34
  • Giełda i wektory23 lis 2003Hossa Świat Amerykańska rakieta O 7,2 proc. wzrósł PKB Stanów Zjednoczonych w trzecim kwartale 2003 r. - to najlepszy wynik od kilkunastu lat. Ekspansji amerykańskiej gospodarki nie przeszkodziły nawet koszty wojny i stabilizacji...36
  • Menedżerowie intensywnej terapii23 lis 2003Jak z głową postawić firmę na nogi?38
  • Pociąg do zysku23 lis 2003Czy na kolejach można zarobić?42
  • Viva Polonia!23 lis 2003Polska powinna chwycić byka za rogi jak Hiszpania46
  • Eastern niskobudżetowy23 lis 2003Kiedy w klasycznych westernach Indianie przywiązują blondwłosą piękność do słupa i rozpalają ognisko, kawaleria przechodzi w cwał i w ostatniej scenie filmu ratuje bohaterkę w kusząco nadpalonym kostiumie.48
  • Hiperignorancja23 lis 2003Jak skutecznie pogrzebać Wilanów52
  • Morskie sumo23 lis 2003W stoczniach na Dalekim Wschodzie powstają największe na świecie kontenerowce54
  • Balcerowicz wprost23 lis 2003Wszystkie socjalistyczne eksperymenty prowadziły do załamania lub wręcz katastrofy gospodarki56
  • 2 x 2 = 4 - Prawo i ekonomia23 lis 2003To nie gospodarka rynkowa jest nieetyczna, tylko ludzie są skłonni do nieetycznych działań57
  • Supersam23 lis 2003Porozmawiaj z lexusem Lexus 430 zastąpił model LS 400, od którego zaczęła się kariera ekskluzywnych samochodów Toyoty. W lexusie zamontowano ośmiocylindrowy silnik o pojemności 4 l i mocy 281 KM. Samochód przyspiesza do 100...58
  • Przynęta na mózg23 lis 2003Wybierając produkt, odczuwamy coś w rodzaju swędzenia mózgu. Kupując go, mamy wrażenie, jakbyśmy się podrapali60
  • Krnąbrny dżentelmen23 lis 2003Paweł Janas miał już grabarza nad głową, gdy walczył z rakiem, ale dźwignął się i zwyciężył64
  • Robak w komórce23 lis 2003Odbierając SMS-a, możemy zarazić swoją komórkę wirusem zabójczym dla aparatu.68
  • Makłowicz do Bikonta, Bikont do Makłowicza23 lis 2003Piotrusiu! Gdy będziesz czytać tę epistołę, ja będę ogrzewał swe obłe ciało jamajskim słońcem. Tak jest! Lecę z ekipą "Podróży kulinarnych" na Karaiby, by podglądać producentów kawy, poławiaczy homarów, zbieraczy kokosów, wytwórców destylatu z...70
  • Druga płeć23 lis 2003Tylko wtedy, gdy bierzemy odpowiedzialność za własne słowa, odwaga staje się darem dla innych, a nie ciosem poniżej pasa71
  • Amerykański rycerz z Camelotu23 lis 2003Johna Fitzgeralda Kennedy'ego życie po życiu72
  • Know-how23 lis 2003Test pamięci Odpowiedzialne za pamięć obszary mózgu uaktywniają się znacznie silniej, gdy ludzie prawidłowo przywołują informacje - twierdzą Daniel Schacter i Scott Slotnick z Harvard University. Badacze poprosili ochotników o...76
  • Aerobik dla umysłu23 lis 2003Milion Polaków stosuje wschodnie sztuki walki z własnymi słabościami78
  • Dolly na obiad23 lis 2003Żywność ze sklonowanych zwierząt już w przyszłym roku trafi do supermarketów82
  • Epidemia gasnących serc23 lis 2003Niewydolność krążenia jest częstszą przyczyną zgonów niż nowotwory złośliwe84
  • Bez granic23 lis 2003Samoobrona przed Irakiem Po krwawym ataku na włoską bazę wojskową Japonia wstrzymała operację wysyłania wojsk do Iraku. Kilka godzin wcześniej na podobny krok zdecydowała się Korea Południowa. Japońskie władze postanowiły, że najpierw do Iraku...86
