Powstanie gdańskie

Powstanie gdańskie

Dodano:   /  Zmieniono: 
Historyczna brama Stoczni Gdańskiej
Historyczna brama Stoczni Gdańskiej Źródło: Newspix.pl / Marek Pieślak
16 sierpnia 1980 r. bezpieka przegrała z "Solidarnością" W czwartek rano, 14 sierpnia 1980 r., w Stoczni Gdańskiej im. Lenina proklamowano strajk. Działacze Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża: Jerzy Borowczak, Bogdan Felski i Ludwik Prądziński, rozrzucili ulotki w obronie zwolnionej suwnicowej z Wydziału W-2, Anny Walentynowicz, również z WZZ. Wkrótce zawyła dźwigowa syrena obwieszczająca strajk. Robotnicy dyskutują w grupach, po czym tworzą pochód i zmierzają w kierunku bramy nr 2. Tłum rośnie z minuty na minutę.

Na placu między bramą nr 2 a budynkiem dyrekcji jest ponad 10 tys. robotników. Oddają hołd poległym w grudniu 1970 r. i śpiewają "Jeszcze Polska nie zginęła". Rozpoczyna się wiec. Inicjatorzy strajku wołają: "Musimy wybrać komitet strajkowy. Potrzebni są zaufani ludzie, którzy mają autorytet w brygadach. Niech się zgłaszają". Pojawia się dyrektor stoczni Klemens Gniech. Zaczyna przemawiać, kiedy zza pleców słyszy: "Poznaje mnie pan? Dziesięć lat pracowałem w stoczni i czuję się nadal stoczniowcem, bo mam mandat zaufania załogi. Cztery lata jestem bez pracy. Zakładamy strajk okupacyjny!". Gniech rozpoznał Lecha Wałęsę, który wkrótce potem stanął na czele strajku. Przyglądający się sytuacji funkcjonariusze SB przekazali informację przełożonym: "Wśród przemawiających do zgromadzonych rozpoznano figuranta ps. Wół [jeden z kryptonimów, pod którym SB rozpracowywała Wałęsę], który przejął na siebie ciężar prowadzenia akcji strajkowej".

Nie ma chleba bez wolności

Zawiązany Komitet Strajkowy sformułował kilka postulatów. Żądał przywrócenia do pracy w stoczni Anny Walentynowicz i Lecha Wałęsy, upamiętnienia ofiar Grudnia Ő70, wolnych wyborów do związków zawodowych (tylko w stoczni), gwarancji nierepresjonowania strajkujących, podwyżek płac o 2 tys. zł i zasiłków rodzinnych takich jak w milicji. Na terenie stoczni pojawili się znani bezpiece "aktywiści antysocjalistyczni", którzy nadali strajkowi nowy charakter. Byli to m.in. figuranci [w języku SB osoby rozpracowywane]: Kobza - Dariusz Kobzdej z Ruchu Młodej Polski, Szczudło - Tadeusz Szczudłowski z Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela, Godot - Bogdan Borusewicz z Komitetu Obrony Robotników, Brodacz - Andrzej Gwiazda, Pelasia - Alina Pienkowska, i ta, od której się wszystko zaczęło, czyli Wala vel Suwnicowa - Anna Walentynowicz. Wszyscy byli bacznie obserwowani przez SB. Teren wokół stoczni został naszpikowany punktami techniki operacyjnej SB, które pozwalały bezpiece nie tylko obserwować rozwój wypadków, wykonywać zdjęcia, nagrywać na taśmę filmową, ale i prowadzić nasłuch.

W ramach operacji "Brama" rejestrowano praktycznie wszystko i relacjonowano kilkanaście razy dziennie: "O godz. 19.30 [15 sierpnia] przemawiała figurantka ps. Wala [Walentynowicz], która nawoływała, by wytrwać tak długo, aż wszystkie postulaty stoczniowców zostaną spełnione. Następnie przemawiał figurant ps. Wół [Wałęsa], który odczytał petycję zredagowaną przez figurantkę ps. Danka [Bożena Rybicka?]. Dotyczyła ona przede wszystkim ordynacji wyborczej - a ściślej [chodziło] o dopuszczenie do wyborów wolnych sił politycznych. Następnie przemawiał figurant ps. Kobza [Kobzdej], który opowiedział stoczniowcom o tym, że wraz z figurantem ps. Szczudło [Szczudłowski] zostali bezprawnie uwięzieni, że byli przetrzymywani w izolatkach. Dalej stwierdził, iż nie można tym razem popełnić błędu, jaki popełniono w grudniu 1970 r., kiedy zapomniano w stawianych postulatach o walce o wolność. Powiedział, że w dalszym ciągu będą przewodniczyć ideologicznie robotnikom, a bieżąco informować w swoich ulotkach, biuletynach o sytuacji społeczno-politycznej. Zakończył wystąpienie hasłem "nie ma chleba bez wolności" i już na zakończenie rzucił do mikrofonu: "zwyciężymy".

