Nowe zęby Ameryki

Dodano:   /  Zmieniono: 
Hugo Chavez, narkotykowe kartele oraz Chirac i Zapatero podważają fundament polityki USA Prezydent James Monroe, autor najtrwalszej w historii USA doktryny politycznej, słynął z łagodnego charakteru, a jego prezydenturę nazwano "erą dobrych uczuć". Potrafił jednak chwycić za szczypce do kominka i przepędzić z Białego Domu sekretarza skarbu, Williama Crawforda, gdy ten podniósł na prezydenta głos oraz laskę.
Równie niesłusznie jako "politycznie bezzębną" określano doktrynę Monroe`a. Zakładała ona nieangażowanie się Ameryki w wewnętrzne problemy Europy i określała półkulę zachodnią jako amerykańską strefę wpływów. Świat obu Ameryk miał pozostać w sferze promieniowania amerykańskiej demokracji. Błędnie jednak interpretowano te wytyczne jako wykładnię izolacjonizmu. Doktryna Monroe`a nie była ani bezzębna, ani izolacjonistyczna. Układ zawarty przez sekretarza stanu Johna Quincy`ego Adamsa (późniejszego prezydenta) i brytyjskiego ministra spraw zagranicznych George`a Canninga pozwalał Amerykanom korzystać z pomocy brytyjskiej floty w ochronie ich interesów w Ameryce Południowej i utrzymywał równowagę sił między dynastycznymi królestwami Europy a Ameryką Północną i Wielką Brytanią. Chronił USA przed Europejczykami, którzy mieli apetyt na ponowne skolonizowanie Ameryki Łacińskiej, i dawał Brytyjczykom parytet w międzykontynentalnym podziale władzy. Był też afirmacją potęgi Ameryki, która nie wahała się określić Nowego Świata jako swojej strefy wpływów.

Elegancja z problemami
Historycy określają doktrynę Monroe`a jako rozwiązanie polityczne o niezwykłej "strategicznej elegancji". Dotychczas USA nie odstępowały od litery tego traktatu. Główną wytyczną polityki amerykańskiej w czasie zimnej wojny była ochrona Ameryki Łacińskiej przed komunizmem, co wyjąwszy Kubę, udawało się dzięki użyciu mniej lub bardziej drastycznych środków.
Targana społecznymi i politycznymi konfliktami Ameryka Łacińska nigdy nie była kontynentem stabilizacji i dobrobytu. W latach 80. XX wieku zaczęła się jednak wyłaniać z zamętu i ery junt, puczów oraz nieefektywnej gospodarki. Prym w reformach wiodły Argentyna, Brazylia, Meksyk i Chile. Poprawiły się też relacje tych krajów. Argentyna i Brazylia wycofały się z polityki wzajemnych gróźb i inwektyw, prowadzącej do wyścigu zbrojeń nuklearnych. Prorynkowe zmiany, prywatyzacja i opanowanie inflacji rokowały jak najlepiej, a zauroczenie komunizmem wydawało się przemijać.
W 1993 r. prezydent Clinton przepchnął przez Kongres projekt, który marynował się w korytarzach władzy od kadencji Reagana: traktat powołujący do życia Północnoamerykańską Strefę Wolnego Handlu (NAFTA), obejmującą Kanadę, USA i Meksyk. Okazał się on zbawienny w skutkach i zainspirował następny taki krok, przeforsowany przez prezydenta Busha juniora. Układ CAFTA (zatwierdzony przez Kongres w lipcu) rozszerza strefę wolnego handlu o Amerykę Środkową. W 1994 r. Bill Clinton zaproponował stworzenie układu obejmującego obie Ameryki, opartego na wolnej wymianie dóbr i usług, promocji demokratycznych wartości i wolnego rynku oraz swobodnym przepływie kapitałów. Równolegle powstał "Plan Kolumbia", zgodnie z którym USA miały przeznaczyć 1,2 mld dolarów na pomoc dla władz kolumbijskich walczących z gangami narkotykowymi. Przyszłość współpracy z Ameryką Łacińską wydawała się różowa.

