TEATR
Caryca jest naga
Nie ma wyjścia: jeżeli chce się zobaczyć najciekawszy i jednocześnie najbardziej wywrotowy spektakl historyczny sezonu, koniecznie trzeba się wybrać do Kielc. „Caryca Katarzyna” w Teatrze im. Stefana Żeromskiego w Kielcach, przedstawienie w reżyserii Wiktora Rubina, poprzez tytułową postać w fenomenalnej kreacji Marty Ścisłowicz błyskotliwie pokazuje zmaganie się wyzwolonej kobiecości z mundurem kulturowej opresji. Caryca Katarzyna jako postać z podręczników historii kojarzy się nieszczególnie: rozbiory Polski, zamordyzm, okrucieństwo, wreszcie utrwalony stereotyp niewyżytej, nie tylko seksualnie, bestii w kobiecej skórze. Dramaturżka kieleckiego spektaklu Jolanta Janiczak na przykładzie monarchini pokazuje łże-mitologię, w której ramach Katarzyna staje się symbolem kobiecości decydującej, rozdającej karty, ale i płacącej za wybujałe ambicje cenę kulturowego wyobcowania. Kluczem interpretacyjnym jest tutaj cielesność, seksualizm. Katarzyna staje przed widzami naga: dosłownie i w przenośni. Kostiumy z epoki wiszą nad sceną, natomiast współczesna dziewczyna „na biało” wciela się w postać z historii i z mitu. Musi być rozebrana, żeby jak w „Pillow Book” Greenawaya zapisać historię na własnym ciele. Będzie to dowcipno-tragiczna narracja o wabieniu, anektowaniu i odrzucaniu, cielesności kuszącej i zbrukanej, w której echem i czkawką odbijają się zarówno polskie na wieki wieków romantyczne lamenty wznoszone przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego (Tomasz Nosiński), jak i stare radzieckie szlagiery Ałły Pugaczowej. Śmieszne bywa straszne. Łukasz Maciejewski
„Caryca Katarzyna”, reż. Wiktor Rubin, Teatr im. Stefana Żeromskiego, Kielce
KSIĄŻKA
Realia Afganistanu
Moje strachy, przyjaźnie, przygody i zdjęcia” – mówi o wyróżnionym drugą nagrodą Grand Press Photo w kategorii wydarzenia projekcie „Afganistan jest w nas” Maksymilian Rigamonti, fotoreporter „Wprost”. Właśnie ukazał się album z jego 68 zdjęciami dokumentującymi polską misję w kraju Bliskiego Wschodu. To efekt pięciu wyjazdów do jednego z najbardziej zapalnych rejonów świata. Rigamonti rejestruje codzienność żołnierzy, życie w ciągłym poczuciu zagrożenia. Teksty do książki napisali m.in. Paweł Reszka, Eva Rubinstein i Jarosław Włodarczyk. Do każdego egzemplarza jest dołączana odbitka autorska jednej z fotografii.
Maksymilian Rigamonti „Afganistan jest w nas”, Press Club Polska. Książka dostępna w księgarniach bookoff i na stronie www.rigamonti.pl
TVP
Los kobiet
W czwartek w cyklu „Kocham kino” w TVP 2 „Kobiety bez mężczyzn” – reżyserski debiut znanej artystki wizualnej Shirin Neshat. Akcja filmu dzieje się w Teheranie w 1953 r., w momencie politycznego przewrotu. Adaptując zakazaną w Iranie prozę Shahrnoush Parsipour, artystka koncentruje się na prywatnej perspektywie. Portretuje cztery kobiety z ich aspiracjami, marzeniami, planami na przyszłość.
„Kobiety bez mężczyzn”, reż. Shirin Neshat, TVP 2, Czwartek 30 stycznia, godz. 22.45
DVD „WPROST”
Napad na bank
W tym tygodniu „Wprost” można kupić z filmem „Angielska robota” na DVD. Roger Donaldson czuje kino gatunkowe. Proponuje wciągającą rekonstrukcję autentycznego napadu na bank przy Baker Street z 1971 r. (złodziei nigdy nie ujęto). Sprawny film sensacyjny i spora dawka dobrego humoru.