Podpisaliśmy... gładko...

W tym czasie coraz więcej zakładów Trójmiasta przyłączało się do strajku. Wieczorem 15 sierpnia na Wybrzeżu Gdańskim strajkowało ponad 50 tys. pracowników. Następnego dnia z rana tylko w Gdańsku strajkowały 54 zakłady pracy, w tym stocznie, port, komunikacja miejska i rafineria. Przedstawiciele Komitetu Strajkowego Stoczni Gdańskiej przyrzekli załogom innych strajkujących zakładów, że bez porozumienia z nimi nie zakończą protestu. Władze partyjno-państwowe zdawały sobie sprawę z roli, jaką na wybrzeżu odgrywa Stocznia Gdańska. Po doświadczeniach Grudnia '70 wiadomo było, że to od jej robotników w znacznej mierze zależą "spokój i ład społeczny" w Trójmieście. Dyrekcja zakładu zgodziła się więc na rozmowy ze strajkującymi, ale wymusiła udział przedstawicieli poszczególnych wydziałów stoczniowych w negocjacjach. Udział przedstawicieli wydziałów lojalnych wobec dyrekcji zakładu wydatnie osłabiał pozycję Komitetu Strajkowego, kontrolowanego do tej pory przez WZZ. Trochę nieoczekiwanie dyrektor Gniech dość chętnie przystał na postulaty załogi z wyjątkiem tego, który dotyczył wysokości podwyżek. Rokowania na ten temat prowadzono z przerwami od piątku wieczorem (15 sierpnia) prawie do 14.00 w sobotę. Wreszcie około 13.30 Klemens Gniech podpisał gwarancję, że każdy pracownik otrzyma 1500 zł podwyżki, a nowe zasady naliczania wynagrodzenia zostaną wprowadzone 18 sierpnia. Tadeusz Fisz-bach, I sekretarz Komitetu Wojewódzkiego PZPR, zagwarantował, że żaden ze strajkujących robotników nie będzie represjonowany. Dyrektor stoczni dziękował za spokój, porządek i dbanie o majątek stoczni. Powiedział przez megafon: "Spotkamy się w poniedziałek wypoczęci i spróbujemy odrobić zaległości. Zrobię wszystko, żeby było zaopatrzenie, żeby była dobra praca". Zebrał oklaski. Ktoś zaintonował hymn narodowy. Zadowolony Gniech wrócił do biura, zadzwonił do ministra przemysłu maszynowego Aleksandra Kopcia i oświadczył: "Wszystko poszło, jak się umawialiśmy... Tak... Skończony... Podpisaliśmy... Gładko... W poniedziałek przychodzą do pracy".

Jezus, co ja zrobiłem?

Komitet Strajkowy przegłosował zakończenie strajku. O 14.17 decyzję tę ogłosił Lech Wałęsa. Wstając od stołu w sali BHP, zwrócił się do stoczniowców przez radiowęzeł: "Czy wszyscy mnie słyszą? Dajcie znać oklaskami [brawa]. Czy nikt nie będzie miał żalu i pretensji do mnie, jeśli ogłoszę, że strajk skończyliśmy? Czy mnie słychać? Czy kończyć? [brawa] Stoczniowcy, delegaci i Komitet Strajkowy uważają, że mamy, co chcieliśmy. Dziękuję wam za wytrwanie. Ze stoczni, jak obiecałem, wyjdę ostatni. Ja ogłaszam, że podstawowe sprawy zostały rozwiązane. Nadszedł moment zakończenia zmagań. Pozwalam do osiemnastej wszystkim opuścić stocznię". Ktoś woła z tłumu przed budynkiem sali BHP: "Komitet Strajkowy »Lenina« zdradził ideały robotnicze!". Ludzie rozchodzą się, zdejmują kombinezony i szykują się do wyjścia. Jest przecież sobota. Inni próbują protestować. Przede wszystkim delegaci strajkujących zakładów pracy. Do sali BHP wbiegła Henryka Krzywonos z Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego w Gdańsku i zwracając się w stronę Wałęsy, krzyczy: "Sprzedaliście nas! Teraz wszystkie małe zakłady jak pluskwy wyduszą!".

