Teologia Zagłady

Dodano:   /  Zmieniono: 
W czasie Holocaustu Bóg był w sercach sprawiedliwych wśród narodów świata
  Jedną z tradycji naszej religii są dialogi z Bogiem - rzekłbym, że to bardzo demokratyczny rys judaizmu. I ja sam, choć nie jestem człowiekiem głęboko wierzącym, prowadzę już ponad 60 lat swój własny, smutny dialog z Bogiem o Holocauście. Taki sam dialog prowadzi słynny talmudysta prof. David Weiss Halivni, a także setki tysięcy Żydów. I do dzisiaj czekam na odpowiedź... Jeszcze jako poseł Knesetu byłem w Polsce wraz z grupą Dzieci Mengele - tych, którzy przeżyli eksperymenty oświęcimskiego kata. Pojechaliśmy do Tarnowa i szukaliśmy ruin bożnicy. Znaleźliśmy tam napis: "Tutaj mordowali ludzi, a Bóg milczał".

Kto ratuje jedno życie, ratuje cały świat
Nie ma jednej odpowiedzi na pytanie: gdzie w czasie Zagłady był Bóg? W żydowskiej religii nie ma odpowiednika papieża, jest wielu rabinów, z których każdy ma prawo udzielić innej odpowiedzi. Część Żydów, którzy przeżyli Holocaust, uznała, że Boga nie ma. Znany w Izraelu sędzia Chaim Cohen z bardzo ortodoksyjnej rodziny żydowskiej z Niemiec, który pisywał także rozprawy teologiczne, m.in. o procesie Jezusa, powiedział po Holocauście: - Ja już nie wierzę, już nie potrafię. Inni z kolei mówią: - Nie jesteśmy w stanie zrozumieć Boga. Jeszcze inni - że Bóg miał jakiś plan, którego pojąć nie potrafimy. Jest wreszcie skrajna odpowiedź, która budzi sprzeciw wielu moich rodaków - że my, Żydzi, popełniliśmy jako naród wiele śmiertelnych grzechów i Holocaust był karą, którą zesłał na nas Bóg. To okropna odpowiedź! Bo jakie grzechy może mieć na sumieniu niewinne dziecko? - To niemożliwe, żeby tak niesprawiedliwa kara była zamysłem Bożym. To nie może być mój Bóg! - odpowiadają krytycy tego stanowiska.
Są jeszcze tacy, którzy mówią, że Bóg istnieje, ale w czasie Zagłady patrzył gdzieś w bok - nie widział tego, co się działo. Może uważał, że tak musi być? Albo że - choć jest Bogiem - nie może lub nie potrafi przeciwdziałać zbrodni?
Wojna była wielkim kryzysem wiary wielu chrześcijan. Wielu chrześcijan milczało wobec Zagłady lub wręcz współpracowało ze zbrodniarzami, ale byli też inni chrześcijanie, którzy ratowali Żydów, ryzykując własne życie. Mnie na przykład uratowała polska rodzina katolicka. W tradycji żydowskiej mówi się: kto ratuje jedno życie, ratuje cały świat. Dla Żydów zrobili oni więcej niż papież Pius XII. Pamiętam też, że gdy ukrywaliśmy się w czasie wojny, zadawałem sobie jako małe dziecko pytanie: dlaczego nie należę do religii Jezusa? Może byłoby mi lepiej na świecie?

Perfekcyjny ład zbrodni
Nie ma na świecie niczego podobnego do obozu zagłady, do krematorium w Oświęcimiu czy Majdanku! Pokoik esesmana, a za ścianą krematorium! Rury z łazienki należącej do tego esesmana łączą się z rurami krematorium, w którym pali się ludzi. A on kąpie się w tej łazience. Nigdy w historii świata nie zdarzyło się nic podobnego!
