Generałowie namiestnicy

Generałowie namiestnicy

Dodano:   /  Zmieniono: 
Wojsko Polskie było wasalem Moskwy do końca PRL
Paweł Piotrowski
Historyk, pracownik wrocławskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej, zajmuje się dziejami wojska w PRL

Dlaczego Rokossowski został marszałkiem Polski? Bo taniej jest ubrać w polski mundur jednego Rosjanina niż całe wojsko w radzieckie mundury". Ten dowcip dobrze ilustruje stosunek społeczeństwa polskiego do faktu mianowania w listopadzie 1949 r. Konstantina Rokossowskiego marszałkiem Polski i ministrem obrony narodowej. Rokossowski był tylko jednym z tysięcy Rosjan służących w polskiej armii z woli Stalina. Już w 1944 r. sowieckich oficerów w polskich mundurach nazywano popami, czyli "pełniącymi obowiązki Polaków".

Pomóżcie polskim towarzyszom!
"Jesteście komunistą i radzieckim generałem. Pracujcie w Wojsku Polskim jako komunista i generał. Pomóżcie polskim towarzyszom" - powiedziano w 1943 r. gen. Jurijowi Bordziłowskiemu. Podobne słowa przed zakończeniem II wojny światowej usłyszało prawie dwadzieścia tysięcy oficerów Armii Czerwonej, którzy trafili do Ludowego Wojska Polskiego. Radzieccy oficerowie stanowili wówczas ponad 40 proc. kadry polskiego wojska. W praktyce zajmowali oni wszystkie istotne stanowiska dowódcze, w tym w Sztabie Głównym WP oraz w Informacji Wojskowej. Większość nie znała języka polskiego.
Po zakończeniu wojny sowieccy oficerowie sukcesywnie wyjeżdżali do ZSRR. Już jednak pod koniec lat 40., w atmo-sferze narastającej szpiegomanii i szerzenia haseł o nasilaniu się walki klasowej, z wojska zwolniono ponad dziewięć tysięcy oficerów wywodzących się głównie z armii II RP. Na najważniejsze stanowiska wrócili oficerowie sowieccy. W 1952 r.
aż 44 spośród 56 etatów generalskich w Wojsku Polskim zajmowali oficerowie Armii Czerwonej. To oni objęli też kierownicze stanowiska w MON i Sztabie Generalnym, dowodzili wszystkimi rodzajami wojsk oraz okręgami wojskowymi. Większość komendantów szkół oficerskich także wywodziła się z szeregów Armii Czerwonej.
Po śmierci Stalina w 1953 r. zmniejszyła się liczba sowieckich oficerów w Wojsku Polskim, przybyło natomiast doradców wojskowych. Nie wszyscy oficerowie Armii Czerwonej wracali do ZSRR. Około ośmiuset, w tym ośmiu generałów, otrzymało polskie obywatelstwo. Jednym z nich był gen. Józef Urbanowicz, który zajmował między innymi stanowisko szefa Głównego Zarządu Politycznego oraz wiceministra obrony. Tę ostatnią funkcję pełnił aż do 1984 r. Przez lata Urbanowicz uchodził za jednego z najbliższych współpracowników gen. Wojciecha Jaruzelskiego. Premier Józef Cyrankiewicz w wąskim gronie mówił o Urbanowiczu, że to "ruski człowiek". Większość sowieckich oficerów, którzy otrzymali polskie obywatelstwo, opuściła szeregi wojska i podjęła pracę w instytucjach centralnych, szczególnie w handlu zagranicznym.

