Pokazać i wyśpiewać Powstanie Warszawskie. 63 dni chwały w popkulturze

Pierwszy film, w którym poruszano m.in. temat Powstania Warszawskiego, powstał niedługo po wojnie. Mowa o „Zakazanych Piosenkach”, muzycznej produkcji Leonarda Buczkowskiego z 1947 roku. Główny bohater tej historii, warszawski muzyk Roman Tokarski grany przez Jerzego Duszyńskiego opowiada o swoich wojennych przeżyciach, przede wszystkim o antyniemieckiej i partyzanckiej twórczości muzycznej. Jednym z ważnych epizodów w filmie było przedstawienie Powstania Warszawskiego.

„Zakazane Piosenki” były pierwszym polskim pełnometrażowym filmem fabularnym po II wojnie światowej. Większa część przedstawionych w nim utworów była oparta na autentycznej twórczości wykonawców ulicznych i orkiestr podwórkowych.

Jednym z najważniejszych polskich filmów, który skupia się już wyłącznie na historii samego Powstania Warszawskiego, był „Kanał” Andrzeja Wajdy. Film został oparty na wspomnieniach Jerzego Stefana Stawińskiego, autora opowiadania „Kanał”, który był także twórcą scenariusza.

„Kanał” opowiada o końcowych epizodach Powstania, w tym o ewakuacji powstańców z Mokotowa na Śródmieście tytułowymi kanałami. Pierwszy odbiór filmu w Polsce był bardzo chłodny – uznano go za antypowstańczy. Jego ocenę w kraju zmieniło otrzymanie Srebrnej Palmy na festiwalu w Cannes i bardzo dobry odbiór na świecie. Współcześnie „Kanał” uznawany jest za początek polskiej szkoły filmowej.

Na motywach opowiadania Jerzego Stefana Stawińskiego powstał również film „Godzina W” Janusza Morgensterna z 1980 roku. W przeciwieństwie do „Kanału” opowiadał o początku Powstania Warszawskiego, a dokładnie o jednym dniu – 1 sierpnia 1944 roku. Film skupiał się na ukazaniu nie tylko wydarzeń, ale przede wszystkim skrajnych emocji towarzyszących młodym ludziom, którzy przystępowali do walki.

Szczególną produkcją poświęconą wydarzeniom z 1944 roku jest „Powstanie Warszawskie” z 2014 roku. Film powstał poprzez połączenie oryginalnych nagrań nagrywanych przez kilkunastu operatorów Biura Informacji i Propagandy Armii Krajowej, pod które podłożono dźwięk, pokolorowano i zmontowano w taki sposób, żeby tworzyły nową, fikcyjną fabułę. Jej bohaterami autor filmu Jan Komasa uczynił dwóch braci dokumentalistów. Opowiedziana historia nie jest prawdziwa, ale pozostała spójna i mocno inspirowana prawdziwymi bohaterami.

Jan Komasa w tym samym roku stworzył też fabularny film poświęcony Powstaniu Warszawskiemu. To „Miasto 44”, kontrowersyjna opowieść z ogromnym jak na polskie warunki budżetem. Film skupił się na młodych uczestnikach powstańczych walk, przedstawiając ich losy w bardzo współczesny sposób.

Kontrowersje wzbudziły m.in. scena pocałunku na tle pocisków lecących w zwolnionym tempie, dubstep w ścieżce dźwiękowej czy ewidentnie inspiracje grami wideo w samej formie przedstawienia produkcji. Film skrytykowali sami powstańcy, którzy uznali za niezgodne z rzeczywistością sceny seksu i mordowania jeńców czy powszechnie stosowany w produkcji wulgarny język.

Seriale o „Powstaniu Warszawskim”

Powstanie Warszawskie przez lata było też bohaterem wielu seriali, chociaż często nie jako jedyny temat, ale epizod w większej całości. Warto w tym miejscu wspomnieć o serialu „Kolumbowie” Janusza Morgensterna z 1970 roku będącego adaptacją powieści Romana Bratnego – „Kolumbowie – rocznik 20”. Autor książki pracował również nad scenariuszem produkcji.

