Matka Jagiełły wspierała politycznie syna. Jednak do małżeństwa z Jadwigą podchodziła sceptycznie

Matka Jagiełły wspierała politycznie syna. Jednak do małżeństwa z Jadwigą podchodziła sceptycznie

Dodano: 

Tradycja przypisuje jej jednak działalność fundatorską. To właśnie decyzją księżniczki twerskiej wybudowana ok. 1340 roku drewniana cerkiew w Wilnie, znajdująca się na miejscu dzisiejszej cerkwi św. Mikołaja, została zastąpiona budowlą z cegły. Ona też miała wpłynąć na męża, aby ufundował sobór Przeczystej Bogurodzicy w Wilnie. Za rok powstania soboru uważa się jednak 1346, zaś Julianna została wielką księżną dopiero cztery lata później. Należy więc przypuszczać, że albo sobór został wybudowany dopiero w latach 50., albo jego budowa nie była w żaden sposób związana z małżeństwem Olgierda z Julianną. Księżna mogła mieć też wpływ na ustanowienie pochodzącego z Tweru mnicha Romana metropolitą Litwy i Wołynia w 1354 roku. Zdaniem części badaczy (m.in. Kazimierza Chodynickiego i Antoniego Mironowicza) był on bowiem bliskim krewnym Julianny. Chociaż wielki książę Olgierd wykazywał się dużą tolerancją dla wyznawców prawosławia, sam nigdy nie zrezygnował z pogaństwa. Informacje, jakoby za namową żony przyjął chrzest w obrządku prawosławnym, pochodzą z późnych i bałamutnych kronik ([Kronika Bychowca] i [Latopis Hustyński]), zatem nie zasługują na zaufanie.

W latach 1351–1377 księżniczka twerska urodziła mężowi szesnaścioro dzieci, zatem co rok lub dwa lata zachodziła w ciążę. Najstarszym dzieckiem pary była najprawdopodobniej urodzona ok. 1351 roku Kenna Joanna, żona księcia słupskiego Kazimierza zwanego Kaźkiem (Tadeusz Wasilewski uważał ją za córkę brata Olgierda, Kiejstuta). Jagiełło, późniejszy król Polski Władysław II, był zapewne drugim z kolei potomkiem i urodził się ok. 1352 roku, chociaż część badaczy, jak choćby Tadeusz Wasilewski i Jan Tęgowski, uważa, że przyszedł na świat dopiero dziesięć lat później. Pozostałymi synami Julianny i Olgierda byli: książę trocki i połocki Skirgiełło Iwan, książę Nowogrodu Siewierskiego Korybut Dymitr, książęta mścisławscy Lingwen Siemion i Korygiełło Kazimierz, książę kierniowski Wigunt Aleksander, wielki książę litewski w latach 1430–1432 Świdrygiełło Bolesław oraz zmarły w dzieciństwie Minigiełło. Z córek poza wymienioną już Kenną: Eufrozyna została żoną wielkiego księcia riazańskiego Olega, Teodora kniazia Światosława Karaczewskiego, Helena księcia moskiewskiego Włodzimierza, Maria bojara litewskiego Wojdyły, a po jego śmierci księcia horodeckiego Dawida, Aleksandra księcia mazowieckiego Siemowita IV, Katarzyna księcia meklemburskiego Jana II, a Jadwiga księcia oświęcimskiego Jana III.

Piszący w drugiej połowie XV wieku Jan Długosz w swojej kronice tak wypowiadał się o synach Olgierda i Julianny: „Wszyscy byli urodziwymi młodzieńcami. Ich matka wychowała ich według obyczajów greckich, wpajając im zasady wyznania greckiego”. Relacja kronikarza nie zasługuje jednak na wiarę, gdyż mylił się on choćby co do liczby i imion synów wielkiego księcia litewskiego z drugiego małżeństwa, a poza tym pisał swoje dzieło sto lat po śmierci księcia Olgierda. Dzieci pary nosiły imiona litewskie i były wychowywane w pogaństwie, a chrzest w obrządku katolickim przyjęły w większości dopiero przy okazji chrystianizacji Litwy. Z synów jedynie Skirgiełło, Korybut i Lingwen przyjęli prawosławie, lecz było to związane z przejęciem przez nich władzy na terenie Rusi, a nie motywowane namową matki.

Krzyżacy i moskiewska księżniczka

Wielki książę litewski Olgierd zmarł w maju 1377 roku po dłuższej chorobie, a władzę w Wielkim Księstwie Litewskim przejął jego syn Jagiełło, według przekazów kronikarskich będący ulubieńcem monarchy. Julianna wspierała syna w pierwszych latach rządów, a były one naznaczone między innymi intrygami ze strony zakonu krzyżackiego. Krzyżacy dążyli do wywołania sporu między Jagiełłą a stryjem, księciem trockim Kiejstutem, wykorzystując w tym celu właśnie księżną-matkę. W kierowanych do niej listach przedstawiali Kiejstuta jako podłego i chciwego władcę, który miał zamiar podporządkować sobie całą Litwę. Ostrzegali przy tym księżną-matkę, znając jej matczyne przywiązanie do Jagiełły:

Ów wściekły pies Kiejstut, nie tylko przeciw chrześcijaństwu, ale i przeciw Litwie złośliwe knuje zamysły. W szczególności zaś dysze niegodziwy (jak to już poprzednio donosiliśmy Waszej Miłości) żądzą owładnięcia państwa litewskiego, przemyśliwając codziennie, jakim by sposobem zgubił waszego przesławnego syna Jagiełłę i wydarł mu wszystkich poddanych i wszystkie zamki, i posiadł państwo całe.

Starego księcia, który od 1345 roku współrządził z Olgierdem Wielkim Księstwem Litewskim, łatwo można było oskarżyć o zamiar wyeliminowania bratanka i skupienia pełni władzy w swoich rękach. Cała intryga miała doprowadzić do tego, że młody książę, zaniepokojony knowaniami stryja i pragnący umocnić swoją pozycję polityczną, przyjąłby katolicki chrzest. Jagiełło nie dał się jednak zwieść i 29 września 1379 roku w Trokach wraz ze stryjem zawarł 10-letni rozejm z Krzyżakami, by ukrócić ich intrygi. Fakt wykorzystania Julianny w knowaniach zakonników świadczy jednak o tym, że była ona uważana za kobietę wpływową i zaangażowaną w sprawy Wielkiego Księstwa Litewskiego. W 1930 roku badacz Stanisław Zakrzewski przy okazji referatu o genezie unii krewskiej nazwał nawet księżniczkę twerską „kobietą niepoślednich zdolności”, chociaż obecnie historycy (m.in. Jarosław Nikodem) podkreślają, że nie należy zanadto przeceniać jej roli.