Kontrrewolucja październikowa
W październiku 1956 r. przeciwko obecności sowieckich oficerów w polskiej armii występowała większość członków KC PZPR. W skład nowego Biura Politycznego nie powołano Rokossowskiego, który wkrótce został urlopowany, a następnie odwołany ze stanowiska ministra obrony. Jego miejsce zajął gen. Marian Spychalski, który niedawno opuścił więzienie. Ekipa Władysława Gomułki jeszcze w październiku odwołała ze stanowisk w MON, Sztabie Generalnym i w różnych rodzajach wojsk 35 generałów wywodzących się z Armii Czerwonej. Do wojska wrócili wyrzuceni w poprzednich latach generałowie Zygmunt Duszyński, Kazimierz Graniewski i Czesław Mankiewicz. Gen. Kazimierza Witaszewskiego na stanowisku szefa Głównego Zarządu Politycznego WP zastąpił gen. Janusz Zarzycki. Kontradmirał Jan Wiśniewski, który w październiku zablokował radzieckim okrętom wejście do portu w Gdyni, awansował na stanowisko dowódcy marynarki wojennej. Dowódcą wojsk lotniczych został gen. Jan Frey-Bielecki, o którym w październiku 1956 r. krążyły legendy, że chciał bombardować sowieckie kolumny pancerne idące na Warszawę. Na dowódcę Warszawskiego Okręgu Wojskowego wybrano gen. Józefa Kuropieskę, jeszcze niedawno trzymanego w celi śmierci jako agenta imperialistycznych wywiadów.
Popaździernikowe zmiany wywołały zaniepokojenie na Kremlu. Nieufności tej nie przełamało pozostawienie gen. Bordziłowskiego na stanowisku szefa Sztabu Generalnego. Odmawiając Gomułce przekazania licencji na produkcję najnowszego wówczas sowieckiego myśliwca Mig-21 (w maju 1957 r.), Chruszczow mówił między innymi: "Piszą u was wszystko, nie szczędząc siebie i nas. (...) Jeśli nawet wszyscy chórem zapewnicie, że zachowacie tajemnicę, ja wam i tak nie uwierzę. (...) Może chcecie Ił-28? Możemy go wam sprzedać, u nas jest już przestarzały".

Armia kontrolowana
W latach 50. i 60. Rosjanie dążyli do usunięcia ze stanowisk tych polskich generałów, którzy w październiku 1956 r. po-parli Gomułkę i jego polityczny kurs. Gen. Tadeusz Pióro wspomina, że widział na biurku szefa Sztabu Dowództwa Układu Warszawskiego gen. Antonowa notatkę z nazwiskami kilkunastu polskich generałów przewidzianych do usunięcia z armii. Sojusznikiem Moskwy w tym przedsięwzięciu stało się kierownictwo Wojskowej Służby Wewnętrznej. Szarą eminencją był tam pułkownik, a następnie generał Teodor Kufel, absolwent szkoły KGB. Już w 1957 r. z armii musiał odejść kontradmirał Jan Wiśniewski. W 1962 r. z Głównego Zarządu Politycznego usunięto gen. Zarzyckiego, a jego miejsce zajął gen. Wojciech Jaruzelski. Wiceministra obrony gen. Zygmunta Duszyńskiego oskarżono o romans z sekretarką, która rzekomo utrzymywała jednocześnie kontakty z dyplomatami państw zachodnich. Efektem prowokacji WSW przeciwko Duszyńskiemu była jego dymisja. Ofiarą prowokacji wojskowych specsłużb padł także gen. Tadeusz Pióro. Dowódcę lotnictwa gen. Freya-Bieleckiego wyrzucono z wojska za rewizjonizm. Generałowie Mankiewicz i Bednarz stracili stanowiska na fali antysemickich czystek.
Gen. Kufel miał z sowieckiego nadania tak duże wpływy, że mógł wydać WSW polecenie "rozpracowania" generałów Wojciecha Jaruzelskiego, Floriana Siwickiego, a nawet Józefa Urbanowicza. Wpływy Moskwy w polskim wojsku gwarantowały taki dobór kadry, że nie występowała ona przeciwko interesom Kremla. Moskwa zawsze miała w naszej armii swoich zaufanych ludzi. W 1981 r. kimś takim był gen. Eugeniusz Molczyk, na wypadek wojny przewidywany na stanowisko dowódcy Frontu Polskiego. W Molczyku - zaufanym człowieku marszałka Wiktora Kulikowa, dowódcy wojsk Układu Warszawskiego - Moskwa widziała ewentualnego następcę Jaruzelskiego. Dopiero w 1986 r., kiedy w ZSRR rozpoczęła się era Gorbaczowa, Jaruzelski mógł się pozbyć z armii generałów Molczyka i Kufla. Ten ostatni został odwołany z placówki dyplomatycznej w Berlinie i wyrzucony z PZPR.
Formy zależności Wojska Polskiego od władz i interesów wielkiego brata ewoluo-wały wraz ze zmianami w relacjach między PRL i ZSRR. Na fali odwilży w połowie lat 50. wydawało się, że nasza armia odzyskuje suwerenność. Wkrótce okazało się, że to tylko pozór i Sowieci ponownie doprowadzili do częściowej wasalizacji Wojska Polskiego. W różnych formach trwała ona do końca PRL.


