Sierpień '80. Tak powstała „Solidarność”. Podpisanie porozumień sierpniowych w Gdańsku

Sierpień '80. Tak powstała „Solidarność”. Podpisanie porozumień sierpniowych w Gdańsku

Zmieniono: 
Podpisanie porozumień sierpniowych w Gdańsku
Podpisanie porozumień sierpniowych w Gdańsku Źródło: PAP / Zbigniew Trybek
Porozumienia sierpniowe zostały podpisane 31 sierpnia 1980 r. pomiędzy opozycją demokratyczną a rządem komunistycznym. Stały się zaczątkiem dziesięciomilionowego ruchu, który przyczynił się do upadku komunizmu w Europie.

Przełom lat 70. i 80. to czas wzmacniania się opozycji demokratycznej w PRL. Od 1978 r. funkcjonowały w Gdańsku Wolne Związki Zawodowe powstałe z inicjatywy Andrzeja Gwiazdy, Antoniego Sokołowskiego i Krzysztofa Wyszkowskiego. Działaczami Związków byli m.in. Bogdan Borusewicz, Lech Kaczyński, Bogdan Lis, Anna Walentynowicz i Lech Wałęsa.

Strajki – geneza

Niezadowolenie społeczne, spowodowane systemem represyjnym i kryzysem gospodarczym, osiągnęło swój punkt kulminacyjny latem 1980 r., gdy krajem wstrząsnęły podwyżki cen. W lipcu stanęły zakłady przemysłowe na Lubelszczyźnie, osiągając korzystne porozumienie w sprawie postulatów ekonomicznych. Jedna iskra wywołała pożar w całym kraju. 14 sierpnia, grupa działaczy WZZ pod przewodnictwem Borusewicza, stając w obronie zwolnione z pracy Anny Walentynowicz, wywołała strajk w Stoczni Gdańskiej. Na teren stoczni przedostał się też Lech Wałęsa, według legendy, przeskakując zakładowy płot. Strajkujący robotnicy postulowali przywrócenie do pracy Walentynowicz i Wałęsy, postawienie pomnika ofiar Grudnia’70, ochronę strajkujących oraz podwyżkę władz i przyznanie dodatków. Następnego dnia do strajku dołączyła stocznia w Gdyni, a Henryka Krzywonos zainicjowała strajk gdańskiej komunikacji miejskiej.

Strajk w stoczni

16 sierpnia władze stoczni zgadzają się na realizację postulatów strajkujących, Wałęsa jest gotów rozwiązać strajk, jednak po namowach innych działaczy ogłasza strajk solidarnościowy z innymi zakładami. Zawiązuje się Międzyzakładowy Komitet Strajkowy. Następnego dnia powstaje 21 postulatów MKS – część ma charakter polityczny (zgoda na powstanie niezależnego związku zawodowego, żądanie przestrzegania konstytucyjnego zapisu o wolności słowa, przywrócenie do pracy i na uczelnie osób represjonowanych), część społeczno-ekonomiczny (m.in. wolne soboty, podwyżki płac). Drewniane tablice z postulatami zostały wywieszone na bramie stoczni. Do stoczni zjeżdżali opozycjoniści z całej Polski, w tym wielu reporterów (strajkujący nie wpuścili na teren zakładu ekipy państwowej telewizji, świadomi zagrożenia manipulacją).

18 sierpnia rozpoczął się strajk w stoczni szczecińskiej, kilka dni później utworzono tam MKS. Według raportów MSW, strajk objął ok. 700 zakładów w całym kraju (w 13 miastach stanęła komunikacja miejska). W strajk zaangażowanych było ok. 700 tys. pracowników. Służba Bezpieczeństwa zaangażowała się w działania przeciwko strajkującym, bardzo szybko odcięto połączenia telefoniczne, przeprowadzono też akcję aresztowania głównych opozycjonistów (m.in. Mirosława Chojeckiego, Jacka Kuronia, Adama Michnika, Leszka Moczulskiego, Zbigniewa Romaszewskiego).

23 sierpnia rozpoczęły się rozmowy gdańskiego MKS z delegacją rządową kierowaną przez wicepremiera Mieczysława Jagielskiego. Przy kierownictwie strajku powołano Komisję Ekspertów w składzie: Bohdan Cywiński, Bronisław Geremek, Tadeusz Kowalik, Waldemar Kuczyński, Tadeusz Mazowiecki, Jadwiga Staniszkis, Andrzej Stelmachowski, Jerzy Stembrowicz, Jan Strzelecki i Andrzej Wielowieyski. MKS-y w całym kraju (oprócz szczecińskiego kierowanego przez Mariana Jurczyka) podporządkowały się komitetowi gdańskiemu, który miał reprezentować je w rozmowach z rządem.

