Łowca planet

Dodano:   /  Zmieniono: 
Aleksander Wolszczan
Odkrywca pierwszego układu planetarnego we wszechświecie poza naszym układem słonecznym, wybitny badacz pulsarów. Studia astronomiczne ukończył na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Od lat związany z amerykańskimi placówkami naukowymi, profesor astrofizyki i astronomii na Uniwersytecie Pensylwanii w Stanach Zjednoczonych. Jednocześnie prowadzi wykłady na uniwersytecie w Toruniu, jest także związany z Uniwersytetem Szczecińskim.

Bożena Kastory: Swoim odkryciem rozdarł pan worek z planetami. Są dni, kiedy na dzień dobry dowiadujemy się o kolejnych piętnastu, dwunastu czy jedenastu nowych planetach poza naszym układem słonecznym.
Aleksander Wolszczan: Niedawno odkryto sto czwartą. Dziesięć lat temu astronomowie byli jednak głęboko sfrustrowani. Pół wieku poszukiwań i żadnych rezultatów. Mimo teoretycznych przewidywań, że planety powinny się znajdować w obfitości wokół gwiazd podobnych do Słońca.
- Pan wytropił planety tam, gdzie nikt nie miał zamiaru ich szukać.
- Istotnie, pulsar jest ostatnim miejscem, gdzie można by się spodziewać planet.
- Dlatego, że jest dziwacznym tworem obracającym się jak gigantyczny bąk kilkaset razy na sekundę wokół własnej osi?
- To akurat nie jest problemem. Planecie krążącej wokół takiej gwiazdy byłoby wszystko jedno, jak szybko się ona obraca. Problemem jest to, że pulsar powstaje w sposób, który - zdawałoby się - wyklucza istnienie planet w jego pobliżu. Jest to gwiazda neutronowa, tzw. obiekt zdegenerowany, podobnie jak białe karły i czarne dziury. Tworzy się w wyniku gigantycznej eksplozji zwykłej masywnej gwiazdy i odrzucenia jej zewnętrznych warstw w przestrzeń kosmiczną. Jej promieniowanie nie jest dobroczynne, jak Słońca, lecz zabójcze. Są to wysokoenergetyczne promienie rentgenowskie i gamma. Pulsary mają opinię wyjątkowo niegościnnych. Życie, jakie znamy, nie mogłoby powstać w ich pobliżu. Ja nie szukałem planet, lecz szybko wirujących pulsarów. Trzy planety znalazłem przypadkowo.
- Im więcej czasu mija od odkrycia przez pana pierwszych planet poza Układem Słonecznym, tym bardziej astronomowie są przekonani, że powinna ich być we wszechświecie ogromna liczba.
- Odkrycie ponad stu planet w ciągu dziesięciu lat to dobry wynik. Tę odkrytą we wrześniu, ogromną jak Jowisz, znaleziono w odległości 100 lat świetlnych od nas.
- Amerykański astronom i autor powieści fantastycznonaukowych Carl Sagan szacował przed kilku laty, że milion nowych układów słonecznych tworzy się we wszechświecie w ciągu godziny. Czy to nie science fiction?
- Przy całym szacunku dla Carla Sagana, myślę, że w tym wypadku przesadził. Ocenia się, że wśród pobliskich gwiazd podobnych do Słońca co najmniej 5 proc. ma planety "jowiszowe", to znaczy gazowe olbrzymy.
- Debra Fischer z zespołu astronomów z San Francisco, którzy odkryli kilka planet wokół jednej gwiazdy, jest przekonana, że "planety tworzą się o wiele łatwiej, niż kiedykolwiek przypuszczaliśmy. Nasza Droga Mleczna roi się od układów planetarnych".
- Poczekałbym z takimi wypowiedziami do momentu, gdy astronomowie zacz-ną znajdować nie tylko gazowe planety olbrzymy, ale także inne, bardziej podobne do Ziemi pod względem masy i krążące bliżej swoich słońc.
- Rok temu teleskop kosmiczny Hubble'a wykrył po raz pierwszy istnienie atmosfery wokół planety pozasłonecznej położonej 150 lat świetlnych od nas. Czy ta obserwacja nie otwiera nowej fazy w eksploracji planet?
