Matka Jagiełły wspierała politycznie syna. Jednak do małżeństwa z Jadwigą podchodziła sceptycznie

Matka Jagiełły wspierała politycznie syna. Jednak do małżeństwa z Jadwigą podchodziła sceptycznie

Dodano: 
Śmierć Julianny, miniatura z XVI-wiecznej kroniki
Śmierć Julianny, miniatura z XVI-wiecznej kroniki Źródło: Wikimedia Commons / domena publiczna
Wielka księżna Julianna twerska, matka króla Polski Władysława II Jagiełły, była jedną z pierwszych aktywnych politycznie kobiet w Wielkim Księstwie Litewskim. Po śmierci męża służyła synowi radą w sprawowaniu władzy, a nawet próbowała skłonić go do przyjęcia prawosławia.

Żony przedstawicieli dynastii Giedyminowiczów nie odgrywały zazwyczaj żadnej istotnej roli politycznej, a ich jedynym celem było zapewnienie małżonkom męskiego potomka. Większość żon synów wielkiego księcia Giedymina to postaci zupełnie anonimowe, gdyż w źródłach nie zachowały się nawet ich imiona. Wyjątkiem są tu małżonki wielkich książąt litewskich Olgierda i Kiejstuta – Julianna i Biruta. Postać Biruty przetrwała przede wszystkim w licznych podaniach i legendach, lecz ślady politycznego zaangażowania Julianny zostały odnotowane w dokumentach krzyżackich i moskiewskich. Po śmierci męża księżniczka twerska, która urodziła mężowi szesnaścioro dzieci, aktywnie wspierała syna Jagiełłę w działalności politycznej. Chciała, aby zawarł związek małżeński z księżniczką moskiewską i przyjął prawosławie, a do unii krewskiej podchodziła co najmniej sceptycznie.

Księżna Julianna twerska: prawosławna potomkini Piastów

Księżniczka twerska Julianna urodziła się najprawdopodobniej między 1330 a 1335 roku, gdyż żoną wielkiego księcia litewskiego Olgierda została w pierwszych miesiącach 1350 roku i już rok po ślubie urodziła mu pierwsze dziecko. Była córką wielkiego księcia twerskiego Aleksandra i księżniczki halickiej Anastazji. Niemiecki badacz Hansmartin Decker-Hauff ustalił, że matka Julianny była najprawdopodobniej córką księcia halickiego Jerzego I Lwowica ze związku z księżniczką kujawską Eufemią, siostrą Władysława I Łokietka, zatem w żyłach matki Jagiełły płynęła piastowska krew. Jako potomkini Rurykowiczów po mieczu i kądzieli Julianna została wychowana w religii prawosławnej, której wyznawczynią pozostała również po ślubie z wielkim księciem Litwy Olgierdem. Miała sześciu braci, między innymi księcia twerskiego Michała II, oraz siostrę Marię, która wyszła za mąż za wielkiego księcia moskiewskiego Siemiona Dumnego. Julianna wcześnie straciła ojca, który 29 października 1339 roku został poćwiartowany w Saraju z rozkazu chana Ozbega.

Na początku 1350 roku owdowiały wielki książę litewski Olgierd wysłał poselstwo do wielkiego księcia moskiewskiego Siemiona Dumnego z propozycją pokoju, który miał zostać umocniony małżeństwem Olgierda z jego szwagierką Julianną. Stosunki między państwami od kilku lat były zaognione, gdyż Siemon udzielił schronienia bratu Olgierda Jawnucie, gdy ten został pozbawiony przez braci władzy w Wielkim Księstwie Litewskim. Władca Moskwy wyraził zgodę na układ i najprawdopodobniej w marcu 1350 roku księżniczka twerska przybyła na teren Litwy. Przy okazji warto wspomnieć, że w 1329 roku ojciec Julianny Aleksander otrzymał od wielkiego księcia litewskiego Giedymina (ojca Olgierda) schronienie w czasie konfliktu z księciem moskiewskim Iwanem Kalitą.

Powszechnie uważa się, że Julianna to druga żoną Olgierda – pierwszą była Anna, być może księżniczka witebska (dawniej błędnie twierdzono na podstawie Rodowodu książąt litewskich, że nazywała się Maria i była córką księcia witebskiego Jarosława Wasilewicza). Pogląd bałkanisty Tadeusza Wasilewskiego, jakoby Olgierd był trzykrotnie żonaty, został w przekonujący sposób obalony przez Jana Tęgowskiego. Wątpliwości budziła też data ślubu władcy Litwy z księżniczką twerską. Dawniejsza historiografia (m.in. genealog Józef Puzyna) datowała ten mariaż na 1349 rok. Z kolei Tadeusz Wasilewski uznał, że w 1350 roku doszło jedynie do zaręczyn pary, zaś zawarcie związku małżeńskiego przesuwał na lato 1352 roku. Propozycja Wasilewskiego nie została jednak przyjęta przez innych badaczy (odrzucili ją m.in. Jan Tęgowski i Jarosław Nikodem). Mimo różnicy wieku Olgierd i Julianna stworzyli udane małżeństwo, które przetrwało wspólnie prawie trzydzieści lat.

Małżeńskie obowiązki

W okresie małżeństwa z Olgierdem wielka księżna Julianna nie angażowała się w żaden sposób w politykę. Jedynie w 1370 roku, kiedy wielki książę moskiewski Dymitr Doński najechał na ziemie jej brata, księcia twerskiego Michała II Aleksandrowicza, wpłynęła ona na męża, aby udzielił mu militarnego wsparcia. Małżeństwo Julianny z Olgierdem sprawiło zresztą, że Księstwo twerskie wielokrotnie wspierało wielkiego księcia litewskiego w walkach z sąsiadami. Wzorem innych kobiet epoki średniowiecza, księżna Julianna Olgierdowa pełniła jednak co najwyżej rolę cichej doradczyni i pozostawała w cieniu swego męża.