Wojna podjazdowa
"Odnośnie wysyłania z terenu Szefostwa WSW do KC PZPR anonimów na niektórych członków Biura Politycznego KC PZPR wyjaśniam, że 'specjalistą' w ich wysyłaniu i preparowaniu wspólnie z płk. W. Siennickim i generałem Kuflem był płk J. Ćwik (...). Których członków Biura Politycznego dotyczyły - co do tego nie jestem zorientowany. Natomiast (...) materiały dotyczące byłych sekretarzy KC PZPR J. Albrechta i A. Starewicza zmierzały do ustalenia ich powiązań z osobami zajmującymi kierownicze stanowiska w wojsku, a szczególnie z tymi, którzy - według określeń gen. Kufla - reprezentowali kierunek 'rewizjonistyczno-syjonistyczny' w wojsku. Byli to gen. Z. Duszyński, gen. J. Fonkowicz, gen. B. Bednarz. W powyż-szej sprawie były opracowywane informacje adresowane do Sekretariatu KC PZPR oraz Ministra Obrony Narodowej Marszałka Polski M. Spychalskiego".
Fragment pisma ppłk. Jerzego Łachuta do gen. Czesława Kiszczaka z 1980 r.
Więcej możesz przeczytać w 47/2002 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.

Spis treści tygodnika Wprost nr 47/2002 (1043)