Wyobraźmy sobie taką scenkę. Kiedy naziści wymordowali już 1,5 mln Żydów, zrozumieli, że "ostateczne rozwiązanie" trzeba przyśpieszyć, że nie zdążą przed końcem wojny, którą już zaczęli przegrywać. I oto siedzi sobie grupa wysokich oficerów w Berlinie, nieopodal rzeka, kaczki, piękne słońce - sielanka. W protokole zapisano, że podano kanapki z marmoladą, a jeden z uczestników miał kłopot z psem, więc wyszedł i nakarmił go za drzwiami... Tak więc siedzą Himmler, Heydrich, Eichmann i planują koniec narodu żydowskiego... Dostają na biurko statystykę, ilu Żydów jeszcze jest przy życiu, nie tylko w Polsce, ale i na Ukrainie, we Francji, Holandii. Na przykład w Albanii zostało jeszcze dwustu. Co za diabelski perfekcjonizm! Czy coś takiego wydarzyło się kiedykolwiek wcześnie albo później? Do dzisiaj, gdy patrzę na zabudowę Oświęcimia - barak obok baraku, wszystko takie doskonale symetryczne - i gdy sobie przypominam świecące się buty gestapowców, to nienawidzę porządku. Bo każdy perfekcyjny ład od razu przypomina mi tych zbrodniarzy.
Sądzę, że tym, co wyjątkowe w Holocauście, jest połączenie trzech elementów: rasistowskiej ideologii, planu wymordowania całego narodu i jego wykonania.

Wspólnota pamięci
Religię można pojmować jako rodzaj energii duchowej, który powstaje po jakiejś tragedii, krzywdzie, niesprawiedliwości. Spójrzmy na chrześcijaństwo - 2000 lat temu przyszedł na świat Żyd imieniem Jezus, który walczył o lepszy, bardziej sprawiedliwy świat. Akt okrucieństwa, niesprawiedliwości, zadany temu człowiekowi, doprowadził do narodzin religii, która wywarła chyba największy wpływ na kulturę, obyczaje, wierzenia.
Wszystko zaczęło się od bestialskiego mordu popełnionego na tym jednym człowieku. Jakąż więc siłę i energię musi zawierać w sobie sześć milionów morderstw? Sześć milionów razy większą? To oczywiście metafora, ale trudno się jednak dziwić, że pamięć o Holocauście niektórzy traktują jak religię.
Jeszcze 50 lat temu Żydzi mieszkający w Izraelu i ci z diaspory mieli co najmniej kilka mostów solidarności: walkę o utworzenie własnego państwa, a potem zmagania o jego utrzymanie; wspólnych wrogów i wspólne korzenie, najczęściej europejskie; wysiłek odnowienia języka hebrajskiego i w ogóle narodu.
To się zmieniło, dawna solidarność może trochę osłabła, ale niewątpliwie potrafimy stworzyć spójną, silną całość w chwili zagrożenia narodu żydowskiego bądź naszego państwa. Co zatem jeszcze nas łączy? Właśnie Holocaust. Bo przecież i polscy, i amerykańscy Żydzi mają swoje nowe ojczyzny, czują się Amerykanami, Polakami. Jedyną rzeczą wspólną, która im - która nam - pozostaje jako znak wspólnej tożsamości, jest pamięć o Zagładzie. Mamy święta, ceremonie, na przykład na pamiątkę powstania w getcie warszawskim obchodzimy - zarówno w Izraelu, jak i na całym świecie - Dzień Holocaustu. Tego dnia zamknięte są kina, restauracje, a w Yad Vashem odbywa się państwowa uroczystość. Istnieje wiele innych sposobów obchodzenia tego święta, na przykład półreligijna ceremonia "Każdy człowiek ma swoje imię". W trakcie uroczystości czyta się wspólne listy zamordowanych, co przypomina trochę religijną ceremonię izkor - w rocznicę śmierci krewnego bliscy przychodzą do bożnicy czcić jego pamięć. Tak więc i w tym sensie pamięć o Holocauście ma w sobie cechy religijne. I wreszcie - jest jeszcze teologia, która ma ogromny kłopot z Holocaustem. Wiem, gdzie był wtedy Bóg. Był w sercach sprawiedliwych wśród narodów świata.