Stany wyjątkowe
Po erze optymizmu przyszło niepokojące otrzeźwienie. Donald Rumsfeld jako pierwszy w historii sekretarz obrony USA odbył właśnie podróż do Paragwaju i Peru. Wysłanie tam szefa Pentagonu zamiast - na przykład - szefowej dyplomacji Condoleezzy Rice świadczy o naturze problemów, z którymi USA mogą mieć do czynienia na "własnej" półkuli. W tym samym czasie gubernatorzy Arizony i Nowego Meksyku ogłosili w rejonach graniczących z Meksykiem stan wyjątkowy. Przyczyną była niemożność opanowania rozboju i przemocy, związanych z przemytem narkotyków, eskortujących je całych gangów oraz nielegalnych imigrantów. "The New York Times" podsumował te problemy w artykule pod wymownym tytułem "Zjednoczone Stany Wyjątkowe".
Sytuacja jest wyjątkowa przede wszystkim z powodu zagrożenia realizacji doktryny Monroe`a. Tym razem nie przez ambicje ZSRR. Ameryka Południowa dochowała się własnego lewicowego populisty i dyktatora w osobie Hugo Chaveza, prezydenta Wenezueli. Drugim, choć niezupełnie nowym zagrożeniem, są gangi narkotykowe, zwłaszcza kolumbijskie, które karmią i zbroją lewicową partyzantkę i wespół z nią tworzą w obrębie nieefektywnego państwa mniejsze państwa bezprawia, sięgające po terror, masowe mordy i korupcję. Wszystko to może zapowiadać implozję kruchych latynoamerykańskich demokracji i kolejne "sto lat samotności" Ameryki Łacińskiej.
Bogata w złoża ropy Wenezuela zbija kokosy na wysokich cenach tego surowca. Chavez przeznacza podobno znaczną część zysków na pomoc dla reżimu Castro, destabilizuje też region, cicho wspierając ruchy lewicowe tam, gdzie uda mu się dotrzeć do guerrillas. USA oskarżają Chaveza i Castro o prowokowanie zamieszek w Boliwii - w ostatnich dwu latach obalono tam dwu prezydentów. Chavez nie kryje się z planami bliskiej współpracy nie tylko z Kubą, ale też z Chinami i Iranem (w pracach nad energią nuklearną).
Dlatego też misja Rumsfelda została zinterpretowana jako próba izolowania Wenezueli z pomocą Paragwaju i Peru. W ostatnim roku swej kadencji Alejandro Toledo, prezydent Peru, zabiega o przedłużenie programów pomocowych USA, przeznaczonych na walkę z gangami narkotykowymi, zagrażającymi stabilności państwa.
W Paragwaju problemem stała się aktywność kubańskich lekarzy, których prezydent Nicanor Duarte Frutos oskarżył o działalność antyrządową i kazał wydalić z kraju. Paragwaj i Peru są skłonne wesprzeć USA w próbach izolowania Chaveza, podczas gdy wiele innych państw kontynentu nie chce konfliktu z Wenezuelą, która w skali regionu jest znaczącym eksporterem ropy.

Europa latynoska
Niezbyt efektywne wprowadzanie w życie koncepcji integracji krajów latynoskich i stworzenia strefy wolnego handlu obu Ameryk sprawia, że Ameryka Południowa staje się łakomym kąskiem dla tych państw europejskich, które szukają nowej tożsamości w antyamerykanizmie. Kraje latynoskie potrzebują aliansów, które otworzą im rynki zbytu, napływu zagranicznego kapitału oraz najnowszych technologii. Takie ambicje nie mogą nie przyciągać uwagi Francji, nie są też obojętne Hiszpanii, pokrewnej kulturowo Latynosom. Już w 1997 r. prezydent Chirac przekonywał w Ameryce Południowej, że przyszłością kontynentu jest współpraca z Europą, a nie z USA.
