8 września prokurator Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu zakończył śledztwo ws. zabójstwa prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego. Przez lata sądzono, że Stefan Starzyński zginął w jednym z obozów zagłady - w trakcie śledztwa, wyszło na jaw, że było zupełnie inaczej. To nie pierwszy przypadek, gdy podczas postępowania pojawiają się zupełnie nowe fakty - dzieje się tak bardzo często. Oddziałowe Komisje Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu cały czas prowadzą śledztwa w sprawach zbrodni nazistowskich i komunistycznych. Dotychczas wniesiono 315 aktów oskarżenia, wobec różnych osób, które w przeszłości dopuściły się zbrodni przeciwko narodowi polskiemu.
Najpierw przypomnienie: jak ustalili śledczy, prezydent Warszawy został rozstrzelany przez Gestapo między 21 a 23 grudnia 1939 r. w Warszawie lub w jej okolicach. Zbrodni dokonali funkcjonariusze: oberscharführer Hermann Schimmann, hauptscharführer Weber i unterscharführer Perlbach. Nie wiadomo jednak kto wydał rozkaz rozstrzelania Stefana Starzyńskiego.
W ustawie z 1998 r. o IPN- Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, pojawiają się pojęcia zbrodni nazistowskiej i zbrodni komunistycznej i mają one określone znaczenie w polskim prawie. Zbrodnie nazistowskie są to te przestępstwa, które popełnili funkcjonariusze III Rzeszy w czasie II wojny światowej, wobec osób narodowości polskiej lub obywateli Polski.
Natomiast zbrodnie komunistyczne mają dokładniej określone ramy czasowe. Są to te przestępstwa, których dokonali funkcjonariusze państwa komunistycznego od 17 września 1939 r. do 31 lipca 1990 r. Zalicza się do tego stosowanie represji wobec ludności lub naruszanie praw człowieka wobec jednostek lub grup.
Wyróżnia się jeszcze trzeci typ zbrodni: stalinowskie. Są to zbrodnie komunistyczne, które wystąpiły od 17 września 1939 r. do roku 1956. Termin zbrodni stalinowskiej pojawił się w polskim prawodawstwie po roku 1990, ponieważ kompetencje byłej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce zostały rozszerzone właśnie o ściganie zbrodni stalinowskich do 1956 r.
Postępowanie przygotowawcze w formie śledztw w tego typu sprawach prowadzą Komisje ŚZpNP, następnie po skierowaniu aktu oskarżenia, w sprawie orzeka właściwy Sąd. Ściganie sprawców zbrodni odbywa się na zasadach ogólnych, regulowanych w polskim prawie procesowym, karnym i materialnym.
Jednocześnie, bardzo często się zdarza, że sprawca zbrodni już nie żyje - w polskim prawie nie przewiduje się możliwości osądzenia czy wniesienia aktu oskarżenia wobec nieżyjącego sprawcy jakiegokolwiek przestępstwa. Według ustawy o IPN-KŚZpNP prokuratorzy nie mogą co prawda, wnosić aktu oskarżenia, jednak mogą wszcząć i przeprowadzić śledztwo. Oczywiście, jeśli będzie ono miało na celu ustalenie pokrzywdzonych i sprawców. Wtedy też, takie śledztwa kończą się umorzeniem, jednak wielokrotnie zdarzało się, że ich finalnym efektem było wskazanie osób odpowiedzialnych za dokonanie zbrodni.
Jeśli więc nawet dojdzie do ustalenia nieżyjących już sprawców, poszkodowani (lub ich następcy prawni) nie mogą postawić ich w stan oskarżenia. Jednocześnie, śledztwa tego typu mają na celu "wszechstronne wyjaśnienie okoliczności sprawy". Zdarza się, że postępowania dotyczą wielu osób, wtedy też istnieje podstawa do zakwalifikowania takich przestępstw do kategorii zbrodni przeciwko ludzkości lub zbrodni wojennych. A te nie ulegają przedawnieniu.
Spis wszystkich aktów oskarżenia
Poszukiwani świadkowie zdarzeń
Tekst powstał dzięki pomocy prok. Marcina Gołębiewicza, Naczelnika Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Warszawie
W ustawie z 1998 r. o IPN- Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, pojawiają się pojęcia zbrodni nazistowskiej i zbrodni komunistycznej i mają one określone znaczenie w polskim prawie. Zbrodnie nazistowskie są to te przestępstwa, które popełnili funkcjonariusze III Rzeszy w czasie II wojny światowej, wobec osób narodowości polskiej lub obywateli Polski.
Natomiast zbrodnie komunistyczne mają dokładniej określone ramy czasowe. Są to te przestępstwa, których dokonali funkcjonariusze państwa komunistycznego od 17 września 1939 r. do 31 lipca 1990 r. Zalicza się do tego stosowanie represji wobec ludności lub naruszanie praw człowieka wobec jednostek lub grup.
Wyróżnia się jeszcze trzeci typ zbrodni: stalinowskie. Są to zbrodnie komunistyczne, które wystąpiły od 17 września 1939 r. do roku 1956. Termin zbrodni stalinowskiej pojawił się w polskim prawodawstwie po roku 1990, ponieważ kompetencje byłej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce zostały rozszerzone właśnie o ściganie zbrodni stalinowskich do 1956 r.
Postępowanie przygotowawcze w formie śledztw w tego typu sprawach prowadzą Komisje ŚZpNP, następnie po skierowaniu aktu oskarżenia, w sprawie orzeka właściwy Sąd. Ściganie sprawców zbrodni odbywa się na zasadach ogólnych, regulowanych w polskim prawie procesowym, karnym i materialnym.
Jednocześnie, bardzo często się zdarza, że sprawca zbrodni już nie żyje - w polskim prawie nie przewiduje się możliwości osądzenia czy wniesienia aktu oskarżenia wobec nieżyjącego sprawcy jakiegokolwiek przestępstwa. Według ustawy o IPN-KŚZpNP prokuratorzy nie mogą co prawda, wnosić aktu oskarżenia, jednak mogą wszcząć i przeprowadzić śledztwo. Oczywiście, jeśli będzie ono miało na celu ustalenie pokrzywdzonych i sprawców. Wtedy też, takie śledztwa kończą się umorzeniem, jednak wielokrotnie zdarzało się, że ich finalnym efektem było wskazanie osób odpowiedzialnych za dokonanie zbrodni.
Jeśli więc nawet dojdzie do ustalenia nieżyjących już sprawców, poszkodowani (lub ich następcy prawni) nie mogą postawić ich w stan oskarżenia. Jednocześnie, śledztwa tego typu mają na celu "wszechstronne wyjaśnienie okoliczności sprawy". Zdarza się, że postępowania dotyczą wielu osób, wtedy też istnieje podstawa do zakwalifikowania takich przestępstw do kategorii zbrodni przeciwko ludzkości lub zbrodni wojennych. A te nie ulegają przedawnieniu.
Spis wszystkich aktów oskarżenia
Poszukiwani świadkowie zdarzeń
Tekst powstał dzięki pomocy prok. Marcina Gołębiewicza, Naczelnika Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Warszawie