Najbogatsi Polacy bogacą się szybciej niż reszta naszego społeczeństwa. W ciągu ostatnich 16 lat majątki polskich milionerów rosły w tempie ok. 4 proc. rocznie. W tym samym czasie nasze PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca rosło nieznacznie wolniej, bo w tempie ok. 3,8 proc. rocznie. Bogaci bogacą się szybciej, ale nie aż tak szybko, żeby w najbliższym czasie mógł nam grozić silny, zagrażający stabilności społeczno-politycznej wzrost nierówności majątkowych i dochodowych.
Oczywiście, że nierówności w Polsce rosną. Tak jak prawie na całym świecie. Jednak wciąż utrzymują się na umiarkowanym poziomie: majątek 25 najbogatszych Polaków (0,0001 proc. dorosłej populacji) stanowi równowartość 4,3 proc. polskiego PKB, podczas gdy analogiczna proporcja Niemców i Amerykanów posiada majątek wart ponad 10 proc. PKB w tych krajach. W przypadku Rosji jest to aż 24 proc.
Światowe listy najbogatszych pokazują, że wciąż niewielu Polaków ma majątek netto (czyli wartość wszystkich aktywów pomniejszona o zobowiązania) przewyższający miliard dolarów. W 2018 roku taki majątek posiadało tylko 6 Polaków. W tym samym czasie na listach globalnych miliarderów znalazło się aż 585 Amerykanów, 373 Chińczyków, 123 Niemców i 101 Rosjan. Niewysoka liczba Polaków wśród najbogatszych ludzi na świecie wynika ze splotu kilku czynników: krótkiego czasu akumulacji majątków po 1989 roku, relatywnie małej skali polskiej gospodarki oraz dużego zakresu własności państwowej i zagranicznej największych firm działających w Polsce.
W jakich sektorach najczęściej działają najbogatsi? Ponieważ w Polsce to państwo kontroluje większość wielkich firm związanych z zasobami naturalnymi (paliwa, energia, wydobycie), majątek najbogatszych Polaków dużo rzadziej niż w innych gospodarkach wschodzących pochodzi z tego sektora. Ale widać wzrost znaczenia branży nowych technologii komputerowych i medycznych. W 2018 roku 15 proc. majątku najbogatszej setki pochodziło z tego sektora, w porównaniu do 17 proc. w krajach wysoko rozwiniętych i 9 proc. w innych gospodarkach wschodzących (dane z 2004 r.).
Co jeszcze zmienia się w czasie? Po pierwsze, wzrasta znaczenie dziedziczenia jako źródła majątku. O ile w 2002 r. zaledwie 2 proc. najbogatszych miało majątek odziedziczony po bliskich, tak w tym roku już prawie co czwarty najbogatszy ma majątek w postaci spadku. W wysoko rozwiniętych krajach europejskich udział ten wynosi nawet ok. 50 proc. Czy to dobrze? Nie do końca. Lepiej dla wszystkich, kiedy w gronie najbogatszych znajdują się ci najbardziej pomysłowi, pracowici i utalentowani. Oczywiście bywa, że ci, którzy majątek odziedziczyli, charakteryzują się nie tylko urodzeniem, lecz także wymienionymi cechami, jednak nie musi to być regułą. A proces koncentracji majątków w rękach kilku - kilkudziesięciu rodzin prowadzi nieuchronnie do ograniczenia równości szans.
Odnotowaliśmy zaledwie jeden przypadek przeznaczenia majątku na cele charytatywne (zmarły w 2012 roku Andrzej Czernecki). Wydaje się, że dzielenie się majątkiem z potrzebującymi, coraz częściej spotykane nawet w Stanach Zjednoczonych, nie jest na razie w Polsce popularne wśród najbogatszych.
Wzrasta też udział majątku należącego do kobiet: z ok. 3 proc. w 2002 do prawie 15 proc. w 2018. Znacząco spada też rola majątków zgromadzonych przy pomocy koneksji politycznych: z ponad 30 proc. w 2002 do ok. 10 proc. w 2018. To bardzo dobra wiadomość, bo badania pokazują, że duże majątki powstałe na skutek koneksji politycznych mogą nawet hamować wzrost gospodarczy.
Duże przedsiębiorstwa, poza tym, że pozwalają swoim właścicielom się bogacić, pełnią ważną funkcję ekonomiczną: przemieniają lokalne rynki, tworzą miejsca pracy, wprowadzają nowe technologie i przyczyniają się do wzrostu produktywności. To wszystko może pozytywnie wpływać na dobrobyt społeczny. Pod warunkiem, że nie towarzyszą temu zbyt duże nierówności pomiędzy najbiedniejszymi a najbogatszymi. Jak jest w Polsce? Na tle innych krajów: na razie jest dobrze.