Komisja Wenecka wskazała, że „zwykły akt prawny, który grozi uniemożliwieniem wykonywania kontroli konstytucyjnej, musi zostać oceniony pod kątem zgodności z ustawą zasadniczą, zanim stanie się podstawą pracy Trybunału”. „W przeciwnym wypadku zwykła ustawa, która stanowiłaby »od teraz, kontrola konstytucyjna jest zniesiona« mogłaby stanowić smutny koniec sądownictwa konstytucyjnego” – wskazano i wyjaśniono, że domniemanie nadrzędności konstytucji generuje taki stan rzeczy. Wyjaśniono także, iż orzekanie w gronie 12 sędziów (10 podpisało wyrok, 2 zgłosiło zdania odrębne – red.) nie stanowi o nieważności orzeczenia.
Komisja Wenecka wzywa do publikacji wyroku
Komisja wskazała również, że mimo iż rząd nie zgodził się na publikację wyroku, to powinien on, zgodnie ze standardami międzynarodowymi, być przestrzegany przez wszystkie władze w Polsce. „Odmowa publikacji wyroku z 9 marca nie tylko będzie stała w sprzeczności z zasadą państwa prawa, ale także, jako bezprecedensowy ruch, spowoduje dalsze pogłębianie się kryzysu”- oceniono i wskazano, że „publikacja wyroku jest warunkiem wstępnym dla znalezienia sposobu na rozwiązanie kryzysu”.
3 zagrożenia
W dokumencie wskazano, że tak długo, jak długo trwać będzie kryzys wokół Trybunału Konstytucyjnego, zagrożone w Polsce będą: demokracja, prawa człowieka oraz zasada państwa prawa. „Demokracja – ponieważ nieobecny jest główny element systemu kontroli i równowagi władzy, prawa człowieka – ponieważ spowolniony, a nawet zatrzymany może zostać dostęp obywateli do sądownictwa konstytucyjnego, zasada państwa prawa – ponieważ Trybunał Konstytucyjny, który stanowi główny element sądownictwa w Polsce stanie się nieefektywny” – wyjaśniono.
Wezwanie wszystkich stron do rozmów
We wnioskach opinii Komisji Weneckiej wskazano, że nadzieją napawać może fakt, iż wszyscy rozmówcy przedstawicieli międzynarodowego ciała w Polsce mówili o swoim zaangażowaniu w utrzymanie roli Trybunału Konstytucyjnego jako gwaranta nadrzędności konstytucji i przestrzegania jej zapisów. Ponadto zaapelowano do opozycji oraz strony rządowej o dialog i znalezienie kompromisu. Wezwano także obie strony do „pełnej implementacji wyroków TK”.
Propozycja Komisji Wenckiej
Komisja Wenecka zaproponowała także swoje pomysły na reformę Trybunału Konstytucyjnego w Polsce, choć wskazano, że „nie jest to dobry moment, biorąc pod uwagę okoliczności”. Wśród pomysłów jest: wybór sędziów przez większość kwalifikowaną posłów, przy czym Sejm wybierałby jedynie pięciu, kolejnych pięciu wskazywałby prezydent, a ostatnią piątkę – przedstawiciele sądownictwa.
Komisja Wenecka