  • Misjonarze wolnego świata23 lis 2003W Wielkiej Brytanii spotkają się prezydent i wiceprezydent globu88
  • Brytyjskie półimperium23 lis 2003Dla Tony'ego Blaira nie mogło być gorszego momentu na wizytę prezydenta USA na wyspach. 60 proc. Brytyjczyków sprzeciwia się okupacji Iraku przez Amerykę.92
  • Koniec początku23 lis 2003To co zobaczył premier, i to, co pokazuje u nas telewizja, ma niewiele wspólnego z tym, co dzieje się tu naprawdę.94
  • Zbrodnia słów23 lis 2003Nienawiść do Żydów jest w Niemczech silniejsza od politycznej poprawności96
  • Przyczajony tygrys, ukryty smok23 lis 2003Na Syberii toczy się gra o przyszłość świata98
  • Państwo na prochach23 lis 2003Śledztwo TVN i "Wprost": najpotężniejsza w świecie mafia narkotykowa nie pozwala wyjaśnić sprawy zabójstw kobiet w Juárez101
  • Menu23 lis 2003Świat Uśmiech Julii Roberts "Popularność muzyki filmowej sprawia, że to ona zaczyna promować kinowe przeboje" - mówią producenci filmu "Uśmiech Mona Lizy". I wydają się mocno wierzyć we własne słowa, bowiem już 24...104
  • Odsiecz jagiellońska23 lis 2003Bezcenną "Biblię Latina" w tłumaczeniu Marcina Lutra premier Jerzy Buzek dał w prezencie kanclerzowi Gerhardowi Schröderowi106
  • Szaman słowa23 lis 2003Uwielbiam "Faraona" Bolesława Prusa - deklaruje pisarz Mario Vargas Llosa110
  • Cień Nirvany23 lis 2003Chciałbym, aby zniknęło wszystko, co kojarzy nas z Pearl Jam" - zanotował w swoich "Dziennikach" Kurt Cobain, lider legendarnej Nirvany.112
  • Płyty Kuby Wojewódzkiego23 lis 2003 BRATHANKI *** Galop Pomimo posiadania rodziny na tak zwanej wsi, nie przemawia do mnie wieśniacka muzyka. Folkowa, góralska też rzadko. A Brathanki to krajowy Mount Everest ludowego grania z popowym przytupem. To oni w końcu wzniecili...113
  • Sława i chała23 lis 2003Książki Łysiak I Wielki Najnowsze dzieło Waldemara Łysiaka miało być hołdem dla bibliofilstwa, czyli pasji zbierania książek. W rzeczywistości jest to kolejna książka o samym autorze. I to książka hołdownicza. To zbiory Łysiaka są największe,...114
  • Perły do lamusa? - Filmostrada23 lis 2003Efektowne spektakle hollywodzkie to filmowe mistrzostwo i kicz, środek wypełniają niezwykłe obrazy z egzotycznym tłem115
  • Co-media - Książę ku pokrzepieniu23 lis 2003Życie szarego obywatela wśród strajków, złodziejstwa, bałaganu i dowcipów Błochowiak jest - ogólnie mówiąc - dość marne.116
  • Śmiesznoty - Kto lobbuje Barcikowskiego?23 lis 2003Obawiam się, czy to, co piszę, nie jest efektem lobbingu, przed którym przestrzega dziennikarzy dowódca Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego Andrzej Barcikowski.116
  • Organ Ludu23 lis 2003TRYBUNA PRZYMIERZA MIĘDZY DAWNYMI A MŁODYMI Nr 47 (60) Rok wyd. 2 WARSZAWA, poniedziałek 17 listopada 2003 r. Cena + VAT + ZUS + akcyza Górnicy popierają plan Hausnera Reformy wicepremiera Hausnera spotykają się ze zróżnicowanym...117
  • Skibą w mur - Milion na koniec23 lis 2003Kołakowski, Szymborska i Lem mogliby z zarobionej kasy urządzić w Warszawie megabalangę, która przebiłaby berlińską Love Parade118