Co pozostaje Ameryce? Znowu doktryna Monroe`a. Ekonomiści i politolodzy wskazują na konieczność rychłego objęcia całej Ameryki Południowej strefą wolnego handlu. Może to zatrzymać erozję państw, które nie radzą sobie z narkobiznesem i regionalną partyzantką. "Strategicznie elegancka" doktryna, ukuta na początku XIX wieku, pilnie potrzebuje jednak nowego impulsu rozwojowego.
Więcej możesz przeczytać w 36/2005 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.

Spis treści tygodnika Wprost nr 36/2005 (1188)

  • Wschód na Zachód11 wrz 2005Wschód na Zachód Żeby zostać miliarderem w Stanach Zjednoczonych, trzeba oczarować miliony nabywców własnych produktów lub/i usług. Żeby zostać miliarderem w Rosji, wystarczy oczarować jednego człowieka - aktualnie panującego prezydenta Federacji...1
  • Na stronie - Agonia11 wrz 2005Wymiar sprawiedliwości nie może wszystkich traktować równo, bo byłaby to jakaś urawniłowka Żarty się skończyły, zaczęła się agonia III RPRL. Dotknięta konwulsjami hybryda PRL i RP zachowuje się niezbornie, zaskakuje wszystkich. System ten w...3
  • Skaner11 wrz 2005SOLIDARNI Z "SOLIDARNOŚCIĄ" "Działali bez przemocy, lecz niektórzy z nich zginęli. Chcieli sprawiedliwości, lecz wielu z nich uwięziono. Chcieli zabrać głos, lecz wielu z nich uciszano" - mówił wicepremier...6
  • Dossier11 wrz 2005LECH WAŁĘSA były prezydent RP "Jestem elektrykiem prywaciarzem, prywatnie w swoim domu robię elektryczność" Program III PR LECH KACZYŃSKI prezydent Warszawy, kandydat na prezydenta RP "Seks, nie twierdzę, że jest nieistotny,...9
  • Sawka czatuje11 wrz 200510
  • Poczta11 wrz 2005Sanatorium złudzeń Chciałbym pogratulować "Wprost" artykułu "Sanatorium złudzeń" (nr 33). System leczenia sanatoryjnego początkowo był bastionem medycyny bezradnej (kiedy leczenie farmakologiczne praktycznie nie istniało), a...14
  • Playback11 wrz 200514
  • Ryba po polsku - Świnia faszerowana fałszem11 wrz 2005Obok piersi z krwią i blizną, móżdżku bez jaj i flaków na oleju w kuchni polskiej pojawiła się nowa potrawa Piszę ten felieton, bo bardzo liczę na rozgłos. Liczę na Tomasza Nałęcza. Mam nadzieję graniczącą z pewnością, że marszałek zorganizuje...15
  • Z życia koalicji11 wrz 2005Marek Borowski jest przeciw układom. Układom prawicy, dodajmy. Przenikliwy lider SDPL dostrzegł, że prawica szykuje się do przejęcia władzy, żeby te swoje układy wzmocnić. Co więcej, chce przejąć telewizję publiczną. Co ten Borowski...16
  • Z życia opozycji11 wrz 2005Przy okazji rocznicy Sierpnia zebrano w jednym miejscu całą plejadę solidarnościowych premierów. I po co to ludzi drażnić? O, przepraszamy, jeden premier świętował alternatywnie. Jan Olszewski razem ze swoim dawnym ministrem Antonim...17
  • Nałęcz - Nierozważna i fałszywa11 wrz 2005Pułkownik Miodowicz najpewniej jest wspólnikiem Jaruckiej Mnożą się dowody obciążające Annę Jarucką. Odnalazł się list, który wiosną 2005 r. skierowała do Włodzimierza Cimoszewicza. Prosi w nim o protekcję w załatwieniu wyjazdu na placówkę...18
  • Fotoplastykon11 wrz 200519
