Liczba związkowców malała na przestrzeni ostatnich lat. W latach 1991-1995 członkostwo w organizacjach związkowych zmniejszyło się z 19 do 11 proc. ogółu dorosłej ludności Polski. Kolejny spadek liczby związkowców miał miejsce w latach 2000-2002 oraz 2006-2007. W ciągu ostatnich trzech lat nie nastąpiły większe zmiany - przynależność do organizacji związkowych ustabilizowała się na niskim poziomie.
Przynależność do związków zawodowych najczęściej deklarują przedstawiciele średniego personelu i technicy - wśród nich blisko dwie piąte stanowią związkowcy (37 proc.). Ponadto częściej niż inni aktywność związkową wykazują robotnicy wykwalifikowani (19 proc.), kadra kierownicza i specjaliści z wyższym wykształceniem oraz pracownicy administracyjno-biurowi (po 14 proc.).
Przynależność do związków zawodowych jest także uzależniona od formy własności zakładu pracy - związkom sprzyja własność państwowa. Spośród zatrudnionych w instytucjach publicznych i przedsiębiorstwach, których właścicielem jest państwo, około jednej trzeciej stanowią członkowie związków zawodowych (35 proc.).
Rzadziej przynależność do związków deklarują pracownicy zakładów o własności mieszanej - państwowej i prywatnej (10 proc.); najmniej związkowców jest w prywatnych zakładach pracy (1 proc.).
Blisko jedna trzecia zatrudnionych (30 proc.) pracuje w przedsiębiorstwach, w których działają związki zawodowe, z czego około połowy ma w zakładzie kilka związków. Większość pracowników (60 proc.) pracuje jednak w zakładach, w których nie ma związków. W ostatnich siedmiu latach zmalał odsetek osób zatrudnionych w przedsiębiorstwach, w których działają organizacje zakładowe.
Skuteczność działania związków zawodowych na poziomie przedsiębiorstwa nie jest zbyt duża - wskazuje CBOS. Najczęściej podzielana jest opinia, że związki się starają, ale niewiele im wychodzi (44 proc. wskazań). Dokładnie jedna trzecia pracowników zakładów, w których są organizacje związkowe (33 proc.) nie dostrzega żadnych efektów ich działalności. Co siódmy zaś (14 proc.) twierdzi, że są one efektywne, a załoga wiele im zawdzięcza.
Według CBOS związki zawodowe traktowane są w Polsce raczej przychylnie. Blisko dwie piąte respondentów (38 proc.) uważa, że obecna działalność organizacji związkowych jest dla kraju korzystna, natomiast ponad jedna czwarta (29 proc.) - że niekorzystna.
Skuteczność związków zawodowych w skali kraju jest, w opinii publicznej, zdecydowanie niska. Jedna czwarta respondentów (26 proc.) sądzi, że działają one efektywnie, natomiast ponad połowa (52 proc.) wyraża przeciwną opinię. 22 proc. respondentów nie potrafi zająć jednoznacznego stanowiska w tej kwestii.
Blisko połowa dorosłych (49 proc.) jest zdania, że związki mają zbyt mały wpływ na decyzje władz w naszym kraju. Mniej więcej co siódmy respondent (15 proc.) sądzi, że jest on odpowiedni, a co ósmy (12 proc.) uznaje rolę związków za zbyt dużą.
Zdecydowana większość badanych przez CBOS pracowników deklaruje, że w ich zakładach pracy podstawowe prawa pracownicze nie są naruszane.
Jedna piąta (20 proc.) twierdzi natomiast, że zmuszona jest pracować bez właściwego wynagrodzenia dłużej, niż to określono w umowie. 16 proc. - musi pracować w nieprzepisowych warunkach. Niepłacenie lub nieregularne płacenie za wykonywaną pracę dotyka co siedemnastego pracownika (6 proc.).
Najczęściej łamane jest pracownicze prawo do zakładania związków zawodowych lub zrzeszania się w już istniejących - niemal dwie piąte pracowników (38 proc.) twierdzi, że w ich zakładach pracy nie ma takiej możliwości.
Z deklaracji respondentów wynika, że w przedsiębiorstwach, w których działają związki zawodowe, naruszenia praw pracowniczych zdarzają się rzadziej niż w pozostałych zakładach. Ponadto z deklaracji badanych wynika, że w firmach, w których nie ma związków zawodowych, w większości przypadków ich powstanie jest niemożliwe.
Badanie "Aktualne problemy i wydarzenia" przeprowadzono w dniach 8-14 lipca 2010 roku na liczącej 899 osób, reprezentatywnej próbie losowej dorosłych mieszkańców Polski.PAP, im