Po północy z 12 na 13 stycznia 1991 roku od kul i pod gąsienicami czołgów stacjonujących w Wilnie wojsk radzieckich zginęło 14 osób, a kilkaset zostało rannych. Tej nocy tysiące bezbronnych ludzi zebrały się przy strategicznych obiektach: Sejmie, budynku radia i telewizji i wieży telewizyjnej, by nie dopuścić do zajęcia ich przez siły sowieckie. Wydarzenia te stanowiły decydujący zwrot w walce o niepodległość Litwy.
- 13 stycznia jest dniem zwycięstwa nie tylko Litwy. Gdyby nie było zwycięstwa 13 stycznia, nie było rozpadu imperium radzieckiego, a Europa i świat wyglądałyby zupełnie inaczej - powiedziała przewodnicząca Sejmu Irena Degutiene.
W ramach obchodów Dnia Obrońców Wolności w całym kraju odbywają się konferencje, lekcje historii w szkołach, koncerty, prezentowane są wystawy przypominające dni walki o niepodległość. Pamięć ofiar 13 stycznia zostanie uczczona na wileńskim cmentarzu na Antokolu, gdzie ci, którzy zginęli przed 21 laty, są pochowani. O godz. 8 rano w oknach mieszkań, szkół, miejsc pracy zapłoną światła pamięci.
Litwa była pierwszym krajem wchodzącym w skład ówczesnego ZSRR, który 11 marca 1990 roku uchwalił Akt Niepodległości. Jej parlament podjął wówczas uchwałę o przekształceniu Litewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej w Republikę Litewską i przywrócił jej tradycyjne symbole narodowe, w tym godło - Pogoń. W ślad za Litwą poszły dwie pozostałe republiki bałtyckie: Łotwa i Estonia. Prezydent ZSRR Michaił Gorbaczow początkowo tolerował przemiany w krajach bałtyckich. Liczył, że nowo powstające tam ruchy demokratyczne będą stanowiły oddolne poparcie dla jego reform demokratycznych i ekonomicznych. Wkrótce jednak zapadła decyzja o rozprawienia się siłą ze zbuntowanymi republikami.
eb, pap