Porozumienie z Gdańska

Ostateczne porozumienie w Gdańsku podpisano 31 sierpnia 1980 roku (dzień wcześniej podobną ugodę zawarto w Szczecinie). Władza zaakceptowała postulaty gdańskie i wypuszczenie na wolność aresztowanych opozycjonistów. 6 września stanowisko I sekretarza partii stracił Edward Gierek zastąpiony przez Stanisława Kanię. W myśl porozumienia, rozpoczęto starania o legalizację niezależnego związku zawodowego. Ostatecznie 10 listopada 1980 r. zarejestrowano Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” – po raz pierwszy słowo to pojawiło się w tytule Strajkowego Biuletynu Informacyjnego, a wykorzystanie go jako nazwy związku zaproponował Karol Modzelewski, rzecznik prasowy organizacji. Rozpoczął się trwający 16 miesięcy „karnawał Solidarności” – okres odwilży w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, przerwany brutalnie 13 grudnia 1981 roku...

21 postulatów Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego z 17 sierpnia 1980:

1. Akceptacja niezależnych od partii i pracodawców wolnych związków zawodowych, wynikająca z ratyfikowanej przez PRL Konwencji nr 87 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej wolności związkowych.
2. Zagwarantowanie prawa do strajku oraz bezpieczeństwa strajkującym i osobom wspomagającym.
3.Przestrzegać zagwarantowaną w Konstytucji PRL wolność słowa, druku, publikacji, a tym samym nie represjonować niezależnych wydawnictw oraz udostępnić środki masowego przekazu dla przedstawicieli wszystkich wyznań.
4. a) przywrócić do poprzednich praw: – ludzi zwolnionych z pracy po strajkach w 1970 i 1976, – studentów wydalonych z uczelni za przekonania,
b) zwolnić wszystkich więźniów politycznych (w tym Edmunda Zadrożyńskiego, Jana Kozłowskiego, Marka Kozłowskiego),
c) znieść represje za przekonania.
5. Podać w środkach masowego przekazu informację o utworzeniu Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego oraz publikować jego żądania.
6. Podjąć realne działania mające na celu wyprowadzenie kraju z sytuacji kryzysowej poprzez:
a) podawanie do publicznej wiadomości pełnej informacji o sytuacji społeczno-gospodarczej,
b) umożliwienie wszystkim środowiskom i warstwom społecznym uczestniczenie w dyskusji nad programem reform.
7.Wypłacić wszystkim pracownikom biorącym udział w strajku wynagrodzenie za okres strajku jak za urlop wypoczynkowy z funduszu CRZZ.
8. Podnieść wynagrodzenie zasadnicze każdego pracownika o 2000 zł na miesiąc jako rekompensatę dotychczasowego wzrostu cen.
9. Zagwarantować automatyczny wzrost płac równolegle do wzrostu cen i spadku wartości pieniądza.
10. Realizować pełne zaopatrzenie rynku wewnętrznego w artykuły żywnościowe, a eksportować tylko i wyłącznie nadwyżki.
11. Wprowadzić na mięso i przetwory kartki – bony żywnościowe (do czasu opanowania sytuacji na rynku).
12. Znieść ceny komercyjne i sprzedaż za dewizy w tzw. eksporcie wewnętrznym.
13. Wprowadzić zasady doboru kadry kierowniczej na zasadach kwalifikacji, a nie przynależności partyjnej, oraz znieść przywileje MO, SB i aparatu partyjnego poprzez: zrównanie zasiłków rodzinnych, zlikwidowanie specjalnej sprzedaży itp.
14. Obniżyć wiek emerytalny dla kobiet do 50 lat, a dla mężczyzn do lat 55 lub [zaliczyć] przepracowanie w PRL 30 lat dla kobiet i 35 lat dla mężczyzn bez względu na wiek.
15. Zrównać renty i emerytury starego portfela do poziomu aktualnie wypłacanych.
16. Poprawić warunki pracy służby zdrowia, co zapewni pełną opiekę medyczną osobom pracującym.
17. Zapewnić odpowiednią liczbę miejsc w żłobkach i przedszkolach dla dzieci kobiet pracujących.
18. Wprowadzić urlop macierzyński płatny przez okres trzech lat na wychowanie dziecka.
19. Skrócić czas oczekiwania na mieszkanie.
20. Podnieść diety z 40 zł do 100 zł i dodatek za rozłąkę.
21. Wprowadzić wszystkie soboty wolne od pracy. Pracownikom w ruchu ciągłym i systemie 4-brygadowym brak wolnych sobót zrekompensować zwiększonym wymiarem urlopu wypoczynkowego lub innymi płatnymi dniami wolnymi od pracy.

Artykuł zatytułowany 31 sierpnia — dzień triumfu „Solidarności” napisał Tomasz Leszkowicz. Materiał został opublikowany na licencji CC BY-SA 3.0.

Czytaj też:
43. Rocznica podpisania Porozumień Sierpniowych. Prezydent wspomniał słynny cytat Jana Pawła II
Czytaj też:
„Przyjaźń i braterstwo to największe bogactwo” monety kolekcjonerskie NBP i NBU

Źródło: Histmag.org