- To naprawdę cenne odkrycie było przede wszystkim demonstracją naszych możliwości technicznych. Dowodzi, że jesteśmy w stanie analizować skład chemiczny atmosfery innych planet, nawet odległych o setki lat świetlnych od nas.
A zatem możemy robić coś, co za chwilę okaże się bardzo ważne z punktu widzenia życia we wszechświecie. Właśnie w ten sposób będziemy go szukać. Nie poprzez bezpośrednie badania powierzchni planet, bo to będzie poza naszym zasięgiem jeszcze bardzo długo, ale przez chemiczną analizę ich atmosfery.
- Wykłada pan na Uniwersytecie Pensylwanii przedmiot o nazwie "Life in the Universe". Co pan mówi studentom o życiu we wszechświecie?
- Staram się pokazać, że życie mogło wyniknąć w zupełnie naturalny sposób z chemicznej ewolucji wszechświata. Daję studentom coś w rodzaju podstaw tworzenia się pierwiastków chemicznych w jądrach gwiazd - stopniowo coraz cięższych, aż do uranu. Mówię o tym, w jakich fazach ewolucji wszechświata te pierwiastki powstają, jak organizują się z nich związki chemiczne i jak znajdują drogę na powierzchnię planet. Na końcu rozważamy problem, skąd się wzięło życie i jakie ma szanse na innych planetach.
- Sądzi pan, że ma?
- Myślę, że to nie powinien być wielki problem. Choć należy rozgraniczyć kwestię życia w ogóle, a zwłaszcza życia prymitywnego i życia inteligentnego, wysoko rozwiniętego. Życie prymitywne ma szansę tworzyć się w najrozmaitszych warunkach. Jeśli chodzi o życie inteligentne, mamy za mało danych, by spekulować na ten temat.
- Jeden z amerykańskich astronomów, Andrei Linde, powiedział niedawno: "Wydaje mi się, że życie pojawiło się na Ziemi łatwo, ponieważ najstarsze skały, które mogłyby zawierać ślady życia, zawierają je. Ponadto ogrom wszechświata i nieprawdopodobieństwo tego, by jakaś jego część była absolutnie wyjątkowa, prowadzą do uznania za bardzo możliwe, że wszędzie istnieje pewien rodzaj życia".
- Jest rzeczywiście zdumiewające, że niemal natychmiast po tym, jak skończyła się epoka tzw. wielkiego bombardowania Ziemi we wczesnych fazach ewolucji Układu Słonecznego, pojawiło się na naszej planecie życie. Wiemy też, że na Ziemi istnieją tzw. ekstremofile, organizmy, które ku naszemu zdumieniu wybierają warunki ekstremalne. Żyją w trujących gazach, w wysokich temperaturach, pod wielkimi ciśnieniami na dnie oceanu, w głębi skał czy nawet w gorących kraterach wulkanów. Skoro żywe organizmy mogą egzystować w tak krańcowych warunkach na Ziemi, mogą też być powszechne na innych globach - jeżeli te globy gdzieś są, a dziś już wiemy, że są.

Więcej możesz przeczytać w 45/2002 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.

