Skrzydła lobbystów

 
Co wspólnego z myśliwcami bojowymi ma wystawa na Zamku Królewskim "Orzeł i Trzy Korony", poświęcona związkom Polski i Szwecji? Co wspólnego z samolotami ma szwedzka para królewska, która tę wystawę uroczyście otworzy, a potem będzie gościć na obiedzie najważniejszych polskich polityków, biznesmenów oraz przedstawicieli mediów? Związek między tymi sprawami będzie zrozumiały, jeśli dodamy, że i wystawę, i obiad sponsoruje szwedzko-brytyjskie konsorcjum Saab-BAE Systems Co., czyli producent oferowanych Polsce samolotów Gripen.
Urzędujący przy ulicy Tamka w Warszawie Ray Lomas oficjalnie przyznaje, że reprezentowana przez niego firma PBL przekonuje do kupna gripenów polskich polityków. Lobbing trwa zresztą od dawna. - Dwa lata temu, przed wylotem ministra Bronisława Komorowskiego do Stanów Zjednoczonych, zjawili się u mnie ambasadorowie Szwecji i Wielkiej Brytanii. Byli zaniepokojeni informacją, że przed zawarciem kontraktu na nowy samolot szef MON leci do USA, żeby podpisać umowę dotyczącą wypożyczenia samolotów używanych - wspomina Janusz Steinhoff, wicepremier i minister gospodarki w rządzie Jerzego Buzka. - Były naciski ze strony ambasad, ale delikatne - dodaje Bronisław Komorowski, ówczesny minister obrony. Przy ulicy Wiejskiej w Warszawie znajduje się siedziba firmy CGC należącej do Marka Matraszka. Firma podpisała kontrakt z amerykańskim koncernem Lockheed Martin, producentem myśliwców F-16. - Nie prowadzimy lobbingu w sprawie zakupu F-16. W imieniu klienta zajmujemy się jedynie działalnością public relations. A z politykami wręcz nie wolno nam się kontaktować - zapewnia Matraszek. Ray Lomas pyta, po co koncernowi Lockheed Martin public relations w Polsce, skoro nie umieścił na tym rynku żadnego produktu, a zamierza sprzedać u nas tylko myśliwce F-16.
Jest jeszcze trzeci gracz - Marcel Dassault Aviation, producent myśliwca Mirage 2000-5. Francuzi nie prowadzą intensywnej działalności lobbingowej w Polsce, bo uznali, że ich oferta ma najmniejsze szanse. Wcześniej zakładom lotniczym w Świdniku zlecili produkcję 12 kabin do samolotu Mirage - miała to być zachęta do przyjęcia francuskiej oferty.

Próba ognia
Lobbystom udało się wmówić wielu polskim politykom, wojskowym i ekspertom, że wszystkie oferty są równoważne. Tymczasem z F-16 korzysta lotnictwo 20 krajów świata. Myśliwce Mirage są użytkowane przez lotnictwo 19 państw, a gripeny w dwóch krajach (dwa następne podpisały kontrakty na ich dostawę). Zwolennicy gripena przekonują, że ten samolot jest wyjątkowym rozwiązaniem technologicznym. Zestawienie możliwości technicznych pokazuje jednak, że archaiczny rzekomo F-16 jest lepszy od gripena we wszystkich kategoriach z wyjątkiem pułapu wznoszenia (tu najlepiej wypada mirage).
F-16 jest nazywany wołem roboczym. Myśliwiec ten wielokrotnie zwyciężał w walkach powietrznych, w tym z mirage’ami, wykorzystywanymi na przykład przez armię iracką. Ceny części do F-16 są znacznie niższe niż w wypadku innych myśliwców. Szwedzko-brytyjski gripen, na którym latają jedynie Szwedzi i piloci RPA, nigdy nie przeszedł chrztu bojowego. Mirage z kolei kupiły przede wszystkim państwa islamskie (m.in. Irak czy Libia), co oznacza, że ta konstrukcja jest rozpracowana przez służby wywiadowcze krajów, z którymi NATO nie ma wspólnych interesów.
Przedstawiciele konsorcjum Saab-BAE Systems Co. do kupna gripenów zachęcają ogromnym offsetem, czyli możliwością produkcji podzespołów w rodzimych firmach lub inwestycjami w przemysł zbrojeniowy. Czechom zaoferowali offset stanowiący 150 proc. wartości kontraktu. - Obawiam się, że offset jest częścią myślenia magicznego naszych elit politycznych i gospodarczych. Nie można oszukać rynku -za offset płaci się wyższą ceną produktu. Przy zastosowaniu offsetu strumień technologii i pieniędzy podlega decyzjom politycznym, a nie rynkowym, co jest często nieracjonalne i ewidentnie korupcjogenne - mówi Radosław Sikorski, były wiceminister obrony i spraw zagranicznych.