Serial opowiada o „pokoleniu Kolumbów”, dwudziestokilkulatkach, których wojna zastała w momencie, w którym wkraczali w dorosłość. Mimo takiego tematu serialowi udało się nie popaść w patos. Dwa ostatnie z pięciu odcinków serialu opowiadają właśnie o Powstaniu Warszawskim.

Historia Powstania Warszawskiego stała się też tematem ostatniego sezonu popularnego współczesnego serialu fabularnego produkowanego przez TVP „Czas Honoru”. Sezon zatytułowany „Czas Honoru: Powstanie” miał premierę w 2014 roku. Serial miał dość dobre oceny od widzów, chociaż zarzucano mu wiele błędów merytorycznych i widoczne na ekranie braki budżetowe.

Projekty muzyczne

Powstanie Warszawskie wielokrotnie inspirowało muzyków. Jednym z głośniejszych projektów poruszającym tę tematykę był album „Powstanie Warszawskie” zespołu Lao Che z 2005 roku. Kolejne utwory słuchowiska były inspirowane chronologicznie ułożonymi epizodami Powstania. W 2012 roku autorzy niezwykłej produkcji zostali odznaczeni przez prezydenta Bronisława Komorowskiego Srebrnymi Krzyżami Zasługi za działania „na rzecz popularyzacji i upamiętniania Powstania Warszawskiego”.

Do powstania wielu muzycznych projektów poświęconych Powstaniu, które premierę miały przy okazji kolejnych rocznic tego wydarzenia, przyczyniło się Muzeum Powstania Warszawskiego. Owocem współpracy muzeum z kolejnymi popularnymi artystami były takie albumy jak „Warsaw WAR/SAW. Zrozumieć Polskę” L.U.C.-a z 2011 roku, „Morowe Panny” Dariusza Malejonka i znanych artystek polskiej sceny muzycznej z 2012 roku, „Placówka’44” Voo Voo z 2015 roku, „Historie” Smolika z gościnnym udziałem Natalii Grosiak i Miuosha z 2016 roku, „Astronomia poety. Baczyński” z piosenkami na podstawie wierszy Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, w wykonaniu Meli Koteluk i zespołu Kwadrofonik z 2020 roku, „Ocali nas miłość” Organka z 2021 roku, „Wolne serca” Kwiatu Jabłoni z 2022 roku czy „Moje serce w Warszawie” Sorry Boys z 2023 roku. Projektom towarzyszyły koncerty organizowane w Parku Wolności przy Muzeum Powstania Warszawskiego.

Przy okazji muzycznych działań Muzeum Powstania Warszawskiego warto też wspomnieć o corocznej akcji „Warszawiacy śpiewają (nie)ZAKAZANE PIOSENKI”. Organizowane od 2006 roku w kolejne rocznice Powstania Warszawskiego wydarzenie ma umożliwić wspólne śpiewanie powstańczych piosenek przez tysiące osób. Muzeum przygotowuje na ten dzień śpiewniki, a sam śpiew odbywa się w towarzystwie orkiestry i chóru.

W rytmie rapu i power metalu

Powstanie Warszawskie stało się tematem wielu utworów polskich raperów. Chyba najpopularniejszym z nich jest „63 Dni Chwały” grupy Hemp Gru. Utwór powstał jako piosenka promująca film „Sierpniowe Niebo. 63 Dni Chwały”, w którym również wystąpili raperzy z grupy – Robert Darkowski „Wilku WDZ” i Maciej Bilka „Bilon”.

Sam Bilon stworzył też do tego samego filmu utwór „Sierpniowe niebo”, a w 2015 roku, w związku z 45. rocznicą premiery serialu „Kolumbowie”, we współpracy z Narodowym Centrum Kultury stworzył piosenkę „Kolumbowie” i teledysk do niej, w którym wykorzystano fragmenty serialu.