To najbardziej dramatyczny moment strajku. Doskonale zapamiętał go Lech Wałęsa. W "Drodze nadziei" przytacza relację jednego z robotników, z którą nawet nie próbuje polemizować: "Wałęsa wstaje od stołu. Ogłasza przez mikrofon zakończenie strajku, podchodzi do drzwi, unosząc w górę zaciśniętą pięść, mówi do kolegów z WZZ: Zwyciężyliśmy! Ci zaś zupełnie inaczej to widzą. Stałem ze Zdzichem Złotkowskim w głównych drzwiach wyjściowych sali BHP na duży hall, gdzie jest szatnia. (...) Lechu, widząc mnie i Zdzicha, podnosi ręce i mówi: Zwyciężyłem. A ja mówię: Ch... żeś zwyciężył. Ty żeś przegrał. Zobacz, co się robi na terenie stoczni, masz pocięte kable, nagłośnienie jest porąbane siekierami, na murach wypisują o tobie zdrajca, szpicel i cię opluwają. A jak wyjedziesz za bramę, to cię ukamienują. Lecha zamurowało i pyta: - Jezus, co ja zrobiłem? A Zdzichu mu powiedział: - Co żeś zrobił, wszystkich nas sprzedałeś. Obroniłeś tylko siebie, twoją podwyżkę 1500 zł. A on mówi: - Co ja mam teraz zrobić? - Prawdziwy strajk w obronie małych zakładów, które dały ci poparcie, które stanęły w twojej obronie. Lech wtedy mówi: - To pomóżcie".

Na ratunek WZZ-owcy

Na wieść o zakończeniu strajku w Stoczni Gdańskiej trzy dzielne działaczki WZZ: Anna Walentynowicz, Alina Pienkowska i Ewa Ossowska, pobiegły pod stoczniowe bramy, by zawracać robotników do stoczni. Pienkowska wymusiła nawet na straży zakładowej zamknięcie bram. "Zaczęłam mówić, że strajk przy drugiej bramie przedłużono i nawoływałam do solidarności z kolegami - wspominała Pienkowska. - Poskutkowało, tłum się cofnął. Oczywiście znalazło się trzech panów z teczkami pod pachą krzyczących: 'Wychodzimy!', ale zostali wykopani za bramę". Bezpieka z przerażeniem przyglądała się sytuacji w zakładzie. Jej najwyższy zwierzchnik i szef MSW Stanisław Kowalczyk powiedział wówczas: "Sytuacja w Gdańsku jest poważna i zmienia się z godziny na godzinę". Jeszcze tego samego dnia Kowalczyk powołał w MSW sztab operacji "Lato 80".

W jednym z raportów SB z 16 sierpnia czytamy: "Przy bramie nr 2 około 300-350 osób. O godz. 15.35 ponownie zwrócono się z prośbą do stoczniowców o nierozchodzenie się. [É] Przed bramą nr 2 zauważono również figurantkę ps. Pelasia [Pienkowską] oczekującą w tłumie. O godz. 15.50 w dalszym ciągu z głośników nawoływano o podtrzymaniu akcji strajkowej, o niezaprzestawaniu oporu. O godz. 15.50 przed bramą nr 2 pojawił się ksiądz [ks. Henryk Jankowski], który usiadł na ławce w pobliżu wejścia i rozmawiał z ludźmi na temat sytuacji w stoczni. O godz. 15.55 ponownie nawoływano do dalszego strajku, do niewychodzenia na zewnątrz, jednocześnie pod adresem rządu stawiano postulaty wstrzymania wszystkich dostaw do krajów socjalistycznych, a w szczególności do ZSRR. Następnie rzucono hasło, aby rozwiązać Służbę Bezpieczeństwa oraz ORMO, a przeznaczane na ten cel pieniądze przeznaczyć na pensje dla robotników. O godz. 16.00 podano informację, że będzie odprawiona msza na intencję osób strajkujących". Według SB, "Wałęsa pod presją przyłączył się do strajkujących i pozostał na stoczni". Wkrótce i on pojawił się przy bramie. Przebywający wśród strajkujących dziennikarz Michał Mońko zanotował: "Pod bramą zjawia się pobladły Wałęsa. Próbuje tłumaczyć, że zakończenie strajku jest zwycięstwem. Zostaje zakrzyczany. Milknie. Krzywonos proponuje, by strajkować dalej. Tę propozycję popierają Gwiazda, [Marek] Mikołajczak, Walentynowicz, Borowczak. Umawiają się, że każdy zakład przyśle do dużej sali BHP delegatów. - Przypilnują strajku! - Ale kto poprowadzi strajk? - Lechu! - proponuje Bogdan Borusewicz. - Wałęsa najlepszy". Tym samym Wałęsa stanął na czele nowego strajku - solidarnościowego.