Szewach Weiss

Artykuł powstał na podstawie wywiadu, którego Szewach Weiss udzielił Arturowi Domosławskiemu do książki "Prawda i Pojednanie" Oficyny Wydawniczej Rytm, Warszawa 2002.
Więcej możesz przeczytać w 18/2004 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.

Spis treści tygodnika Wprost nr 18/2004 (1118)

  • Piękna ohyda2 maj 2004, 1:00Wszystko zmierza do zagłady. Nic nie ma sensu: można się tylko zabić, naćpać albo upić.3
  • Wprost od czytelników2 maj 2004, 1:00Listy czytelników3
  • Skaner2 maj 2004, 1:00I po Kaczmarku Koniec kariery politycznej Wiesława Kaczmarka? Socjaldemokracja Polska nie chce go u siebie, a z SLD były minister skłócił się chyba nieodwołalnie. - Musimy dbać o wizerunek uczciwej partii lewicy. Do nas Kaczmarek już nie...6
  • Sawka2 maj 2004, 1:007
  • Dossier2 maj 2004, 1:00MAREK BOROWSKI lider Socjaldemokracji Polskiej Próby luzactwa wychodzą mi jak uśmiech Balcerowiczowi "Życie Warszawy" ANDRZEJ BARCIKOWSKI szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego Nie słucham plotek, dlatego że to jest granat w...7
  • Kadry2 maj 2004, 1:009
  • Playback2 maj 2004, 1:0013
  • Kwartet Efzotyczny "Utopia"2 maj 2004, 1:00Felieton Marka Majewskiego13
  • Poczta2 maj 2004, 1:00Eutanazizm Przeciwnicy ustawy o eutanazji, podobnie jak przeciwnicy ustawy o legalizacji aborcji, zawsze będą się posługiwać przykładami nadużywania ustawy ("Eutanazizm", nr 13). Jak świat światem wszelkie prawa regulujące normy życia...13
  • Z życia koalicji2 maj 2004, 1:00SDPL szarżuje! Borówki chcą rozwiązania Sejmu i dlatego mówią Belce "nie". Biorąc pod uwagę, że w ostatnim sondażu mają 4 proc., to bardzo szlachetne z ich strony. Widać również doszli do wniosku, że Polsce potrzebna...14
  • Z życia opozycji2 maj 2004, 1:00Ludwik Dorn (PiS) na chwilę zapomniał o rozejmie z Platformą Obywatelską i przejechał się po prześladowanym przez tajne służby Janie Rokicie. Przypomniał, że dawno, dawno temu to Rokita napuszczał na opozycję UOP. Ofiara tego napuszczania, czyli...15
  • Fotoplastykon2 maj 2004, 1:00Henryk Sawka www.przyssawka.pl16
  • Europospolita2 maj 2004, 1:00Nie wchodzimy do UE ani z poczuciem wielkiego historycznego zwycięstwa, ani historycznej klęski18
  • Eurostrachy na Lachy2 maj 2004, 1:00Po 1 maja szokiem będzie to, że nie będzie żadnego szoku20
  • Służba Niebezpieczeństwa2 maj 2004, 1:00Polskie służby specjalne tracą zaufanie sojuszników26
  • Pożegnanie z platformą2 maj 2004, 1:00Platforma Obywatelska zaczęła tracić, gdy przestała być partią ciężko pracujących ludzi sukcesu28
  • Skok stulecia2 maj 2004, 1:00Kto ukradł 200 mln dolarów przekazanych "Solidarności" przez CIA?30
  • Nałęcz - Siła precedensu2 maj 2004, 1:00Konstytucji nie można naruszać nawet na 5 minut, bo grozi to ustrojowym nieszczęściem34
