Na początku sierpnia na stronach Rządowego Centrum Legislacji opublikowano projekt rozporządzenia, przygotowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (MNiSW), dotyczący podziału dziedzin nauki i dyscyplin naukowych oraz dyscyplin artystycznych. To jedno z wielu rozporządzeń przegotowanych przez resort nauki do Ustawy 2.0, która wchodzi w życie 1 października br. Rozporządzenie – zawierające nową klasyfikację dyscyplin naukowych – ma prowadzić do ograniczenia ich rozdrobnienia w Polsce. Podział dyscyplin wzorowany jest na systematyce przyjętej przez OECD. W projekcie astronomia została więc włączona do nauk fizycznych.
Naukowcy apelują
Konsultacje projektu trwały do 16 sierpnia, a opiniowanie do piątku. O utrzymanie statusu astronomii jako samodzielnej dyscypliny naukowej zabiegają astronomowie m.in. z Polskiego Towarzystwa Astronomicznego. Wystosowali oni w tej sprawie petycję do wicepremiera, ministra nauki i szkolnictwa wyższego Jarosława Gowina, pod którą (do momentu nadania depeszy) podpisało się już ponad 8 tys. osób.
„W imieniu całej polskiej społeczności astronomicznej apelujemy do Pana Premiera o zmianę projektu rozporządzenia i przywrócenie Astronomii (Space Science) jako odrębnej dyscypliny naukowej” – piszą autorzy petycji.
Resort odpowiada
Resort nauki w przesłanej w piątek PAP informacji zaznacza, że „cały czas mówimy o projekcie rozporządzenia w sprawie dziedzin nauki i dyscyplin naukowych oraz dyscyplin artystycznych, który do dzisiaj jest w konsultacjach”. „W związku z tym dokument nie jest ostateczny – wciąż trwa analiza zgłoszonych uwag” – podkreśla MNiSW.
„Warto też mieć na uwadze, że podział dyscyplin (w tym połączenie fizyki z astronomią) nie jest autorskim pomysłem Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Punktem wyjścia do budowy klasyfikacji jest systematyka dziedzin i dyscyplin przyjęta przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). W ramach klasyfikacji OECD astronomia (w tym astrofizyka, nauka o kosmosie) jest jedną z subdyscyplin w ramach dyscypliny +nauki fizyczne+” – dodaje resort nauki.
MNiSW informuje, że zaproponowana w projekcie klasyfikacja została opracowana w oparciu o propozycję przygotowaną przez przedstawicieli Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów, Komitetu Polityki Naukowej, Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich, Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Komitetu Ewaluacji Jednostek Naukowych.
Dyscyplina narodowa
Jak przypominają autorzy petycji skierowanej do ministra Gowina, astronomia jest jedną z najstarszych nauk na Ziemi i w naszym kraju ma ona wspaniałe, wielowiekowe tradycje. „Ośmielamy się twierdzić, że jest to wręcz dyscyplina NARODOWA! To przecież nasz rodak, kanonik warmiński Mikołaj Kopernik, »wstrzymał Słońce i ruszył Ziemię«. Współcześni polscy astronomowie kontynuują tę wspaniałą tradycję z wielkim powodzeniem umacniając markę, jaką jest Polska Astronomia. Dowodem jest statystyka prowadzona w światowym serwisie Web of Science, według której poziom cytowalności prac naukowych polskich astronomów jest o ok. 25 proc. wyższy od średniego poziomu światowego. Podkreślamy, że jest to jedyna dyscyplina w Polsce, która lokuje się tak wysoko w światowych rankingach” – czytamy w petycji.
Przedstawiciele Polskiego Towarzystwa Astronomicznego wyjaśniają w jednym z postów na Facebooku, że usunięcie astronomii z listy samodzielnych dyscyplin naukowych i włączenie jej do nauk fizycznych wiąże się z tym np., że aplikacje na granty badawcze w zakresie astronomii, doktoraty i habilitacje będą oceniane przez fizyków. Współczesna astronomia, którą można podzielić na astrofizykę i kosmologię to odrębna, dojrzała empirycznie nauka, ze swoją bardzo istotną specyfiką metody badawczej. "Polska astronomia jest bardzo mocna, ale wrzucenie jej do jednego worka z całą fizyką może jej poważnie zaszkodzić. Ciężko będzie dobrze ocenić wniosek czy doktorat z astronomii" – wyjaśnia PTA.
„Likwidacja astronomii idzie również w poprzek klasyfikacji dyscyplin Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERC), która przyznaje najbardziej prestiżowe granty na badania w Europie. ERC ma panel ST9: astronomia i badania kosmiczne. Degradacja astronomii w Polsce z pozycji odrębnej dyscypliny z pewnością nie pomoże polskim astronomom w aplikacji o granty europejskie. W końcu brak astronomii jako dyscypliny spowoduje, że już nie będzie doktoratów z tej dyscypliny (a tylko z nauk fizycznych). Owszem tematyka badań pozostanie, ale brak odrębnej dyscypliny może spowodować w dłuższej perspektywie zniechęcenie młodych ludzi do tej tematyki badań” – tłumaczą eksperci PTA.
W projekcie nowej klasyfikacji wyodrębnione są 42 dyscypliny naukowe. Resort nauki zaproponował, aby klasyfikację tę uzupełnić o dyscyplinę nauki o bezpieczeństwie (w dziedzinie nauk społecznych); dziedzinę nauk teologicznych; dziedzinę sztuki i dyscyplin artystycznych. Ostatecznie, w nowej klasyfikacji ma zostać wyodrębnionych osiem dziedzin nauki i sztuki oraz 45 dyscyplin naukowych.
Czytaj też:
NASA pokazała, jak wygląda asteroida Bennu. Ta ona uderzy w Ziemię powodując koniec świata?