Narodziny "Solidarności"

Fiasko porozumienia z 16 sierpnia było ciosem dla organizacji wojewódzkiej PZPR kierowanej przez Tadeusza Fiszbacha. Jeszcze tego samego dnia Komitet Wojewódzki PZPR ogłosił rozpaczliwy apel do robotników, by ich protestom nie "towarzyszyła eskalacja żądań ekonomicznych" i "form zmuszania normalnie pracujących robotników do przerywania pracy" w "atmosferze szantażu politycznego". Ekipa Fiszbacha przypominała, że "matki muszą dowieźć dzieci do żłobków i przedszkoli, lekarze muszą dojechać do szpitali, gospodynie muszą dokonać zakupów i przygotować posiłki dla pracujących zawodowo członków rodzin". W Trójmieście pojawiły się anonimowe ulotki (rozrzucane też z helikopterów i samolotów) o wymownym tytule: "Co się stało naprawdę w Stoczni Gdańskiej w sobotę 16 sierpnia". Jej autorzy nie ukrywali irytacji z powodu wznowienia strajku: "Było to zwykle złamanie własnego słowa. Zwykła zdrada postanowień komitetu i delegatów. Zwykłe sprzeniewierzenie się warunkom umowy. Także rozbijanie solidarności załogi stoczniowej... Odrzućmy puste słowa... Zastanówmy się: kto kogo zdradził? Kto kłamie? Komu i po co jest to wszystko potrzebne? Jakie polityczne cele mają organizatorzy tej całej akcji zatrzymywania części załogi w stoczni?".

Na podobne apele było jednak za późno. W Stoczni Gdańskiej zostało co prawda około 500 osób, ale strajk solidarnościowy ogarniał nowe zakłady Trójmiasta i nowe rejony Polski. Rację ma jeden z bohaterów tamtych dni Zenon Kwoka, który podczas strajku w stoczni reprezentował Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Gdyni, że od 16 sierpnia 1980 r. to Stocznia Gdańska im. Lenina przyłączyła się niejako do "wielkiego" strajku solidarnościowego. Wieczorem 16 sierpnia gdańska bezpieka raportowała: "Na terenie Stoczni im. Komuny Paryskiej dostarczono około 500 sztuk ulotek Ruchu Młodej Polski nawołujących do rozwijania akcji strajkowej. Do stoczni przybył Borusewicz. Przemawiając z [Andrzejem] Kołodziejem do zebranych, nawoływali do kontynuowania strajku aż do całkowitego zwycięstwa. Zarzucał Wałęsie, że rezygnując ze strajku, popełnił duży błąd". I dalej: "Odbywają się przemówienia nawołujące do dalszego strajku. O godz. 18.35 w sali BHP stoczni zebrali się przedstawiciele następujących przedsiębiorstw: Transbud, Zarząd Portu Gdańsk, Stocznia im. Komuny Paryskiej, Elmor, Stocznia im. Konrada, WPK, Rafineria, aby opracować nowe postulaty, które skierowane zostaną do KC. Strajkujący oświadczyli, że w sprawie rozwiązania kryzysu będą rozmawiać wyłącznie z przedstawicielami KC".

Jeszcze tego samego wieczoru ukonstytuował się Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, który opracował listę 21 postulatów z tym pierwszym i najważniejszym: "akceptacja niezależnych od partii i pracodawców Wolnych Związków Zawodowych". Tworząc MKS, wyciągnięto naukę z lekcji 16 sierpnia. Jego prezydium zdominowane zostało liczebnie, politycznie, organizacyjnie i merytorycznie przez członków WZZ. Od tej chwili członkowie WZZ, wspomagani przez działaczy KSS KOR i RMP, sprawowali całkowitą kontrolę nad wydarzeniami w stoczni oraz niesłychanie ważną dla przebiegu wydarzeń informacją strajkową.