Rozmawiał:

Spis treści tygodnika Wprost nr 45/2002 (1041)

  • Wprost od czytelników10 lis 2002Gorzka KubaUpadek ostatnich cukrowni kubańskich ("Gorzka Kuba", nr 44) każe przypomnieć, że do czasów słynnej revolución permanente cukrownictwo było jednym z podstawowych źródeł bogactwa Kuby. Podczas boomu...3
  • Germanowce Europy10 lis 2002Gdyby na naszej drodze na Zachód leżały i dużo w Polsce inwestowały szybko rozwijające się Stany Zjednoczone, Irlandia lub Finlandia, patrzyłbym w przyszłość z ufnością. Niestety, coraz częściej patrząc w przyszłość, widzę przeszłość,...3
  • Peryskop10 lis 2002Redaktor PutinDo redakcji wpadli agenci Federalnej Służby Bezpieczeństwa. Spytali, gdzie się znajduje główny serwer komputerowy, odłączyli go i zabrali - opowiada Rustam Arifdjanow, redaktor naczelny tygodnika "Wersija". W...6
  • Święto pracy10 lis 2002Polska jest bogatym krajem. Gospodarka rozkwita, a obywatele państw Europy Zachodniej przyjeżdżają, aby pracować w Ursusie i w zamożnych wiejskich gospodarstwach na ścianie wschodniej. Można by tak sądzić, skoro 63 proc. respondentów...6
  • Dossier10 lis 2002ALEKSANDER KWAŚNIEWSKI,prezydent RP"Nikt chyba nie oczekuje, że drzwi do Pałacu Prezydenckiego będą otwarte dla ludzi, którzy nie dość, że łamią prawo, bo to się może przydarzyć komuś nieszczęśliwie, ale którzy notorycznie z...7
  • Z życia koalicji10 lis 2002Tak generalnie Naród się nie sprawdził i w wyborach samorządowych raczej spuścił SLD ze schodów. Nie można już liczyć nawet na tradycyjny Koszalin, Włocławek czy Sosnowiec. Co prawda, nieoczekiwanie dobrze wypadł sojusz w Rzeszowie,...8
  • Z życia opozycji10 lis 2002Straszliwa klęska Lecha Kaczyńskiego! Liderowi PiS nie udało się wygrać w Warszawie w pierwszej turze wyborów. W drugiej deptać będzie mu po piętach kandydat lewicy Marek Balicki, który znokautował Andrzeja Olechowskiego z Platformy...9
  • M&M10 lis 2002POZYTYWNE KONSEKWENCJE ABSENCJIZważywszy, iż uparcie, choć nie ma przymusu,bierze się do liczenia komputery z ZUS-u,to szczęście, że ciut wyższej nie było frekwencji,bo wynik byłby znanypod koniec kadencji.10
  • Playback10 lis 2002 10
  • Kongres Narodów Europy10 lis 2002Przedstawiciele Polski w Konwencie Europejskim skrytykowali propozycje zmian w UE, przedstawione przez szefa konwentu, byłego prezydenta Francji Valéry'ego Giscarda d'Estaing.10
  • Fotoplastykon10 lis 200212
  • Poczta10 lis 2002Zabójcza bogini Fenomen Callas ("Zabójcza bogini", nr 43) polegał głównie na tym, że tworzyła kreacje wokalno-aktorskie. Jako pierwsza śpiewaczka w historii budowała postać za pomocą mimiki, ruchu i barwy głosu....14
  • Kadry10 lis 200215
  • Drang nach Osten10 lis 2002Niemcy kolonizują Wschód, uciekając przed Zachodem16
  • Radą w prezydenta10 lis 2002W co trzeciej gminie dojdzie do wojny między burmistrzami a radami22
  • Nie jestem prokuratorem10 lis 2002Andrzej Kropiwnicki: Czy po pańskim sukcesie w Warszawie jest szansa, aby prawica wygrała następne wybory prezydenckie i parlamentarne? Lech Kaczyński: Stworzyliśmy nową jakość polityczną. Znaczące zwycięstwo Prawa i Sprawiedliwości na Mazowszu...25
  • Kurierzy białej śmierci10 lis 2002Ponad dwadzieścia tysięcy młodych Polaków wybrało zawód narkotykowych kurierów. Są wśród nich licealiści, studenci, młodzi pracownicy naukowi, nauczyciele, bezrobotni absolwenci.26
  • Nie czyń drugiemu10 lis 2002Trzeba przyjąć takie reguły funkcjonowania Sejmu, które przetrwają co najmniej kilka kadencji31
