27 lipca Komisja Europejska zastosowała wobec Polski kolejny etap procedury państwa prawa, wyrażając swoje zaniepokojenie i udzielając rekomendacji odnośnie naprawy sytuacji. Zaapelowano do polskich władz o podjęcie odpowiednich działań, ponieważ Komisja uważa, że mamy do czynienia z "systemowym zagrożeniem rządów prawa w Polsce".
– Pomimo prowadzonego od początku roku dialogu z polskimi władzami, Komisja uważa, że główne problemy zagrażające rządom prawa w Polsce nie zostały rozwiązane. Z tego powodu udzielamy polskim władzom konkretnych rekomendacji odnośnie tych problemów. Czynimy to, aby polski Trybunał Konstytucyjny mógł sprawować swój mandat i efektywnie dokonywać konstytucyjnej oceny przepisów – oświadczył wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej Frans Timmermans.
Zalecenia Komisji dla Polski:
- Respektowanie i pełne włączenie do systemu prawa wyroków Trybunału Konstytucyjnego z 3 i 9 grudnia 2015 roku. Umożliwienie orzekania trzem sędziom Trybunału, nominowanym zgodnie z prawem w październiku 2015 roku przez poprzedni rząd. Odsunięcie od orzekania trzech sędziów wybranych niezgodnie z prawem przez obecny rząd;
- Opublikowanie i pełne włączenie orzeczenia TK z 9 marca 2016 roku, dotyczącego samego Trybunału Konstytucyjnego, łącznie z powiązanymi wyrokami i zadbanie o to, aby publikacja wyroków w przyszłości następowała automatycznie i niezależnie od żadnych decyzji władzy wykonawczej lub ustawodawczej;
- Upewnienie się, że jakakolwiek reforma ustawy o Trybunale Konstytucyjnym respektuje wyroki TK dotyczące Trybunału, włączając te z 3 i 9 grudnia 2015 roku oraz wyrok z 9 marca 2016 roku, a także w pełni bierze pod uwagę opinię Komisji Weneckiej. Tak samo upewnienie się, że efektywność Trybunału Konstytucyjnego jako gwaranta konstytucji nie jest podważana przez nowe przepisy - czy to z osobna, czy przez efekt połączenia regulacji;
- Upewnienie się, że Trybunał Konstytucyjny może badać konstytucyjność nowej ustawy o TK przyjętej 22 lipca 2016 roku, zanim wejdzie ona w życie. Tak samo jak upewnienie się, że osąd Trybunału w tej kwestii zostanie opublikowany i w pełni zastosowany.
"Artykuł 7"
"Komisja zaleca polskim władzom podjęcie stosownych działań, aby zapobiec systemowemu zagrożeniu rządów prawa. Zaleca, aby działania te zostały podjęte w trybie pilnym oraz prosi polski rząd o poinformowanie Komisji w ciągu trzech miesięcy o krokach podjętych w celu spełnienia jej zaleceń" – czytamy w dokumencie.
"Komisja pozostaje w gotowości do konstruktywnego dialogu z polskim rządem. Jeżeli nie spotka się z satysfakcjonującą reakcją na swoje zalecenia w ustalonym okresie czasu, przejdzie do procedury "Artykułu 7" – czytamy dalej. Mogłoby to oznaczać nawet zastosowanie sankcji wobec naszego kraju.
Przyjęcie rekomendacji automatycznie wprowadza kolejny etap procedury ochrony praworządności - monitorowanie ich wdrożenia. Jeżeli dane państwo nie wywiązuje się z zobowiązań, mogą na nie zostać nałożone sankcje z artykułu 7. Traktatu o Unii Europejskiej, na co jednak zgodzić musi się Rada Europejska. Ponadto wcześniej Rada Unii Europejską większością 4/5 głosów musiałaby stwierdzić istnienie zagrożenia dla praworządności i demokracji.