Dwa strajki

Bez wątpienia przede wszystkim to dzięki działaczom WZZ, części załogi stoczni i delegatów strajkujących zakładów uratowano strajk w Stoczni Gdańskiej, a przez to w regionie. Z Komitetu Założycielskiego WZZ wywodziła się większość bohaterów 16 sierpnia: Anna Walentynowicz, Alina Pienkowska, Ewa Ossowska, Andrzej Gwiazda, Bogdan Borusewicz, Jerzy Borowczak i inni. Za inicjatorów nowego strajku należy też uznać Andrzeja Kołodzieja z WZZ, który kierował protestem w stoczni w Gdyni, i liderów zakładów pracy, takich jak Zenon Kwoka z WPK, którzy od początku dążyli do przeistoczenia strajków rozpoczętych 14-15 sierpnia w strajk powszechny o celach politycznych. Pamiętać należy, że projekt MKS, czyli międzyzakładowej reprezentacji strajkujących, był elementem programu WZZ! W kontekście wydarzeń z 16 sierpnia i powstania MKS początek strajku 14 sierpnia w Stoczni Gdańskiej oznacza wydarzenie wstępne, "rozruchowe", ale tolerowane przez wymogi realnego socjalizmu. Strajk z 14-16 sierpnia uznano za "słuszny protest klasy robotniczej"

i w jego wyniku władze stoczni, przy aprobacie władz administracyjnych i PZPR, uznały zasadność podwyżek płac i innych postulatów strajkujących (po zakończeniu strajku realizacja tych postulatów zostałaby - rzecz jasna - odroczona ad calendas Graecas). Dopiero wybuch strajku 16 sierpnia był wydarzeniem prawdziwie antysystemowym, co potwierdza decyzja kierownictwa MSW o rozpoczęciu operacji "Lato 80" i intensyfikacji działań SB.

Kolejność tych wydarzeń nie pozostawia wątpliwości - strajk "ekonomiczny" rozpoczął się w stoczni 14 sierpnia 1980 r. o 6.00, a oficjalnie zakończył się 16 sierpnia o 14.17. Około 15.00 wybuchł strajk jawnie polityczny. I choć strajk z 14-16 sierpnia ma bezpośredni związek z tym z 16-31 sierpnia, to są to dwa różne protesty. Chwała "wielkiego strajku" powinna dotyczyć głównie strajku rozpoczętego w Trójmieście po południu 16 sierpnia 1980 r. To wtedy narodziła się idea "Solidarności" jako ruchu narodowego walczącego z komunizmem.

Artykuł został opublikowany w 33/2005 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.

Spis treści tygodnika Wprost nr 33/2005 (1185)