  • Giełda i wektory10 lis 2002Hossa ŚwiatDrugie życie DaewooGeneral Motors Daewoo Auto & Technology Co. chce odzyskać pozycję, jaką zajmowała na rynku firma Daewoo Motor - powiedział Nick Reilly, prezes GM Daewoo. Amerykanie nie liczą jednak na zyski w najbliższych latach...32
  • Rotchgrywka10 lis 2002Jeśli ktoś chciałby nakręcić telenowelę o prywatyzacji, powinien zająć się historią sprzedaży Rafinerii Gdańskiej. W tej historii jest wszystko: wielkie pieniądze...34
  • Jak Fin z popiołów10 lis 2002Recepta na cud gospodarczy: obciąć wydatki socjalne, zainwestować w edukację40
  • Pompowanie oszczędności10 lis 2002Jak zapłacić dwie trzecie mniej za ogrzanie domu42
  • Zafundować wędkę10 lis 2002Raport magazynu "Business Week": jak sprawić, żeby nędzarze zaczęli zarabiać W latach 70. Noor Jahan Begum i jej rodzina, ze wsi Bharariya w Bangladeszu, nie miała ziemi, opieki medycznej ani szans na zdobycie wykształcenia. Dziś...44
  • Odtrutka na populizm10 lis 2002Źródłem problemów dotychczasowych liderów przemian w Europie Środkowej nie jest nadmiar reform, lecz ich zablokowanie48
  • Czy Polacy są niebezpieczni?10 lis 2002Polacy zafundowali sobie płace i świadczenia na poziomie wyższym od ich wydajności49
  • Technoholicy10 lis 2002W internetowej kafejce w Kwangdzu (Korea Południowa) znaleziono zwłoki 24-letniego mężczyzny. Przyczyną zgonu było wyczerpanie organizmu po 86 godzinach spędzonych bez przerwy przed ekranem komputera. Młody Koreańczyk był jednym z ponad stu...54
  • Tanie państwo10 lis 2002Informatyka sposobem na deficyt budżetowy i korupcję58
  • Pies na chipach10 lis 2002Psy roboty mogą sprzątać, chronić nasz dom bądź przynosić piwo60
  • Survival show10 lis 2002Ogromnym powodzeniem zaczynają się cieszyć w Ameryce podręczne zestawy survivalu. Na czele listy znajdują się oczywiście spadochrony dla mieszkańców wyższych pięter oraz mierniki do mierzenia skażeń, promieniowania itp. Niezbędnym...62
  • Wszechnica Wiedzy Wszelakiej10 lis 2002Pocztówki nadziei www.kartkidobroczynne.org.pl Mimo rozwoju Internetu i SMS-ów, wciąż kultywowana jest u nas tradycja wysyłania kartek świątecznych. Dwanaście organizacji dobroczynnych postanowiło zorganizować akcję pomocy...62
  • Supersam10 lis 2002Banani nie dla każdego Woda toaletowa o przekornej nazwie "Bruno Banani not for Everybody" Bruno Bananiego jest przeznaczona dla mężczyzn energicznych, pewnych siebie. Optymistyczne nastawienie do życia mają sugerować mocne aromaty...63
  • Pandemia lęku10 lis 2002Aż 89 procent Polaków odczuwa codziennie strach i niepokój66
  • Kulinarny obwarzanek10 lis 2002Drogi Robercie! Przedstawiam Ci nowy bŁyskotliwy pomysł na ruskie pierogi: do farszu z ziemniaków, białego sera i smażonej cebuli dodaje się trochę kwasu buraczanego, a do ciasta - drobno posiekanego koperku. Buraczany ekstrakt wnosi posmak...70
  • Przykazania Herberta10 lis 2002Lepsza jest para szczęśliwych kochanków niż powikłany związek subtelnych neurasteników71
  • Homo de luxe10 lis 2002Możni tego świata - przewodnik zoologiczny72
  • Mów mi you10 lis 2002Formy "pan" i "pani" będą powoli traciły na znaczeniu74
  • Druga płeć - Góra - dół10 lis 2002Skoki poziomu testosteronu powodują, że mężczyźnie co 20 minut wszystko kojarzy się z tym, na czym siedzi Maryna, czyli z miłością76