  • Makler Cimoszewicz11 wrz 2005Czy Włodzimierz Cimoszewicz korzystał z poufnych informacji giełdowych? Nie ma maklera giełdowego, który przeprowadzałby tylko udane transakcje. Tym bardziej nie ma takiego gracza. Chyba że nazywa się Włodzimierz Cimoszewicz i jest marszałkiem...20
  • Zwierzęta z czerwonym futerkiem11 wrz 2005Gdyby sprawa Włodzimierza Cimoszewicza toczyła się w Niemczech, jej umorzenie wywołałoby wielki skandal Wszystkie zwierzęta są równe, ale te z czerwonym futerkiem - równiejsze. Ta parafraza Orwella doskonale opisuje sytuację istniejącą w Polsce w...24
  • Fenomen "Solidarności"11 wrz 2005Musiało minąć 25 lat, żeby "Solidarność" została uznana za największy ruch wolnościowy w XX-wiecznej Europie Pod stocznią w Gdańsku wrócił nastrój sprzed 25 lat. Jednak kilka ulic dalej już nie. Nostalgiczne, choć banalne spostrzeżenie, że nie ma...26
  • Słodko-gorzko11 wrz 2005Tylko Lech Wałęsa i Ralf Dahrendorf wyłamali się ze wspominkowych pokus i mówili o przyszłości Granatowe limuzyny śmigały, aż się w oczach dwoiło, smokingi i szyfony ocierały się o siebie, wydając przyjemne dla ucha dźwięki. Roje oficerów BOR...28
  • Dyktatura korporacji11 wrz 2005131 regulacji ogranicza w Polsce dostęp do kilkunastu zawodów Do włoskiej mafii przyjmowano nowych członków na podstawie rekomendacji jednego członka przestępczej "rodziny". W Polsce, aby się dostać do palestry, trzeba mieć rekomendację dwóch...30
  • Ministerstwo głupiego dialogu11 wrz 2005Najgłupsze pomysły w programach wyborczych polskich partii Do ustawy budżetowej powinno się dopisywać anegdoty, bo tylko wtedy tekst jest strawny dla przeciętnego czytelnika. Proponował to swego czasu Mark Twain. Twórcy programów wyborczych...34
  • Przeminęło z lewicą11 wrz 2005SLD schodzi ze sceny wedle scenariusza gangsterskiego filmu Codziennie będę sobie przypominał o nauczce, jaką otrzymały od wyborców AWS i Unia Wolności - mówił Leszek Miller w wyborczy wieczór 2001 r. Może i Miller sobie o tym czasem przypominał,...36
  • Giełda11 wrz 2005Hossa Świat Felerna 99 133 mln funtów rocznie zarobiliby Brytyjczycy, gdyby w ich kraju wprowadzono monetę 99-pensową. Tyle mieszkańcy wysp dosłownie wyrzucają, uznając wydawaną resztę za nic nie wart kawałek metalu. Z badań Virgin Money...38
  • Taniec na linie11 wrz 2005PiS-onomika niszczy PO-nomikę - tak jak zły pieniądz niszczy dobry Wyższe podatki pośrednie, wyższa inflacja, a więc niższe dochody niemal wszystkich podatników. Tak będzie, jeśli nie dojdzie do kompromisu między PiS a PO. Tymczasem między PO a...40
  • Petrobiznes bez granic11 wrz 2005Orlen wyrzucił prawie pół miliarda - Jacek Spyra ujawnia "Wprost" kulisy czesko-polskiego łapówkarstwa44
  • Czeski Belka11 wrz 2005Krótkowzroczna polityka socjaldemokratów pogrąża Czechy "On chyba oszalał" - tylko tyle zdołał wykrztusić prezydent Vaclav Klaus, gdy usłyszał propozycję Jiriego Paroubka, szefa czeskiego rządu, dotyczącą wypłaty rekompensat Niemcom sudeckim...46
  • Szósty bieg dla Mercedesa11 wrz 2005Lekarz Dieter Zetsche zastępuje w Mercedesie felczera Juergena Schremppa Żeby polepszyć jakość mercedesów, należałoby zamontować w nich części toyoty - wyśmiewał się na łamach "Der Spiegel" znany niemiecki satyryk Jamiri. W ciągu dziesięciu lat...48