SZTUKA
Malarskie momenty
Tomasz Ciecierski – klasyk pokolenia średniego plus – konfrontuje się z historią sztuki. Jego nowe, ciekawe prace prezentuje warszawska Galeria Foksal. Autor wychodzi poza klasyczne malarstwo i eksperymentuje z formą. Jego dzieła często się zbliżają do instalacji i fotografii: jednobarwne, ponakładane na siebie płótna, zdjęcia udające obrazy, obrazy imitujące zdjęcia. Wszystko okraszone kleksami zaschniętej farby lub podmalunkami, w których widać dukt pędzla. Ciecierski konsekwentnie się zastanawia nad rolą artysty, sztuki oraz aktualnością praw, reguł i patentów wypracowanych przez praktyków i teoretyków minionych wieków. Przewodnim motywem wystawy pozostaje pejzaż. Ale czy musi on być przedstawieniem realnej przestrzeni, czy może wystarczy oddanie „przestrzeni mentalnej” człowieka? Kiedy pejzaż staje się abstrakcją? Anna Theiss
Tomasz Ciecierski, Galeria Foksal, Warszawa. Wystawę można oglądać do 21 lutego
film
Zerwij kajdany
Pierwsi osadnicy, wojna secesyjna, zamach na Kennedy’ego, atak terrorystyczny na WTC. Amerykanie lubią przenosić na ekran swoją krótką historię. Portretować bohaterów i składać hołd ofiarom. Teraz dojrzeli do skonfrontowania się z jedną z największych zadr przeszłości – z niewolnictwem. W ostatnim roku pojawiła się seria filmów o walce czarnoskórych mieszkańców USA o równe prawa. Po „Lincolnie” Spielberga szturmem wkroczył do kin Tarantinowski mściciel „Django”, a Lee Daniels sportretował „Kamerdynera” – lokaja prezydentów w Białym Domu. Jednak żaden z tych filmów nie był tak bolesny jak „Zniewolony. Solomon Northup to postać prawdziwa. Był wolnym człowiekiem, utalentowanym muzykiem w XIX- -wiecznym Nowym Jorku. Padł jednak ofiarą porywaczy, handlarzy żywym towarem. W kajdanach trafił na targ i został sprzedany plantatorom. Przez 12 lat nie był w stanie udowodnić swojej tożsamości. McQueen, jeden z najciekawszych współczesnych reżyserów, potrafi opowiadać obrazem. W jego filmie jest ból, okrucieństwo, walka o przetrwanie. Często za cenę honoru. Konieczność życia w kłamstwie, gdy wykształcony człowiek udaje analfabetę, aby uniknąć razów. McQueen przejmująco kreśli dramat odartego z godności i oddzielonego od najbliższych mężczyzny, ale też innych czarnych niewolników, m.in. wykorzystywanej seksualnie kobiety. To oskarżenie systemu, który podzielił Amerykę na panów i niewolników. Stworzył ludzi, którzy uwierzyli w swoją wyższość. Z brutalną rzeczywistością kontrastują pełne spokoju zdjęcia Seana Bobbita. Tragedia rozgrywa się wśród sielskich pól bawełnianych, we wnętrzach cukierkowych willi plantatorów i pejzaży niczym z albumu o utraconej Ameryce. Nie brakuje brutalnych scen, ale od ciosów boleśniejsze są inne upokorzenia. McQueen pokazuje moralne dylematy niewolników. Kolejne ustępstwa, do których są zmuszani, aby przeżyć. Kiedybiernie patrzą na katowanie innych czarnoskórych albo gdy na rozkaz pana sami muszą biczować przyjaciół. Są i tacy, którzy zniewolenie zaakceptowali i uznali za naturalne. Niepokoi postać starego czarnego służącego jednego z posiadaczy ziemskich, przekonanego o słuszności podziałów rasowych. „Zniewolony. 12 Years a Slave” to film surowy, pozbawiony prostych wzruszeń, ze świetną kreacją Chiwetela Ejiofora w roli głównej i dobrymi rolami Lupity Nyong’o, Brada Pitta, Michaela Fassbendera i Benedicta Cumberbatcha. Laureat Złotego Globu i mocny kandydat oscarowy. Słusznie. Krzysztof Kwiatkowski