We współpracy z Muzeum Powstania Warszawskiego w utwór „Miłość zawsze jest” stworzył też Sokół, a jako wideoklip do niego powstał krótki film w reżyserii Tadeusza Śliwy. Inspiracją do stworzenia piosenki i teledysku był ślub Alicji i Bolesława Biegów, którzy pobrali się w sierpniu 1944 roku. To jeden z najlepiej udokumentowanych powstańczych ślubów, sfotografowany przez Eugeniusza Lokajskiego „Broka” – słynnego powstańczego fotoreportera.

Jednak zdecydowanie najpopularniejszym popkulturowym utworem muzycznym opowiadającym o Powstaniu Warszawskim jest „Uprising” szwedzkiego zespołu power metalowego Sabaton z albumu „Coat of Arms” z 2010 roku. Do piosenki o Powstaniu został nagrany teledysk, w którym wystąpili m.in. generał Waldemar Skrzypczak i hollywoodzki aktor Peter Stormare. Klip nagrano w Fabryce Norblina w Warszawie. Obecnie wideo ma już około 30 mln wyświetleń.

Sabaton w swoich piosenkach opisuje bohaterstwo żołnierzy z różnych czasów i frontów. W Polsce zespół szeroko znany był już wcześniej za sprawą piosenki 40:1, w której opiewał bohaterską obronę Wizny.

Powstanie w grach wideo

Powstanie Warszawskie nie ma szczęścia do „egranizacji”. Pierwszą głośną produkcją jemu poświęconą było „Uprising 44” z 2012 roku warszawskiego studia DMD Enterprise, produkcja będąca połączeniem trzecioosobowej strzelanki i gry strategicznej. Niestety gra pod względem technicznym, wizualnym i fabularnym okazała się bardzo niedopracowana, a waloru edukacyjnego nie miała żadnego. Przez to wiele osób mówiło wprost o „skoku na kasę” przy wykorzystaniu głośnego tematu Powstania.

Kolejną produkcją, która poruszała temat Powstania Warszawskiego, był „Enemy Front” z 2014, wyprodukowane wyprodukowana przez polski i brytyjski oddział studia CI Games. Gra będąca pierwszoosobową strzelanką (FPS) była próbą opowiedzenia historii Powstania Warszawskiego w sposób atrakcyjny dla graczy z całego świata.

Bohaterem, w którego się wcielaliśmy był Robert Hawkins – amerykański korespondent wojenny, relacjonujący wydarzenia z frontów II wojny światowej. Oprócz Powstania Warszawskiego gra pokazywała walki w Norwegii, Francji i Niemczech. Z produkcją początkowo wiązano w Polsce duże nadzieje, ale ostatecznie otrzymała bardzo przeciętne oceny recenzentów i graczy.

Ostatnią większą grą poruszająca tematykę Powstania Warszawskiego jest „Warsaw” z 2019 roku, gra strategiczna z elementami RPG niezależnego polskiego studia Pixelated Milk. Skupia się ona wyłącznie na Powstaniu Warszawskim.

Kierujemy w niej grupą powstańców wędrujących po Warszawie i toczymy turowe walki z okupującymi polską stolicę Niemcami. Każdy z naszych bohaterów, których archetypami są prawdziwe formacje i grupy biorące udział w Powstaniu (np. żołnierz AK, łączniczka, praski cwaniak czy snajperka) ma osobną historię i umiejętności, które pomagają nam przetrwać walkę. Gra również otrzymała przeciętne oceny.

Czytaj też:
Powstanie Warszawskie – najważniejsze fakty. Wszystko, co warto wiedzieć o bohaterskim zrywieCzytaj też:
Jak dobrze znasz historię Powstania Warszawskiego? Łatwy quiz z wiedzy