  • Załatwione odmownie - Solidarność pobożnej lewicy11 wrz 2005Związki zawodowe są szkodliwe dla gospodarki, a na długą metę także dla tych, których rzekomo biorą w obronę Wszyscy lubili "Solidarność", gdy "wybuchła" po sierpniu 1980 (poza komunistycznym aparatem ucisku, rzecz jasna!). I prawie wszyscy...50
  • Wiatrowa bomba atomowa11 wrz 2005Fala uderzeniowa po ataku Katriny przejdzie przez amerykańską gospodarkę i nie oszczędzi reszty świata Ta katastrofa była przewidywana i zapowiedziana. Hydrolodzy byli prawie pewni, że system antypowodziowy zawiedzie. Dlatego mieszkańców stanów...52
  • Wnuki pani Słońce11 wrz 200510 miejsc, które musisz zobaczyć - Ojczyzna Aborygenów Odradzać komukolwiek obejrzenie australijskiej Wielkiej Rafy Koralowej? To byłaby przesada, bo to przecież prawdziwy cud! Ale można zobaczyć rafę, a przy okazji zetknąć się z kulturą...58
  • Polskie Miami11 wrz 2005Do Grecji, Egiptu, Hiszpanii i na Cypr zawędrowały znad Bałtyku miasteczka Happy Events Występy gwiazd rocka, wybory miss i prezentacje jachtu, który wygrał zawody o Puchar Ameryki. A do tego zmagania o tytuł siłacza i siłaczki roku, bicie...61
  • Być jak Grzegorz Rasiak11 wrz 2005Polscy piłkarze wreszcie wchodzą do Europy - na razie na jej dolną półkę Francuza czy Brazylijczyka - co najmniej jednego - chce mieć w składzie większość europejskich drużyn piłkarskich. Prestiż buduje też obecność Holendra czy Argentyńczyka.63
  • Know-how11 wrz 2005REHABILITACJA GRZYBÓW Pieczarki (Agaricus bisporus) są bogatym źródłem przeciwutleniacza o nazwie ergothioneina, który chroni komórki przed uszkodzeniami i starzeniem się. Grzyby, które do niedawna uważano za...64
  • Kłamstwo otyłości11 wrz 2005Nikt nie wykazał, że ludzie otyli mają większe kłopoty ze zdrowiem niż szczupli! Nawet średniowieczna zaraza, która uśmierciła jedną trzecią ówczesnej populacji ludzi, nie była tak groźna jak narastająca od ubiegłego stulecia epidemia otyłości -...66
  • Zabójczo błędna diagnoza11 wrz 2005Co trzecia Polka ma fałszywy wynik badania. Powiedziano jej, że jest zdrowa, tymczasem może mieć raka - mówi dr Janusz Meder, prezes Polskiej Unii Onkologii Kobiety regularnie wykonujące badania mammograficzne co najmniej o 28 proc. rzadziej...70
  • Bez granic11 wrz 2005BIESŁAN BEZ PRZYSZŁOŚCI "Jeśli Rosja po tej tragedii się nie zmieni, to znaczy, że nie ma przyszłości" - napisali mieszkańcy Biesłanu w odezwie do prezydenta Władimira Putina. Rok po tragedii w północnoosetyjskim Biesłanie nadal...74
  • Brunatnienie Rosji11 wrz 2005Władimir Putin jest zbyt nijaki, by się stał rzeczywistym carem - symbolem narodu Rosyjski nacjonalizm wyrasta z carskiej tradycji samodzierżawia. Zgodnie z nią, rosyjski monarcha skupiał w swoich rękach wszelką władzę ustawodawczą i wykonawczą,...76
  • Wicecar11 wrz 2005Formalnie Rosja nie ma wiceprezydenta. W praktyce jest nim Siergiej Borysowicz Iwanow Siergiej Iwanow, rosyjski minister obrony, lubi imperialny szyk. 9 maja osobiście rozpoczął Paradę Zwycięstwa. Jadąc odkrytym ziłem-115, dokonał przeglądu...78
