Stulecie Nobla

Dodano:   /  Zmieniono: 
W 1901 roku po raz pierwszy uroczyście wręczono Nagrody Nobla. Z okazji setnej rocznicy na tegoroczną ceremonię zostali zaproszeni wszyscy żyjący laureaci.
Spośród 225 żyjących, 162 potwierdziło swoje uczestnictwo w ceremonii wręczania nagród w Sztokholmie i 30 w Oslo, gdzie odbiorą je laureaci Pokojowych Nagród Nobla. Jak co roku zostaną one wręczone 10 grudnia, w rocznicę śmierci Alfreda Nobla.

Podczas tegorocznej uroczystości z obawy przed atakami terrorystycznymi zostaną wzmocnione środki bezpieczeństwa. Wszyscy uczestnicy z wyjątkiem członków rodziny królewskiej, ministrów i parlamentarzystów będą wyposażeni w identyfikatory - także laureaci.

Ceremonia rozpocznie się o godz. 16:30. Nagrody będzie wręczał król Szwecji Karol XVI Gustaf w sztokholmskiej Sali Koncertowej w obecności 1700 gości, w tym m.in. premiera Szwecji Gorana Perssona. Laureaci otrzymają dyplom, medal oraz dokument potwierdzający wysokość nagrody. W tym samym czasie laureat Nagrody Pokojowej odbiera swoje wyróżnienie z rąk przewodniczącego Norweskiego Komitetu Noblowskiego.

Każdy dyplom noblowski jest unikatowym dziełem sztuki. Dyplom literackiego Nobla jest malowany na pergaminie. Dyplomy pozostałych laureatów powstają na specjalnie zamówionym ręcznie czerpanym papierze. Wszystkie są pokryte wysokiej jakości skórą kozią. Dyplomy z fizyki skórą w kolorze niebieskim, z  chemii, medycyny lub fizjologii - w kolorze czerwonym, z ekonomii -  brązowym, a literatury - w kolorze, w jakim zażyczy sobie laureat. Na dyplomie, jak i na stanowiącym jego opakowanie pudełku, złotymi literami są wykaligrafowane inicjały laureatów.

Laureaci otrzymają także złote medale. Każdy z nich jest inny, np. laureaci nagrody literackiej otrzymują medal z wyobrażeniem poety siedzącego pod wawrzynowym drzewem, który słucha i zapisuje pieśń Muzy. Na medalu Pokojowej Nagrody Nobla i z dziedziny ekonomii widnieje portret fundatora Nagrody - Alfreda Nobla.

Na wszystkich (oprócz wręczanego laureatom nagrody z dziedziny ekonomii) widnieje cytat z "Eneidy" Wergiliusza: Inventas vitam juvat excoluisse per artes (Cieszy, że życie zostało ulepszone dzięki wynalezionym umiejętnościom). Na Pokojowej Nagrodzie Nobla umieszczono dodatkowo napis: Pro pace et fraternitate gentium (Za pokój i braterstwo narodów).

Wysokość nagród stanowi zawsze całość dochodu rocznego ze spadku Nobla. Dzieli się ją na pięć równych części. W tym roku wysokość nagrody z każdej dziedziny to 10 mln koron szwedzkich (944 tys. dolarów).

Alfred Nobel nie ustanowił nagrody dla ekonomistów, którą przyznaje się dopiero od 1968 roku. Jej sponsorem jest Bank Szwecji, który wpłaca co roku na konto fundacji sumę równą wysokości nagród w innych dziedzinach.

Tryb przyznawania Nagród Nobla nie zmienił się od 1901 roku. Laureaci są wybierani spośród osób zgłoszonych do 1 lutego każdego roku. Ich nazwiska są ogłaszane w październiku.

Nagrody nie mogą być przyznawane pośmiertnie, chociaż był jeden wyjątek. W 1961 r. przyznano pokojową Nagrodę byłemu sekretarzowi generalnemu ONZ Szwedowi Dagowi Hammarskjoeldowi, zmarłemu rok wcześniej.

W historii zdarzało się też, że niektórzy laureaci zostali wyróżnieni kilkakrotnie, m.in. polska uczona Maria Curie-Skłodowska - za dokonania w fizyce (1903) i chemii (1911). Rekordzistą jest Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża, któremu trzykrotnie przyznano Pokojową Nagrodę Nobla.

Praktykuje się też wybieranie kilku laureatów w jednej dziedzinie. W 1968 roku ustalono, że ich liczba nie może przekroczyć trzech.

Polskimi laureatami nagród, oprócz Marii Curie-Skłodowskiej, byli Henryk Sienkiewicz, Władysław Reymont, Czesław Miłosz i Wisława Szymborska w dziedzinie literatury oraz Lech Wałęsa, laureat Pokojowej Nagrody Nobla.

Tegorocznym laureatem Pokojowej Nagrody Nobla jest sekretarz generalny ONZ Kofi Annan i ONZ. Odbierając nagrodę, Annan przypomniał słowa Komitetu Noblowskiego, który przyznając w październiku nagrodę ONZ-owi i sekretarzowi generalnemu napisał w uzasadnieniu, że "suwerenność nie może być już tarczą, za którą państwa skrywają łamanie praw człowieka".

"Nieposzanowanie godności jednego człowieka zbyt często kończy się zgubą całych narodów" - powiedział szef ONZ. "W trzecie milenium weszliśmy przez bramę ognia" - mówił, mając na myśli wrześniowe ataki antyamerykańskie. Początek nowego stulecia i  wyprowadziły z błędu tych, którzy uważali "postęp w stronę światowego pokoju i dobrobytu za nieunikniony".

Misją ONZ w obecnym stuleciu ma być większa troska o godność i życie człowieka, bez względu na rasę, pochodzenie, religię, albo płeć, promowanie demokracji oraz walka z nędzą i zapobieganie konfliktom, powiedział laureat.

W uroczystości uczestniczyło wielu spośród żyjących laureatów pokojowego Nobla. Nie pojawili się natomiast szef Autonomii Palestyńskiej Jaser Arafat oraz minister spraw zagranicznych Izraela Szimon Peres.

W niedzielę zebrani w norweskiej stolicy laureaci wydali deklarację pokojową kończącą kilkudniowe sympozjum na temat terroryzmu, biedy i niesprawiedliwości. Wzywają w niej do zakończenia wojen, rozbrojenia i szybkiego ustanowienia międzynarodowego trybunału karnego.

em, pap