  • Węzeł zaolziański10 lis 2002Przez 70 lat Zaolzie było terenem zimnej wojny polsko-czeskiej Jan Jacek Bruski Doktor historii na Uniwersytecie Jagiellońskim, zajmuje się stosunkami polsko-czechosłowacko-ukraińskimi w dwudziesto-leciu międzywojennym Honor dziejów...78
  • Know-how10 lis 2002Niezdrowy smak Zbyt duża ilość glutaminianu monosodowego (MSG), używanego w przetwórstwie spożywczym w celu podkreślenia smaku, prowadzi do utraty wzroku - twierdzą japońscy uczeni. U szczurów, które przez sześć miesięcy były...81
  • Koszmar na jawie10 lis 2002Zbyt krótki sen grozi chorobami cywilizacyjnymi82
  • Łowca planet10 lis 2002Aleksander Wolszczan Odkrywca pierwszego układu planetarnego we wszechświecie poza naszym układem słonecznym, wybitny badacz pulsarów. Studia astronomiczne ukończył na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Od lat związany z...86
  • Brat Zbawiciela?10 lis 2002Naukowcy piszą Najnowszy Testament88
  • Najlepsza przyjaciółka mężczyzny10 lis 2002Wkrótce pojawi się pigułka antykoncepcyjna dla mężczyzn90
  • Bez granic10 lis 2002Nowe Pompeje? Tegoroczna erupcja sycylijskiej Etny wzbudziła prawdziwy popłoch wśród okolicznych mieszkańców. Wulkan wybucha już po raz 136. w czasach historycznych, ale tym razem towarzyszy mu seria trzęsień ziemi. Osiągnęły one 4,4...92
  • Życie za kopiejkę10 lis 2002Człowiek to tylko kopiejka - mawiali wielkoruscy możnowładcy. Putin, stojąc na czele Rosji, to potwierdza podczas akcji odbijania zakładników.94
  • Biesy rąbią sad10 lis 2002Rozmowa z André Glucksmannem, francuskim filozofem André Glucksmann (ur. 1937) - francuski filozof, pisarz, publicysta. Uczestnik rewolty studenckiej w maju 1968 r. Przedstawiciel nowej filozofii, lewicowego nurtu krytykującego...96
  • Bałkańskie rany Europy10 lis 2002"The Times" i "Wprost" wzdłuż dawnej żelaznej kurtyny102
  • Kredyt dla Busha10 lis 2002Wybory uzupełniające do Kongresu: polityczne tsunami Ameryce nie grozi106
  • Ciżba wyborcza10 lis 2002W Brukseli znaleziono kozła ofiarnego, który karany jest za grzechy struktur lokalnych i narodowych109
  • Menu10 lis 2002Świat Ojciec chrzestny IV Wydawnictwo Random House uzyskało sądowe pozwolenie na opublikowanie dalszego ciągu "Ojca chrzestnego". Paramount Pictures, dotychczasowy producent filmów o rodzinie Corleone, będzie miał pierwszeństwo w...110
  • Nazywam się Bond, James Bond10 lis 200240 lat w tajnej służbie Jej Królewskiej Mości114
  • Rodzina Bondów10 lis 2002Pięć twarzy agenta 007 Terminator to Arnold Schwarzenegger, Indiana Jones - Harrison Ford, Rocky i Rambo - Sylvester Stallone. Trudno sobie wyobrazić, by te role zagrali inni aktorzy. Inaczej jest z Bondem. Nie liczy się aktor, lecz postać....118
  • Muzeum megabajtów10 lis 2002Sztuka cyfrowa doczekała się własnych muzeów120
  • Płyty Kuby Wojewódzkiego10 lis 2002JUSTYNA STECZKOWSKA Alkimja Gdyby album ten pojawił się trzy lata temu, okrzyknąłbym go wydarzeniem. Dziś jest tylko miłą niespodzianką. Inwazja etniczno-folklorystyczna - od generalissimusa Bregovicia po szeregowców Golców -...121
  • Nieprawda Hosenfelda10 lis 2002Nigdy się nie dowiemy, czy Hosenfeld, ratując Szpilmana, próbował zrobić interes, czy uległ niegodnej hitlerowca słabości122
  • Muzyka morderców10 lis 2002Żaden morderca nie słucha jazzu. To nawet zrozumiałe. W jazzie jest za dużo improwizacji, a morderca działa na ogół zgodnie z planem124
  • Organ Ludu10 lis 2002TRYBUNA PRZYMIERZA MIĘDZY DAWNYMI A MŁODYMI126