Nieszczęśliwa panna młoda. Losy młodszej córki Kazimierza Wielkiego

Nieszczęśliwa panna młoda. Losy młodszej córki Kazimierza Wielkiego

Dodano: 
Aldona Anna Giedyminówna, królowa Polski w latach 1333-1339 i matka Kunegundy
Aldona Anna Giedyminówna, królowa Polski w latach 1333-1339 i matka Kunegundy Źródło: Wikimedia Commons / domena publiczna
Kunegunda – młodsza córka króla Polski Kazimierza III Wielkiego i Anny Aldony – nie zaznała małżeńskiego szczęścia. Została co prawda poślubiona księciu bawarskiemu Ludwikowi, ale z powodu rodzinnych sporów przez lata nie mogła zamieszkać w ojczyźnie męża.

Córki króla Kazimierza III Wielkiego od najmłodszych lat stawały się przedmiotem wielkiej polityki. Miały zapewnić swojemu ojcu dobre relacje z sąsiadami i umocnić pozycję Polski na arenie międzynarodowej. Nie inaczej miało być w przypadku Kunegundy Kazimierzówny. Polski monarcha zdecydował, że młodsza z jego córek ze związku z litewską księżniczką zostanie żoną księcia bawarskiego Ludwika Wittelsbacha (zwanego Rzymskim lub Rzymianinem), syna cesarza Ludwika IV. Ślub odbył się w lipcu 1345 roku, lecz królewna przez jedenaście lat nie mogła opuścić ojczyzny i zamieszkać z mężem. Kazimierz III Wielki i Wittelsbachowie poróżnili się bowiem o posag i wiano piastowskiej królewny.

Kunegunda urodziła się najprawdopodobniej między 1327 a 1333 rokiem jako druga córka króla Polski Kazimierza III (wówczas jeszcze królewicza) i księżniczki litewskiej Anny Giedyminówny. Z całą pewnością przyszła na świat przed 16 maja 1335 roku, gdyż w wydanym tego dnia dokumencie jej siostra Elżbieta została nazwana starszą córką monarchy. Kunegunda otrzymała imię po swojej ciotce, księżnej świdnickiej, a następnie saskiej Kunegundzie Łokietkównie. Niewykluczone jednak, że nawiązywało ono do Kingi, wdowy po Bolesławie Wstydliwym, której kult krzewiła na ziemiach polskich babcia królewny, królowa Jadwiga Łokietkowa. Kunegunda Kazimierzówna wcześnie straciła matkę, która zmarła 25 maja 1339 roku w nieznanych bliżej okolicznościach.

Już kiedy Kunegunda i jej starsza siostra Elżbieta miały kilka lat, ich ojciec rozpoczął rokowania z przedstawicielami Wittelsbachów i Luksemburgów, mające na celu odpowiednie wydanie córek za mąż. Po nieudanych układach małżeńskich Elżbiety z księciem bawarskim Ludwikiem i wnukiem cesarza Jana Luksemburskiego Janem, Kazimierz zwrócił się w stronę książąt pomorskich. W 1341 roku zawarł w Sandomierzu sojusz z książętami wołogoskimi z dynastii Gryfitów: Bogusławem V, Barnimem IV i Warcisławem V, na mocy którego jedna z jego córek Elżbieta lub Kunegunda miała zostać poślubiona księciu Bogusławowi V. Ostatecznie 24 lub 25 lutego 1343 roku zgodnie z kolejnością starszeństwa żoną Bogusława została Elżbieta. Kunegunda nie musiała jednak długo czekać na nowego kandydata do małżeństwa. Wkrótce powrócono bowiem do rozmów z cesarzem Ludwikiem IV Wittelsbachem, którego synowi Ludwikowi Rzymskiemu, wcześniej swatanemu z królewną Elżbietą, zaproponowano rękę jej młodszej siostry.