  • Nowe zęby Ameryki11 wrz 2005Hugo Chavez, narkotykowe kartele oraz Chirac i Zapatero podważają fundament polityki USA Prezydent James Monroe, autor najtrwalszej w historii USA doktryny politycznej, słynął z łagodnego charakteru, a jego prezydenturę nazwano "erą dobrych...80
  • AIDS polityki11 wrz 2005W XXI wieku państwa upadłe będą stanowić największe zagrożenie dla bezpieczeństwa na świecie W przeszłości największy strach wzbudzały agresywne mocarstwa: hitlerowskie Niemcy czy Związek Sowiecki. W XXI wieku cywilizowany świat boi się krajów,...82
  • Menu11 wrz 2005KRÓTKO PO WOLSKU Wybieg W pewnym ogrodzie zoologicznym grupka osobników z gatunku Homo sapiens, odziana jedynie w figowe listki, dobrowolnie zamknęła się na wybiegu i chce należeć do eksponatów. Niech żyje Darwin! Podobno...86
  • Recenzje11 wrz 200588
  • Erwitt w Polsce11 wrz 2005**** Za jego zdjęcia kolekcjonerzy są gotowi płacić po 50 tys. dolarów. Dotychczas w Polsce nie było jego monograficznej wystawy. Bo nie było takiego miejsca, gdzie światowej sławy fotograficy mogliby wystawiać, a po drugie, by sprowadzić takiego...88
  • Futrzaki w Walii11 wrz 2005**** Kiedyś zaliczano ich do tzw. walijskiego renesansu, ale dla zewnętrznego świata byli tylko jeszcze jedną britpopową kapelą ze stajni odkrywcy Oasis - Alana McGee. Debiutancki album grupy Super Furry Animals z Cardiff "Fuzzy Logic",...88
  • Babilon i jego wrogowie11 wrz 2005***1/2* To nawiązanie do głośnej książki Edwarda Saida "Orientalizm", której autor usiłował rekonstruować stereotypowe i jego zdaniem krzywdzące wyobrażenia o kulturach Wschodu. "Mianem okcydentalizmu będziemy nazywać wizerunek...88
  • Pierwszy bitels11 wrz 2005Po pośmiertnej beatyfikacji Johna Lennona Paulowi McCartneyowi przypadła rola czarnego charakteru Paul McCartney miał pecha, że to nie on zginął 25 lat temu. Gdyby kula szaleńca dosięgła jego, a nie Johna Lennona, zapewne on stałby się pierwszym...90
  • Krótkie filmy o zabijaniu kina11 wrz 2005Najlepsi polscy reżyserzy nie są w stanie nakręcić nawet dziesięciominutowego interesującego filmu Arcydzieło to to nie będzie i marnie płacą, ale musimy w to wejść ze względów prestiżowych". Te prorocze słowa padają w noweli Juliusza...94
  • Świecki odpust w Sopocie11 wrz 2005Nadaktywni emeryci, przeciętne młodziaki i kompletny brak przebojów - to stałe punkty polskich festiwali Festiwal popularnej piosenki to nie misterium czy msza, lecz program rozrywkowy. Przede wszystkim ma się podobać widzom, a nie krytykom i...96
  • Ueorgan Ludu11 wrz 2005TRYBUNA PRZYMIERZA MIĘDZY DAWNYMI A MŁODYMI Kapitalizm tak, wypaczenia wolnorynkowe - nie Zwiększyć dostępność do piekarnictwa "Oświata to nie jest dziedzina, na której można zarabiać" - oświadczył ostatnio J. Kaczyński,...97
  • Skibą w mur - Seks na górze11 wrz 2005Odkryto, że elita władzy też uprawia seks. Do tej pory sądzono, że władza pieprzy tylko głupoty Od pewnego czasu dla wszystkich stało się jasne coś, o czym dawniej tylko szeptano. Elita władzy - podobnie jak wszyscy pozostali mieszkańcy planety...98