  • Wirus polki24 lis 2002Występowała jako "hiszpanka", "japonka", ostatnio szalała jako "madagaskarka". Grypa zabije ponad milion ludzi. Tymczasem między Odrą a Bugiem daje o sobie znać jej siostra - "polka".3
  • Peryskop24 lis 2002Hanną w Saddama James Bond mógłby pozazdrościć wyposażenia inspektorom ONZ, którzy mają wytropić irackie arsenały broni masowego rażenia. Kluczem do powodzenia inspekcji ONZ będą cuda nauki i techniki, kryjące się pod nazwami Hanna,...6
  • Syndrom Ślimaka24 lis 2002Towar, którego nie można sprzedać, nie jest towarem - to reguła znana już w starożytności. W Polsce prawie 4 mln hektarów ziemi leży odłogiem. Obroty w handlu ziemią są minimalne. Gdyby obecnie umożliwić jej kupowanie cudzoziemcom,...6
  • Dossier24 lis 2002LESZEK MILLER, premier RP "Wielu naszych kolegów uważało, że sam znak SLD potrafi czynić cuda. Jeszcze cztery lata temu, kiedy byliśmy w opozycji, wydawało się, że tak jest. (...) No, teraz widzę, że się wydawało" "Gazeta...7
  • Z życia koalicji24 lis 2002Gigantyczny sukces Marka Balickiego nie pozostał nie zauważony! Senator SLD-UP dostał prawie 30 procent głosów w wyborach na prezydenta Warszawy i w nagrodę ma zostać nowym ministrem zdrowia, kiedy już wyleją Mariusza Łapińskiego (o...8
  • Z życia opozycji24 lis 2002Wielka radość panowała wśród zwolenników Lecha Kaczyńskiego, kiedy zostawał prezydentem Warszawy. Weselej było tym bardziej, że wpadły gwiazdy show-biznesu. Obecność wypróbowanej fanki Lecha Ewy Dałkowskiej nas nie zaskoczyła....9
  • M&M24 lis 2002Zdemaskowanie niesprawiedliwego zarzutuSocjalizm zawsze głosił, co czyni i teraz,że kosztem tych bogatszych ma biedniejszych wspierać.Więc skończmy z tą opinią, bo jest nielogiczna,że Unia Europejska jest socjalistyczna.10
  • Playback24 lis 200210
  • Zachodnia wioska McLuhana24 lis 2002Prawie sto osób, w tym Tadeusz Mazowiecki, Władysław Bartoszewski i Jacek Woźniakowski, spierało się w krakowskiej Willi Decjusza o to, czy współczesne media i szkoła sprzyjają dialogowi między cywilizacjami. Konferencję "Świat...10
  • Fotoplastykon24 lis 200212
  • Poczta24 lis 2002Drang nach Osten Patrząc z perspektywy Zachodu, jest rzeczą oczywistą, że każdy kraj ma swój interes narodowy, wspiera swoje firmy, ich eksport i ekspansję czy też broni ich przed konkurencją zagranicznych przedsiębiorstw ("Drang nach...14
  • Kadry24 lis 200215
  • Rozpoznanie władzą24 lis 2002Sprawowanie władzy rozbroi radykałów z Samoobrony i Ligi Polskich Rodzin16
  • Szczerbiec ze swastyką24 lis 2002W Polsce powstaje ruch faszystowski22
  • Polski skansen rolny24 lis 2002PSL i rolnicze lobby w Brukseli zabijają przyszłość polskiej wsi. Dopłaty bezpośrednie to najlepszy sposób na utrwalenie w Polsce rolniczego skansenu.26
  • Wszystko albo nic24 lis 2002Rozmowa z GÜNTEREM VERHEUGENEM, komisarzem Unii Europejskiej ds. rozszerzenia31
  • Do Brukseli na gapę24 lis 2002Nie stać nas na integrację europejską!32
  • Sygnał alarmowy24 lis 2002Beneficjentami sporów lewicy i umiarkowanej prawicy są kontestujący cały system radykałowie33
  • Giełda i wektory24 lis 2002Hossa ŚwiatUnia obiecana Benjamin Netaniahu, izraelski minister spraw zagranicznych, opowiada się za wejściem swego kraju do Unii Europejskiej. O pomoc w integracji zwrócił się do premiera Włoch Silvio Berlusconiego. Dla polskich...34
  • Prawda statystyczna24 lis 2002Rząd uprawia propagandę sukcesu!36
  • Hossa Gatesa24 lis 2002Microsoft niewinny - Ameryka przyspiesza40
  • Kraj pęczniejącej gąbki24 lis 2002Największymi wrogami japońskiej gospodarki są Japończycy42
  • Zombi w kimonie24 lis 2002Jak Japonia reanimuje gospodarcze trupy46
  • Tanie latanie24 lis 2002Bilet lotniczy na Lazurowe Wybrzeże można kupić już za równowartość hamburgera48
  • Awans biednych olbrzymów24 lis 2002Wolny import produktów rolnych z Afryki przyniósłby tamtejszym rolnikom więcej korzyści niż protesty antyglobalistów50
  • Powyborczy kac24 lis 2002Zamiast decentralizacji władzy mamy karykaturę samorządu terytorialnego51
  • Technokaleki24 lis 2002Kilku milionom Polaków grozi inwalidztwo z powodu niewłaściwego korzystania z komputera54
  • Jestem euroentuzjastą24 lis 2002Michał Adamczyk: Dlaczego pan się tak sprzeciwia sprzedaży ziemi cudzoziemcom? Nie sądzi pan chyba, że Niemcy czy Holendrzy będą masowo kupować gospodarstwa pod Białymstokiem bądź Chełmem i tam osiadać? Roman Giertych: Wcale nie jest powiedziane,...57
  • Kino w pigułce24 lis 2002Internet stał się największą filmoteką świata58
  • Pies, który mówi24 lis 2002Umiemy już tłumaczyć język zwierząt62
  • Europa knuje!24 lis 2002Doniesiono, że Europejczycy coś knują za naszymi plecami. Chcą przesunąć termin rozszerzenia o pół roku. Czytam, że "członkami UE zostaniemy później, ale za to zapłacimy do jej kasy miliard euro mniej". Jeżeli więc...64