Małżeństwo z Ludwikiem Rzymianinem

1 stycznia 1345 roku król Kazimierz III zawarł układ z cesarzem Ludwikiem IV, na mocy którego do końca roku królewna Kunegunda miała zostać żoną cesarskiego syna, księcia bawarskiego Ludwika. Ustalono wówczas posag Kazimierzówny w wysokości 8 tysięcy kop groszy czeskich i oprawę małżeńską od przyszłego męża w wysokości 12 kop groszy praskich. Suma ta została zabezpieczona na dochodach miast brandenburskich. Cztery dni później w innym dokumencie ustalono, że polsko-cesarskie przymierze będzie również obejmowało wsparcie wojskowe czterystu zbrojnych i czterystu łuczników na wypadek konfliktu zbrojnego. Większość badaczy zgodnie twierdzi, że był to pierwszy układ zaręczynowy Kunegundy z Wittelsbachem, a wcześniejsze z 1335 i 1338 roku dotyczyły jej starszej siostry. Historyk Antoni Czacharowski dopuszczał jednak możliwość, że już dokumenty z jesieni 1338 roku, mówiące o małżeństwie córki króla Polski z synem cesarza, dotyczyły Kunegundy, a nie jak się powszechnie przyjmuje Elżbiety.

Wittelsbachowie zignorowali jednak porozumienie z 5 stycznia 1345 roku i kiedy w lipcu 1345 roku na ziemie polskie najechały czeskie wojska, nie udzielili królowi Kazimierzowi pomocy. Znalazło to oddźwięk w stosunku polskiego monarchy do narzeczonego młodszej córki. Jak pisał kronikarz Jan z Wintertur, zawiedziony Kazimierz „narzeczeństwo to, według krążących wieści unieważnił lub zamierzał tak uczynić”. Mimo stale obecnej atmosfery nieufności, konflikt polsko-niemiecki został tymczasowo zażegnany, bowiem już w drugiej połowie lipca 1345 roku syn cesarski Ludwik Wittelsbach przybył do Polski, aby poślubić swoją piastowską wybrankę. Ślub Kunegundy i Ludwika odbył się ok. 25 lipca 1345 roku w Krakowie, a w uroczystościach wziął udział między innymi przyrodni brat Wittelsbacha, margrabia brandenburski Ludwik V Bawarski.

W małżeńskich rokowaniach i sfinalizowaniu ślubnej umowy dużą rolę odegrali wojewoda kaliski Mikołaj z Biechowa i zaufany króla Niemierza z Gołczy, którego żona Cudka była prawdopodobnie ochmistrzynią dworu królewny Kunegundy. Jednym z głównych zwolenników tego małżeństwa był zaś siostrzeniec Kazimierza, książę świdnicki Bolko II Mały, bliski sojusznik Wittelsbachów, który był w konflikcie z dynastią Luksemburgów. Małżeństwo to, wymierzone właśnie przeciw Luksemburgom, stało w oczywistej sprzeczności z układem z lipca 1341 roku, w którym Kazimierz III zobowiązał się, że będzie uzgadniał z margrabią Moraw Karolem IV swoją matrymonialną politykę.

Krótko po ślubie z Kunegundą Ludwik Wittelsbach powrócił do Brandenburgii, pozostawiając jednak świeżo poślubioną małżonkę na wawelskim dworze. Przyczyny takiego obrotu wydarzeń nie zostały do końca wyjaśnione. Przypuszcza się, że mogło dojść do nieporozumień między małżonkami lub ojciec Kunegundy podjął decyzję, aby jeszcze przez pewien czas córka pozostała w Krakowie. Na przedłużenie pobytu panny młodej w ojczyźnie mogła wpłynąć bulla papieża Klemensa VI z 18 października 1345 roku, w której skrytykował on Kazimierza III Wielkiego za sojusz z objętym ekskomuniką cesarzem Ludwikiem IV i oddanie córki za mąż jego synowi oraz namawiał do ponownego zwrócenia się monarchy w stronę Luksemburgów.