  • Na stronie21 sie 2005Nie chcemy być ciemniakami? To nie pozwólmy politykom wciskać sobie eurosocjalistycznej ciemnoty Jeżeli poziom zacofania narodu jest wprost proporcjonalny do gotowości kupowania przez licznych przedstawicieli tego narodu zapóźnionych...3
  • Skaner21 sie 2005KGB Polonusi z zakazem wjazdu do Polski Polscy politycy walczą o prawa naszych rodaków na Białorusi, tymczasem kilku czołowych działaczy tamtejszej Polonii ma lub miało w ostatnich latach... zakaz wjazdu do Polski, wystawiony przez nasze...6
  • Dossier21 sie 2005ZBIGNIEW RELIGA senator, kandydat na prezydenta RP "Aleksander Kwaśniewski jest troszeczkę w takiej sytuacji, że sam nie wie, co się dzieje" Radio Tok FM MICHAŁ LISTKIEWICZ prezes Polskiego Związku Piłki Nożnej "Jestem uczciwy"...7
  • Sawka czatuje21 sie 20058
  • Playback21 sie 200512
  • Poczta21 sie 2005MIŁOŚĆ PO FRANCUSKU Wbrew temu, co pisze Dariusz Baliszewski w artykule "Miłość po francusku" (nr 32), de Gaulle otrzymał rozkaz udania się na front wojny polsko-sowieckiej od swoich przełożonych i jako karny oficer rozkaz ten wykonał....12
  • Okiem barbarzyńcy - Parada kabaretów21 sie 2005"Kabaret" - zdaniem Tadeusza Sobolewskiego - pokazuje, że odwołanie się do zasad moralnych prowadzi do hitleryzmu Program drugi TVP w cyklu "Kocham kino" przypomniał "Kabaret". Emisja filmu - jak zawsze - została poprzedzona rozmową Grażyny...13
  • Z życia koalicji21 sie 2005POLSKA TO JEDNAK DZIWNY KRAJ. Zaginął nam prezydent i nic specjalnego się nie dzieje. Żadnego alarmu, podniecenia i poszukiwań. A może to dlatego, że tak naprawdę nikt nie chce, żeby się odnalazł? TO CHYBA JEDNAK POWAŻNIEJSZA SPRAWA, bo przecież...14
  • Z życia opozycji21 sie 2005ŚREDNIO CO DWIE GODZINY Antoni Macierewicz zmieniał listę wyborczą, którą zaszczyci swoją obecnością, swoją brodą oraz swoim przenikliwym spojrzeniem. Najpierw struchleli sympatycy PiS, bo padło na nich. Ostatkiem zdrowego rozsądku, bardzo...15
  • Nałęcz - Poniewieranie konstytucją21 sie 2005Proponując odpłatność za studia na uczelniach państwowych, rząd naruszył ustawę zasadniczą Dzięki częstym roszadom personalnym i bezpośredniemu przekazowi telewizyjnemu miliony Polaków znają każdy szczegół obejmowania urzędu przez premiera i...16
  • Fotoplastykon21 sie 200517
  • Służba bezpieczeństwa wyborów21 sie 2005Czy Ferdynand Rymarz, przewodniczący Państwowej Komisji Wyborczej, to agent PRL-owskiej bezpieki o pseudonimach Czarny i Fred? Gdy opinia publiczna dowiedziała się o istnieniu notatki kaprala SB sugerującej, że Andrzej Przewoźnik mógł być...18
  • Rachunek dla Merkel21 sie 2005Polscy politycy powinni żądać, aby roszczenia wypędzonych zostały przejęte przez państwo niemieckie i uregulowane ustawowo Teraźniejszość to tworzywo do obrabiania przeszłości. W rękach dobrego polityka może ona służyć przekreśleniu pamięci o...22
  • Agenci Cimoszewicza21 sie 2005Oficerowie ABW przeszukali mieszkanie Anny Jaruckiej bez zgody prokuratora Anna Jarucka, była asystentka marszałka Włodzimierza Cimoszewicza, będzie częstym gościem warszawskiej prokuratury" - doniosła triumfalnie sobotnia "Gazeta Wyborcza". "Jak...25
  • Dewarszawizacja Warszawy21 sie 200553 proc. mieszkańców stolicy nie urodziło się w tym mieście Dajcie mi swoich zmęczonych, biednych, wasze uciśnione masy pragnące oddychać wolnością". Taki napis widnieje na nowojorskiej Statui Wolności. Przez wieki była to pierwsza rzecz, jaką...28
  • Partia strachu21 sie 2005Obrońcom III RP udało się wmówić społeczeństwu, że najniebezpieczniejsze w polityce jest odwołanie się do moralności Nad Polską zawisła groźba - słyszymy z ust najbardziej znanych osobistości życia publicznego. Nie tylko oznajmiają o tym w...32
  • Rynek dla ludzi21 sie 2005Manifest Millera - polemika Lubię powiedzenie Fryderyka Engelsa, że "po wielkich klęskach wszystkie armie stają się niezwykle pojętne". I choć sytuacja podzielonej dziś polskiej lewicy nie jest aż tak zła, a SLD - w co głęboko wierzę - łapie...35