  • Giełda2 maj 2004, 1:00HossaŚwiat First Abramowicz Najbogatszym mieszkańcem Wielkiej Brytanii jest... Rosjanin - wynika z listy opublikowanej przez "Sunday Times". Roman Abramowicz, współwłaściciel koncernu naftowego Sibnieft, został wyceniony przez...36
  • Najdroższe leki - tylko w Polsce!2 maj 2004, 1:00Powstał polski bermudzki trójkąt farmaceutyczny, w którym giną pieniądze pacjentów. Jego granice - przy bierności urzędników państwowych - wyznaczają interesy wielkich koncernów, lekarzy i aptekarzy. Efekt? Polacy płacą za leki na receptę półtora...38
  • Market z marzeniami2 maj 2004, 1:00"Wprost" przedstawia 200 najbardziej cenionych marek w Polsce44
  • Gdy wygrywa gorszy2 maj 2004, 1:00Ochrona konsumentów i kształtowanie polityki antymonopolowej są w Polsce zajęciami tyleż fascynującymi, co żmudnymi.52
  • Załatwione odmownie - Muzeum głupoty europejskiej2 maj 2004, 1:00Eurosklerotyczni socjaliści chcieliby stworzyć Dolinę Krzemową za państwowe pieniądze. Pogratulować wiary i nadziei!54
  • Supersam2 maj 2004, 1:00Pecetowe biuro Medialne informacje o komputerach ograniczają się przeważnie do oceny szybkości ich procesora, wydajności karty graficznej czy pojemności twardego dysku. Rzadko podawana jest informacja, dla kogo przeznaczony jest dany sprzęt i...56
  • Polowanie na mężczyzn2 maj 2004, 1:00Mężczyźni są równie często jak kobiety molestowani seksualnie.58
  • Café pod gwiazdą2 maj 2004, 1:00restauracjami celebrities jest tak jak z teatrami: do sukcesu potrzebne są gwiazdy, dobra reżyseria i efekty specjalne62
  • Venus w Warszawie2 maj 2004, 1:00Polski tenis odbija się od dna64
  • Makłowicz do Bikonta, Bikont do Makłowicza - Orient na ruszcie2 maj 2004, 1:00Piotrusiu! TY wystawiałeś swe dostojne oblicze na pierwsze powiewy wiosny, przechadzałeś się godnie uliczkami Kazimierza i - jak Cię znam - kombinowałeś, co by tu jeszcze wymyślić z ryby maślanej, fenomenalnego butterfisha, przeboju ostatnich...67
  • Wyekranowani2 maj 2004, 1:00Nie wiem, czy zgodzą się Państwo ze mną, ale mam wrażenie, że ostatnio telewizja zrobiła się nudna. I to nie żadna konkretna telewizja, ale wszystkie kanały razem wzięte. Bez względu na stopień ich ukomercyjnienia wszędzie mamy to samo: filmy...68
  • Teologia Zagłady2 maj 2004, 1:00W czasie Holocaustu Bóg był w sercach sprawiedliwych wśród narodów świata70
  • Know-how2 maj 2004, 1:00Wąskie gardło inteligencji Umiejętność zapamiętywania szczegółów wzrokowych stanowi "wąskie gardło" ludzkiej inteligencji - twierdzą badacze z Uniwersytetu Stanu Oregon oraz z Vanderbilt University w Nashville. Decyduje o...74
  • Ucieczka mózgów za ocean2 maj 2004, 1:00Sowiecki system centralnego sterowania rządzi europejską nauką76
  • Ja, czyli ten lepszy2 maj 2004, 1:00Możemy się przeobrazić w każdym wieku Joschka Fischer, niemiecki minister spraw zagranicznych, wyrzekł się wojującego anarchizmu, by się stać szanowanym politykiem. Arnold Schwarzenegger z kulturysty i aktora znanego z przygód erotycznych...80