  • Wszechnica Wiedzy Wszelakiej24 lis 2002Kółka na zimę www.oponyzimowe.opony.com.pl Kiedy najlepiej zmienić opony na zimowe, w jakich warunkach używać łańcuchów śniegowych i jak przygotować samochód do sezonu zimowego - odpowiedzi na te pytania znajdziemy w...64
  • Supersam24 lis 2002Zegarek obieżyświata Chrono Globe firmy Maurice Lacroix został zaprojektowany z myślą o tych, którzy dużo podróżują. Zegarek pokazuje bowiem trzy strefy czasowe; ma także datownik i wskazówkę sekundową. Przez przezroczystą...65
  • Nowy świat dynastii Ming24 lis 2002Chińczycy odkryli Amerykę siedemdziesiąt lat przed Kolumbem. I zupełnie nie wiedzieli co z tym zrobić...66
  • Kolej na biesiadę24 lis 2002Drogi przyjacielu! Piszę do Ciebie koŁysany w mozolnym rytmie toczącego się po szynach gdzieś między morzem a górami pociągu. Lubisz podróże koleją? Ja bardzo. Te parę godzin, niejako wyjętych z życiorysu, to świetny czas na lekturę...70
  • Eurosmutek24 lis 2002Nie samym chlebem żyje człowiek, niemniej lepiej żyć za euro niż za złotego71
  • Garnitur autorytetu24 lis 2002Ursula Langmann i Marika Schaertl: Ile wydaje pan na ubrania? Karl Lagerfeld: Zdecydowanie za dużo. Szczyt luksusu polega na tym, żeby tego nie wiedzieć. - Branży mody męskiej wiedzie się tej jesieni gorzej niż kiedykolwiek. Dlaczego? - Być może...72
  • Czy karać dającego łapówkę?24 lis 2002ZA PRZECIW KRZYSZTOF JANIK minister spraw wewnętrznych i administracji Obecnie obie strony są zainteresowane tym, aby przestępstwo nigdy nie ujrzało światła dziennego. Kluczową sprawą w walce z korupcją jest złamanie owej zmowy milczenia. Znalazło...73
  • Pudełko z dekalogiem24 lis 2002Kiedyś były punkty za pochodzenie, dziś w dążeniu do celu trzeba się ratować plotką74
  • Generałowie namiestnicy24 lis 2002Wojsko Polskie było wasalem Moskwy do końca PRL76
  • Know-how24 lis 2002Błysk z głębi wszechświata Pierwszy błysk gamma zaobserwował wysłany niedawno w kosmos teleskop Integral, zbudowany przez Europejską Agencję Kosmiczną przy udziale polskich astronomów. Pochodzenie tych błysków jest największą zagadką...79
  • Grypandemia24 lis 2002Grypa zabije ponad milion ludzi80
  • Dzieci z lodówki24 lis 2002190 tysięcy ludzkich zarodków przechowują amerykańskie kliniki88
  • Bez granic24 lis 2002Strajkiem w Blaira Brytyjscy strażacy zastrajkowali pierwszy raz od 1979 r., żądając 40-procentowej podwyżki płac. Związki zawodowe zapowiadają kolejne strajki jeszcze przed Gwiazdką. Czy te protesty mogą zachwiać rządem Blaira? W podobnej...90
  • Sojusz bez zębów24 lis 2002Czy NATO stanie się OBWE bis?92
  • Demokracja w imię Allaha24 lis 2002Radek Sikorski: Kiedy nastąpi atak na Irak? Richard Perle: Jeśli Saddam Husajn nie pozbędzie się broni masowego rażenia, którą ukrywa. Ten arsenał stanowi dla USA niedopuszczalne zagrożenie. - Jak duże musi być to zagrożenie, by USA...96
  • Rzeźnik z Bagdadu24 lis 2002Husajna należałoby postawić przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym98
  • Obliczalność24 lis 2002Lek PiS na radykalizm i populizm to antyeuropejskość, mile widziana przez radykałów i populistów101
  • Menu24 lis 2002Polska Gorzki dowcip Wbrew tytułowi sztuka Margaret Edson "Dowcip" nie jest komedią. Jej bohaterka, pięćdziesięcioletnia profesor literatury (świetna Teresa Budzisz-Krzyżanowska) już w pierwszej scenie informuje nas, że ma raka. Walka o...102
  • Ciemna strona Nirvany24 lis 2002Zostanę gwiazdą, zabiję się i odejdę w płomieniu chwały - pisał 14-letni Kurt Cobain106
  • Skandalista Araki24 lis 2002Miłość, seks i umieranie - to tematy prac najgłośniejszego japońskiego fotografika110
  • Gardło Maryli24 lis 2002Maryli Rodowicz, jak Rolling Stonesów, słuchają trzy pokolenia112
  • Płyty Kuby Wojewódzkiego24 lis 2002PEARL JAM Riot Act Ostatni rozbitkowie z Seattle, stolicy muzyki niepokornej. Poeci gitarowych opowieści powrócili bez rewolucyjnej metamorfozy. Rockowe historie przeplatane niezwykłym, rozpaczliwym, rozwibrowanym, to znów magicznym...113
  • Seks, diamenty i sceny w klozecie24 lis 2002W "Femme fatale" Brian De Palma żongluje schematami kina komercyjnego, cały czas zastawiając pułapki na widzów114
  • Organ Ludu24 lis 2002TRYBUNA PRZYMIERZA MIĘDZY DAWNYMI A MŁODYMI Nr 8 (8) Rok wyd. 1 WARSZAWA, poniedziałek 24 listopada 2002 r. Cena + VAT + ZUS + winieta Nowe stanowisko negocjacyjne Polska w UE już w 2005 roku? Polska przedstawi nowe stanowisko w sprawie...116
  • O currrr...wa, ale kyrk!24 lis 2002Publiczności bardzo podoba się numer linoskoczków. Każdy z nich przywiązuje sobie pętlę do szyi i skacze po wypłatę118