„Zniewolony. 12 Years a Slave”, reż. Steve McQueen, Monolith Films
film
Przekręty władzy
Nominowany do Oscara w dziesięciu kategoriach, w tym najważniejszych, błyskotliwie zrealizowany „American Hustle” to obraz korupcji i wątpliwej moralności amerykańskich elit finansowo-politycznych. Ale obraz przewrotny, w którym prawo często staje w sprzeczności ze społecznym interesem. Podobnie jak „Wilk z Wall Street” Martina Scorsese, film oparty jest na faktach. David O. Russell sięgnął po aferę z przełomu lat 70. i 80., gdy FBI prowadziło operację „Abscam”. Postawiono wówczas zarzuty kilkunastu prominentnym politykom. W filmie agent FBI Richie DiMaso zmusza do współpracy złodzieja i oszusta, który w zamian za niski wymiar kary razem z kochanką przygotowuje prowokację mającą pogrążyć nieuczciwych kongresmenów i senatorów. Znakomite tempo, dużo humoru i koncert gry w wykonaniu Christiana Bale’a, Jennifer Lawrence, Amy Adams i Bradleya Coopera. Tym razem Russell lepszy od Scorsese. Krzysztof Kwiatkowski
„American Hustle”, reż. David O. Russell, UIP
muzyka
Dobry klimat
Pierwszy album był niezwykle świeżo brzmiącą rewelacją. Drugi to ścieżka dźwiękowa do nieistniejącego filmu fantastycznie wyprodukowana przez mistrzów Godricha i Flooda. Dużo tu sygnałów, jak wszechstronnie potrafią podchodzić do muzyki cztery panie z Warpaint, tworzące swój własny, trochę hermetyczny, „plemienny” świat. Melodyka Cocteau Twins, ślady jazzu, a nawet muzyki funk i to, co cechuje wszystkie albumy, od których trudno się uwolnić – niedefiniowalna atmosfera. Jej ślad udało się uchwycić na okładce płyty. Warto było czekać trzy lata. Piotr Metz
Warpaint „Warpaint” Sonic
muzyka
Bez nudziarstwa
Zaskakujący wspólny projekt gitarzysty zespołu National i znanego z eklektyzmu Kronos Quartet. Tylko cztery utwory, ale na tyle długie, że dzieje się w nich więcej niż na wielu pełnowymiarowych albumach. Bryce Dessner, artysta o polskich korzeniach, pokazuje tu niewtajemniczonym talent kompozytorski, może z wyjątkiem fragmentów numeru finałowego – jakże inny od nastrojowo stylowego nudziarstwa macierzystej grupy. Wspólna praca m.in. z Philipem Glassem i Steve’em Reichem oraz klasyczne muzyczne CV pokazują, że to nie projekt „na boku”, tylko alternatywny artystyczny życiorys. Poważna sprawa, dosłownie i w przenośni. Piotr Metz
Kronos Quartet „Aheym” Sonic
książka
Kręta droga