  • Bez granic2 maj 2004, 1:00Ulubieni terroryści W arabskiej telewizji satelitarnej Al-Manar (należącej do Hezbollahu) pojawił się bardzo specyficzny teleturniej. Uczestnicy quizu "Misja" walczą, przemieszczając się na wirtualnej mapie w kierunku Jerozolimy. Punkty...82
  • Piekło Allaha2 maj 2004, 1:00Polscy żołnierze toczą regularną wojnę z terrorystami - pisze Agata Jabłońska z Bagdadu i Karbali.84
  • Bomba w głowie2 maj 2004, 1:00Co piąty powracający z Iraku polski żołnierz wymaga pomocy psychologa88
  • Więzień bez sumienia2 maj 2004, 1:00Przypadek Mordechaja Vanunu, czyli fałszywego dalajlamy i biskupa Tutu w jednej osobie89
  • NATOnalizacja2 maj 2004, 1:00Rumunia przejmie w Pakcie Północnoatlantyckim część funkcji Turcji, a Bułgaria będzie Grecją bis92
  • Zwrotnicowy Blair2 maj 2004, 1:00Już dziewięć krajów chce, by to referenda rozstrzygały o przyjęciu konstytucji europejskiej94
  • Holenderskie getta2 maj 2004, 1:00Nie można traktować imigrantów jak niemowlęta Duża przestępczość wśród Marokańczyków wynika z ich kultury i profilu genetycznego - oznajmił niedawno Joost Eerdmans z populistycznej Listy Pima Fortuyna.96
  • Menu2 maj 2004, 1:00Książka / DVD Blondynka z tapirem Przemierzyła Amazonię per pedes, na czworakach i w czółnie. Jadła zupę z małpy, gryzły ją isangi (wredne kleszcze), a w dżungli próbował ją uwieść tapir. Tego wszystkiego, a nawet więcej doznała...98
  • Francuska choroba2 maj 2004, 1:00Jeśli chcemy zabić polskie kino, dotujmy je z budżetu - jak we Francji100
  • Aria dla Moniuszki2 maj 2004, 1:00Opera Narodowa podbiła Londyn - szkoda, że tylko na kilka dni104
  • Płyty Kuby Wojewódzkiego2 maj 2004, 1:00Recenzje płyt105
  • Ślady pamięci2 maj 2004, 1:00Warszawski Międzynarodowy Festiwal Filmowy Żydowskie Motywy106
  • DVD Kamila Śmiałkowskiego2 maj 2004, 1:00Recenzje filmów107
  • Sława i chała2 maj 2004, 1:00Recenzje książek,teatralne108
  • Rockman wiecznie pracujący2 maj 2004, 1:00Hodowlą łososi i kotów rzadkich ras zajmuje się poza graniem lider Jethro Tull109
  • Z grzędy zrzędy - Słodki grzech pychy2 maj 2004, 1:00Przez cały lany poniedziałek modliliśmy się w kościołach za Katolicki Uniwersytet Lubelski i składaliśmy się na tacę dlań. A jeszcze tego samego dnia dowiedzieliśmy się z katolickiego dziennika, że w katolickim tygodniku katolicka profesor z...110
  • Eurorgan Ludu2 maj 2004, 1:00Nr 18 (83) Rok wyd. 3 WARSZAWA, poniedziałek 26 kwietnia 2004 r. Cena + VAT + ZUS + akcyza Oda do radości propozycja nowej wersji Oda do radości aktualny hymn Unii Europejskiej Oda do radości wersja hiphopowa Słowa: pełnomocnicy UE ds. nowej...112
  • Wielkie wiązania2 maj 2004, 1:00Jakie są powiązania między Millerem a autostradami w Polsce? Odpowiedź: spore. Jedno i drugie szybko się kończy114