  • Zakon Cimoszewicza - polemika21 sie 2005Klęska grunwaldzka - polemika W najdzikszych snach nie przypuszczałem, że letnia zabawa publicystyczna "Faktu" w porównania obecnej kampanii prezydenckiej ze znanymi bitwami z historii wywoła tak pozbawioną luzu reakcję Tomasza Nałęcza....35
  • Giełda21 sie 2005Hossa Świat Leżakowanie biznesmenów Pracownicy oddziału austriackiego banku Sparkasse w Steiermarku mogą się poczuć jak w przedszkolu. Ich szefowie wygospodarowali bowiem w godzinach pracy dwudziestominutową przerwę na drzemkę. Pomysł...36
  • Ropne zapalenie21 sie 2005Droga benzyna spali naszą gospodarkę i nasze portfele Pięć złotych za litr benzyny już jesienią? To bardzo prawdopodobna prognoza. Jeśli tak się stanie, uszczuplimy - daj Boże, że tylko o kilka procent - swoje portfele nie tylko na stacjach...38
  • Kredyt w eurojenach21 sie 2005Chińskim samochodem do japońskiego bankupo europejski zasiłek dla bezrobotnych Jacek Pałasiński Michał Zieliński W europejskich rękach za kilka lat pozostaną w Eurolandzie jedynie administracja, wspólna polityka rolna i pomoc społeczna....42
  • Pięciu wspaniałych21 sie 2005Gwiazdy biznesu ruszyły na pomoc koncernom BMW, General Motors, Porsche, Nissan i Fiat Przemysł motoryzacyjny przypomina 80-letnią aktorkę po operacjach plastycznych, którą filmuje się przez specjalny filtr. Zdolności produkcyjne koncernów...46
  • 2 x 2 = 4 - Trzecia Japonia21 sie 2005Socjalizm, etatyzm i państwowe dyrygowanie to najlepsza droga do klęski gospodarczej Do oprawdy nie wiadomo, czy śmiać się, czy płakać, słuchając ostatnio o sukcesach dzielnych załóg w rokowaniach z nabywcami naszych wspaniałych przedsiębiorstw....50
  • Supersam21 sie 200552
  • Kombi dla wiernych21 sie 2005Ci, którzy kochają volkswageny, tego lata znowu mają szansę zapałać gorącym uczuciem - tym razem do nowego passata kombi. Dla najwierniejszych będzie to być może już piąty trwały związek, bo od 1973 r. to już piąta wersja tego jednego z...52
  • Zadzwoń, nagraj, wyświetl21 sie 2005Przyznawaną w Cannes prestiżową nagrodę GSM Association Award dla najlepszego telefonu komórkowego zdobył w tym roku Samsung SGH-D500. Ten model z wysuwaną klawiaturą ma m.in. wbudowany aparat fotograficzny o rozdzielczości 1,3 mln pikseli, kamerę...52
  • Dwa obrazy Sharpa21 sie 2005Pierwszy na świecie telewizor wyświetlający jednocześnie dwa obrazy przedstawił właśnie japoński koncern Sharp. Dzięki specjalnemu panelowi LCD ekran może równocześnie wyświetlać film i stronę internetową, które widać zależnie od kąta, pod którym...52
  • Nielegalny przewodnik Skiby21 sie 2005Jak z centralnej Polski dostać się nad morze i w miły sposób pozbyć się gotówki - tego nie znajdziesz w żadnym legalnym przewodniku Wyjeżdżamy z Warszawy w kierunku Gdańska. Najlepiej w niedzielę rano, bo to jedyny moment, kiedy w Warszawie nie...54
  • Przedmieście Paryża21 sie 200510 miejsc, które musisz zobaczyć Budrewicz odkrywa wyspę Reunion To chyba deja` vu: przecież znam to paryskie przedmieście! Leży ono co prawda kilkanaście tysięcy kilometrów od wieży Eiffla, ale przecież to Montparnasse z domieszką Dzielnicy...60
  • Reklama z kosmosu21 sie 2005Wielkie logo Coca-Coli na orbicie już za kilka lat może zasłonić Księżyc Wielki Wóz przyozdobiony złotymi łukami McDonald`s? Wielka Niedźwiedzica przesłonięta przez logo Coca-Coli? Księżyc zakryty znakiem Nike? Już za kilka lat tak może wyglądać...63
  • Powstanie gdańskie21 sie 200516 sierpnia 1980 r. bezpieka przegrała z "Solidarnością" W czwartek rano, 14 sierpnia 1980 r., w Stoczni Gdańskiej im. Lenina proklamowano strajk. Działacze Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża: Jerzy Borowczak, Bogdan Felski i Ludwik Prądziński,...64
  • Know-how21 sie 2005Mnożenie lemurów Dwa nowe gatunki lemurów odkryli badacze z Niemiec i Madagaskaru. Dokładne analizy wykazały, że grupa tych zwierząt uważana do tej pory za jednorodną genetycznie to dwa odrębne gatunki - Mirza coquereli i Mirza zaza...68