Sojusz strategiczny
Tome H. Walters, dyrektor Agencji Współpracy Obronnej, zajmującej się sprzedażą amerykańskiej broni za granicą, przekonywał polskich rozmówców, że decydując się na F-16, Polska wybiera nie tylko najlepszy na rynku produkt, ale także strategiczny sojusz ze Stanami Zjednoczonymi. "Podczas spotkań z przedstawicielami Ministerstwa Obrony Narodowej, Ministerstwa Spraw Zagranicznych i Ministerstwa Gospodarki podkreślałem, że wszyscy ministrowie rządu USA przywiązują ogromną wagę do oferty pozyskania przez Polskę najlepszego na świecie - w naszej ocenie - samolotu wielozadaniowego" - stwierdził w Warszawie Tome Walters.
- Polsce zależy na dalszym zaangażowaniu USA w bezpieczeństwo Europy, a takie decyzje jak wybór samolotu wielozadaniowego mają wpływ na stopień poparcia amerykańskiej opinii publicznej dla finansowania tego zaangażowania. Wybór samolotu to więc także ważny wybór polityczny - mówi Radosław Sikorski. Zauważa on, że stosunki między USA a Czechami i Węgrami ochłodziły się po wyborze przez te dwa kraje szwedzko-brytyjskich gripenów. - Zakup amerykańskich F-16 sprzyjałby potwierdzeniu naszych dobrych relacji z USA - dodaje Bronisław Komorowski.

Ameryka czy Europa?
Wybór samolotu jest również wyborem cywilizacyjnym. - Albo opowiadamy się za bliższymi związkami ze Stanami Zjednoczonymi - z ich potęgą technologiczną, najefektywniejszą gospodarką, albo też wybieramy Europę ze wszystkim jej problemami socjalnymi, przeregulowaną gospodarką i oczekującymi opieki państwa społeczeństwami - uważa Janusz Lewandowski, polityk Platformy Obywatelskiej.
Wybór powinien uwzględnić jakość i uzbrojenie samolotu, łatwość współpracy z innymi samolotami NATO, możliwości kupna następnych generacji sprzętu, cenę, warunki finansowania oraz stosunki polityczne z krajami macierzystymi producentów. Amerykanie zapewniają, że jeśli kupimy F-16, będziemy mieli dostęp do najnowocześniejszych wersji tego samolotu, a za kilkanaście lat moglibyśmy kupić supernowoczesny myśliwiec JSF. Tome Walters mówił w Warszawie, że JSF będzie oferowany wyłącznie najbliższym sojusznikom. Amerykanie zaproponowali nam niedawno wytwarzanie podstawowych elementów płatowca (samolotu bez wyposażenia i silnika), a z czasem całych F-16. Oferują również montowanie w Świdniku samolotów Cessna.

Dyplomacja lotnicza
W grudniu 2001 r. o przetargu na myśliwiec rozmawiał z szefem MSZ Włodzimierzem Cimoszewiczem sekretarz stanu Colin Powell. Miesiąc później ten sam temat poruszany był podczas wizyty premiera Leszka Millera w USA. - Podczas swojej pierwszej wizyty w Polsce gen. Walters omawiał sprawę przetargu na myśliwiec zarówno z szefem MON Jerzym Szmajdzińskim, jak i ze mną. Zresztą wszyscy oferenci rozmawiają na ten temat z polskimi politykami - mówi "Wprost" Andrzej Szarawarski, wiceminister gospodarki. W ubiegłym tygodniu rozmowy w Warszawie prowadził James Jochum, podsekretarz w Departamencie Handlu USA. Podczas styczniowego spotkania Leszka Millera z premierem Goranem Perssonem także poruszano sprawę przetargu na myśliwiec. W rozmowach uczestniczyli przedstawiciele Saab-BAE Systems. Francuzi już właściwie pogodzili się z tym, że ich oferta ma najmniejsze szanse, dlatego bardziej zależy im na sprzedaży samolotu pasażerskiego dla polskiego rządu i prezydenta. Co innego Szwedzi i Brytyjczycy. Dla nich kontrakt z Polską, Czechami, Węgrami, Austrią czy Słowacją oznacza przetrwanie firmy Saab-BAE Systems Co.