Początek powieści Pascala Garniera jest zarazem jej finałem – Simon, stary schorowany człowiek, popełnia samobójstwo, a pomaga mu w tym Bernard, poznany przypadkowo kilka dni wcześniej chłopak. Homoseksualny dramat? Opowieść o traumie schyłku? Bynajmniej. Garnier jest nieprzewidywalny – mimo że zakończenie mamy podane na tacy, ścieżka, która do niego prowadzi, nie mieści się w schematach. Historia znajomości Simona i Bernarda oscyluje między tragedią a komedią, co rusz zmieniając tonację. Fatalistyczna gorycz łączy się tu z krzepiącą pochwałą zdrowego rozsądku. Przedziwna mieszanka. Piotr Kofta
Pascal Garnier „Jak się ma twój ból?” przeł. Gabriela Hałat Claroscuro 2014
książka
Konie i ludzie
Nie sądziłem, że można napisać ciekawą książkę o koniach. Byłem w błędzie – Holender Frank Westerman napisał fascynującą. „Czysta biała rasa” traktuje o arystokratycznej rasie koni wyhodowanej pod koniec XVI w. na habsburskim dworze. Ale dzieje lipicanów, skądinąd złożone, to tylko punkt wyjścia: mówi się tu o upadku starych imperiów i powstawaniu nowych, o krwawych wojnach, przygodach Europejczyków z totalitaryzmem, genetyką i eugeniką, wierze w rasowe i społeczne utopie. Lipicańskie konie jako metafora odwiecznego konfliktu między naturą a kulturą? Trudno o trafniejszą. Piotr Kofta
Frank Westerman „Czysta biała rasa. Cesarskie konie, genetyka i wielkie wojny” przeł. Jadwiga Jędryas Czarne 2014
Top 10 kino
1. „Pod Mocnym Aniołem”
reż. Wojciech Smarzowski
Kino Świat
2. „Wilk z Wall Street”
reż. Martin Scorsese
Monolith Films
3. „Wkręceni”
reż. Piotr Wereśniak
Interfilm
4. „Hobbit: Pustkowie Smauga”
reż. Peter Jackson
Forum Film Poland
5. „Robaczki z Zaginionej Doliny”
reż. Thomas Szabo, Hélène Giraud
Kino Świat
6. „Skubani”
reż. Jimmy Hayward
Monolith Films
7. „47 Roninów”
reż. Carl Rinsch
UIP
8. „Nimfomanka”
reż. Lars von Trier
Gutek Film
9. „Sekretne życie Waltera Mitty”
reż. Ben Stillet
Imperial Cinepix
10. „Kraina lodu”
reż. Chris Buck, Jennifer Lee
Disney
Top 10 muzyka
1. „MTV Unplugged: Kult”
Kult
SP Records
2. „Jestem…”
Bednarek
Lou & Rocked Boys/Rockers Publishing
3. „Beyoncé”
Beyoncé
Sony Music PL
4. „Kometa – The Best of Nohavica”
Jaromír Nohavica
Magic Records/Universal Music PL
5. „Lepszego życia diler”
Paluch
Bor Records/CD-Contact
6. „High Hopes”
Bruce Springsteen
Sony Music PL
7. „Perfect (2013)”
Perfect
Polskie Radio/Warner Music PL
8. „Czarna biała magia”
Sokół i Marysia Starosta
Prosto/Olesiejuk
9. „Comfort and Happiness”
Dawid Podsiadło
Sony Music PL
10. „Born to Die”
Lana Del Ray
Polydor UK/Universal Music PL
Top 10 książki
1. „Media. Resortowe dzieci”
Dorota Kania, Jerzy Targalski, Maciej Marosz
Fronda
2. „Ciemny Eden”
Chris Beckett
Mag
3. „Pokój”
Gene Wolfe
Mag
4. „Wilk z Wall Street”
Jordan Belfort
Świat Książki
5. „Tonąca dziewczyna”
Caitlin R. Kiernan
Mag
6. „Anioły jedzą trzy razy dziennie”
Grażyna Jagielska
Społeczny Instytut Wydawniczy Znak
7. „Nowy Jork”
Magdalena Rittenhouse
Wydawnictwo Czarne
8. „TV Ciał0”
Jeff Noon
Mag
9. „Pod Mocnym Aniołem”
Jerzy Pilch
Świat Książki
10. „Rublowka”
Walerij Paniuszkin
Agora
Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App Store i Google Play.