  • Kłamstwo sanatoryjne21 sie 2005100 milionów dolarów topimy co roku w sanatoryjnej borowinie70
  • Dżungla inteligentów21 sie 2005Zwierzęta potrafią się uczyć na cudzych błędach Ludzi odróżnia od zwierząt posługiwanie się narzędziami - twierdził brytyjski paleontolog Louis Leakey zaledwie 50 lat temu. Wkrótce okazało się jednak, że tę umiejętność mają szympansy, wydry, a...78
  • Bez granic21 sie 2005Papież antyfanatyzmu Benedykt XVI idzie śladami Jana Pawła II. Podczas swej pierwszej podróży zagranicznej do Kolonii na Światowe Dni Młodzieży papież zamierza się spotkać z przedstawicielami żydów i muzułmanów. Chce w ten...80
  • Restauracja nomenklatury21 sie 2005Na arenie międzynarodowej Rosja zdegradowała swe reakcje do gangsterskich demonstracji - jak w wypadku Polski Zachód wolał konsumować korzyści o charakterze geopolitycznym, które osiągnął dzięki pieriestrojce, niż eliminować w Rosji i na...82
  • Ariel de Gaulle21 sie 2005Izraelczycy opuszczają terytoria palestyńskie, by zyskać pokój, jak kiedyś Francuzi opuścili Algierię Nie jest wcale pewne, czy interes palestyński powstrzyma krwawe instynkty terrorystów. Wprawdzie Abu Mazen zapewnia, że mieszkańcy Strefy Gazy...86
  • Wyspy wojny21 sie 2005Niewielkie kawałki skał mogą we wschodniej Azji wywołać wojnę Pierwsza z wysp jest wielkości łóżka i wystaje nad poziom morza 7,5 cm. Druga ma rozmiar małej sypialni i jest wyższa od pierwszej. Wyspy Okinotori na Morzu Wschodniochińskim położone...90
  • Menu21 sie 2005KRÓTKO PO WOLSKU Pożycie sąsiedzkie Czasami człowiek tęskni za starymi czasami, epoką, kiedy standardy pożycia sąsiedzkiego wytyczał serial "Czterej pancerni", gdzie każdy kochał się z każdym niezależnie od narodowości: Janek z...92
  • Recenzje21 sie 200594
  • Zwyczajny film o zabijaniu21 sie 2005*** Podobieństwo tego filmu do horroru z 1953 r. o tym samym tytule ("House of Wax") jest raczej powierzchowne, za to wiele łączy go z dawno opadłą już - i wykpioną w "Krzyku" - falą takich slasherów, jak "Halloween",...94
  • Dziennikarski paw21 sie 2005*Podobno Jerzy Kulej, komentując kiedyś jedną z walk, stwierdził, że bokserzy wkładają w nią tyle serca, ile aktorki porno w dialogi. Produkcja telewizji polskiej "Czwarta władza" dowodzi, że nie tylko w aktorstwo, ale też w reżyserię i...94
  • Odlot Dolota21 sie 2005****Kolejna komputerowa animacja, tym razem brytyjska, rozgrywa się w realiach II wojny światowej w elitarnej jednostce Królewskiej Służby Gołębi Pocztowych. Podniebne asy przestworzy dziesiątkowane są nad kanałem La Manche przez bezlitosne i...94
  • Ewolucja kontrolowana21 sie 2005**** Jeśli dziesięć lat temu Oasis z Manchesteru smakował jak alpaga pita w parku przy muzyce Beatlesów z radia tranzystorowego, to Supergrass z Oxfordshire - by pozostać przy winnych porównaniach - miał, wraz z "I Should Coco", aromat...94
  • Live Polska21 sie 2005Za najlepszą w Europie uchodzi polska publiczność rockowa Mogę odwołać koncert wszędzie, ale nie w Polsce" - mówi Max Cavallera, wokalista znanej grupy Soulfly. Nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie to, że Cavallera miał tak wysoką gorączkę,...96
  • Cesarz kina21 sie 2005Akira Kurosawa ignorował podział na kulturę Wschodu i Zachodu Po triumfie "Rashomona" uznano go za największe objawienie w kinie światowym. Po klęsce "Dodes`ka-den" próbował popełnić samobójstwo. Podniósł się i nakręcił "Sobowtóra" i "Rana"....100
  • Ueorgan Ludu21 sie 2005Jesteśmy niezawodnym ogniwem UE, ale bigosu nie oddamy TRYBUNA PRZYMIERZA MIĘDZY DAWNYMI A MŁODYMI Nr 33(148) Rok wyd. 4 WARSZAWA, poniedziałek 15 sierpnia 2005 r. Cena + VAT + ZUS + akcyza WEZWANIE DO ZAPŁATY Wzywa się wszystkich, którzy w...104
  • Skibą w mur - Powroty nałogowców21 sie 2005Posłowanie wciąga bardziej niż wóda i papierosy Do najbardziej uciążliwych i szkodliwych dla człowieka nałogów medycyna zalicza narkotyzowanie się, obżarstwo, alkoholizm, palenie papierosów i startowanie do Sejmu. Trzy pierwsze nałogi są dość...106