Życie bez pieniędzy

Życie bez pieniędzy

Dodano:   /  Zmieniono: 
Co do tego, że obrót bezgotówkowy przynosi same korzyści, panuje niemal powszechna zgoda. Dlatego wszyscy powinniśmy być zainteresowani jego promocją i rozwojem w całej gospodarce.
Statystyki pokazują, że kraje wysoko rozwinięte są liderami pod względem liczby rachunków bankowych, kart płatniczych, a także płatności internetowych. Ich obywatele nawiązują aktywne relacje z bankiem, korzystajàc z wielu usług finansowych. Oczywiście, wpływ na taki stan rzeczy ma wiele czynników, zwłaszcza poziom rozwoju gospodarczego i zamożności społeczeństwa, zaufanie do instytucji finansowych, tradycje itd.

Pojęcie obrotu bezgotówkowego jest rozumiane wręcz intuicyjnie. Definiuje się je zazwyczaj jako dokonywanie rozliczeń pieniężnych bez zaangażowania gotówki na każdym etapie dokonywania transakcji płatniczej. Są to rozliczenia pieniężne, w których na każdym etapie cyklu rozliczeniowego transferowane są pieniądze z rachunków bankowych i na nie. Zarówno po stronie płatnika, jak i wierzyciela rozliczenie przybiera wyłącznie formę zapisów na kontach bankowych rozliczających się podmiotów. Dotyczy to również sytuacji, w której płatność następuje z wykorzystaniem karty kredytowej niezwiązanej z indywidualnym rachunkiem bankowym. W tym przypadku wydawca karty ewidencjonuje dokonane nià transakcje we własnym systemie księgowym.

Jeszcze króluje gotówka

Niestety, Polska jest krajem, w którym pomimo wprowadzenia jednego z najszybszych systemów rozliczeniowych w Europie (trzy sesje Krajowej Izby Rozliczeniowej w ciągu dnia) oraz wielu działań podejmowanych na rzecz rozwoju obrotu bezgotówkowego, utrzymuje się relatywnie wysoki poziom liczby płatności w gotówce. Chociaż dokładnych danych brakuje, to jednak uzyskane na podstawie badań szacunki wskazują, że ponad 90 proc. transakcji realizowanych jest w formie gotówkowej. Narodowy Bank Polski już kilka lat temu zaczął promować obrót bezgotówkowy. Departament Systemu Płatniczego NBP oraz Grupa Robocza ds. Programu Obrotu Bezgotówkowego przy Koalicji na Rzecz Obrotu Bezgotówkowego i Mikropłatności, działającej przy Związku Banków Polskich, przygotowały raport „Obrót bezgotówkowy – zalety i korzyści wynikające z jego upowszechnienia". Został on opracowany w listopadzie 2008 roku, mimo upływu czasu nie stracił jednak na aktualności.

Miliardowe oszczędności

Z tego dokumentu wynika, że wskaźnik udziału banknotów i monet w obiegu w podaży pieniądza M1, czyli gotówki w obiegu wraz ze środkami a vista na rachunkach bankowych w Polsce w 2008 roku wynosił 26 proc. (przy średniej UE wynoszącej 19,7 proc.). Generalnie udział gotówki w M1 w Polsce ulega zmniejszeniu (w 2001 roku wyniósł 32,3 proc., w roku 2010 było to 20,9 proc.).

Znacznie lepiej sytuacja kształtuje się w przedsiębiorstwach. Z badań przeprowadzonych przez NBP jeszcze w 2006 roku na grupie 752 celowo dobranych firm wynikało, że około 91 proc. transakcji inicjowanych jest w formie elektronicznej, przede wszystkim poleceniem przelewu (88,8 proc.).

Do najbardziej istotnych korzyści płynących z obrotu bezgotówkowego należy ograniczenie kosztów emisji i obsługi pieniądza gotówkowego, szacowane przez Europejski Bank Centralny na około 1 procent PKB, czyli w przypadku Polski prawie 10 mld zł. Każdy procent zastąpienia gotówki obrotem bezgotówkowym oznacza wymierne korzyści dla budżetu państwa. Ponadto, przyjęcie rozliczeń bezgotówkowych jako standardu sprzyja ograniczaniu szarej strefy, co pośrednio przekłada się na zwiększenie jawności obrotów podmiotów gospodarczych, czyli wzrost dochodów budżetowych.

Największy po budżecie państwa beneficjent upowszechnienia obrotu bezgotówkowego to sektor bankowy. Do korzyści należą: obniżenie kosztów obsługi gotówki, ograniczenie strat związanych z przestępstwami gotówkowymi, a także upowszechnianie różnorodnych usług bankowych, a co za tym idzie – wzrost przychodów instytucji kredytowych. Nie bez powodu polityka cenowa banków jest ukierunkowana na zmianę przyzwyczajeń klientów. Chodzi o to, by zamiast posługiwać się gotówką, otwierali rachunki bankowe i powszechnie wykorzystywali ich możliwości. Podstawowymi narzędziami edukowania klientów przez banki są wysokie prowizje za wpłaty gotówki i dużo niższe za korzystanie z instrumentów bezgotówkowych, a nawet darmowe operacje internetowe.

Kolejny istotny aspekt to obniżanie kosztów działalności sektora publicznego. Chodzi zarówno o dystrybucję różnego rodzaju świadczeń (emerytury, renty, zasiłki socjalne), jak i pobieranie należności, a dzięki temu likwidację kas w rozmaitych instytucjach. Doświadczenia różnych krajów pokazują, że np. wpłata podatku może następować wyłącznie w drodze bezgotówkowej, a więc kasy utrzymywane przez organy skarbowe przestają mieć rację bytu. Klasyczny przykład stanowi ZUS. Świadczenia w gotówce odbiera ok. 44 proc. jego klientów, co kosztuje tę instytucję około 300 mln zł rocznie. Pomijajàc koszty budżetu, wykorzystanie obrotu bezgotówkowego poprawia sytuację świadczeniobiorców. W przypadku nieprzewidzianych okoliczności, np. strajku pocztowców, ludzie muszą stać w długich kolejkach po odbiór swoich świadczeń.

Obrót bezgotówkowy oznacza także duże oszczędności dla samorządów lokalnych. Istnieją już w Polsce miasta, które postawiły na rozwój obrotu bezgotówkowego i odnoszą w tej dziedzinie wymierne sukcesy. Należą do nich między innymi Poznań i Katowice.

Upowszechnianie obrotu bezgotówkowego jest szczególnie istotne dla tzw. masowych wierzycieli, czyli przedsiębiorstw otrzymujących regularne płatności, najczęściej od osób fizycznych. Oczywistą korzyść stanowi ograniczanie kosztów gotówki związane z utrzymywaniem własnych punktów kasowych. Ale podstawowym elementem jest pewność i terminowość otrzymywania zapłaty za usługi, czyli czynnik nie do przecenienia z punktu widzenia planowania płynności finansowej. Korzyści z upowszechniania obrotu bezgotówkowego dotyczą więc całej gospodarki, w tym sektora publicznego i samorządowego oraz zwykłych obywateli. Dlatego warto go promować i rozwijać, zdając sobie sprawę z tego, iż płatności z użyciem gotówki jeszcze przez wiele lat będą dominowały w transakcjach detalicznych.

MS

ARTYKUŁ PRZYGOTOWANY W ŚCISŁEJ WSPÓŁPRACY Z ALINĄ DAMIŃSKĄ, EKSPERTEM W DEPARTAMENCIE SYSTEMU PŁATNICZEGO NARODOWEGO BANKU POLSKIEGO