Jeszcze w tym roku planowane jest rozpoczęcie działań związanych z utworzeniem Państwowej Akademii Więziennictwa – ośrodka akademickiego, który będzie kształcił, na studiach pierwszego i drugiego stopnia, przyszłą kadrę oficerską i dowódczą Służby Więziennej. System uzupełniony będzie o kształcenie w szkołach średnich.
W planach jest też rozbudowa systemu dozoru elektronicznego. Będą mogły zostać objęte nim osoby skazane na karę pozbawienia wolności do roku i sześciu miesięcy (obecnie – do roku), więźniowie odbywający przerwę w karze, a także stwarzający zagrożenie sprawcy przestępstw na tle seksualnym, mający zaburzenia psychiczne, wobec których po wyjściu na wolność zastosowano nadzór prewencyjny, a nie zostali skierowani do ośrodka specjalnego.
Ponadto zostanie powołany Instytut Kryminologii, który byłby instytucją badawczo-rozwojową więziennictwa, zajmującą się problematyką resocjalizacji, kryminologii i bezpieczeństwa publicznego oraz prowadzącą współpracę międzynarodową w tym zakresie. Jego głównym zadaniem będzie prowadzenie projektów badawczych dotyczących działania systemu penitencjarnego w Polsce.
W ramach ustawy o ustanowieniu „Programu modernizacji Służby Więziennej w latach 2017 – 2020” dojdzie do budowy i modernizacji zakładów karnych w województwach opolskim, podkarpackim, mazowieckim, wielkopolskim oraz zachodniopomorskim. W związku z tymi inwestycjami planuje się likwidację lub przekształcenie małych i wyeksploatowanych jednostek penitencjarnych, co pozwoli na racjonalizację wydatków ponoszonych na ich utrzymanie. Nie wpłynie to natomiast na utratę pracy przez funkcjonariuszy Służby Więziennej, którzy zostaną przeniesieni do nowych lub zmodernizowanych jednostek. Nie zmniejszy się również liczba dostępnych miejsc dla osadzonych.
Ministerstwo Sprawiedliwości podejmuje działania, które obniżają koszty utrzymania osadzonych oraz przeciwdziałają powracaniu skazanych do przestępstwa. Jako najskuteczniejsze metody resocjalizacji, resort rekomenduje zatrudnienie oraz nauczanie. Pierwszym etapem zmian jest program „Praca dla więźniów”. W ciągu roku funkcjonowania programu zatrudnienie skazanych wzrosło z około 24 tys. do prawie 32 tys. W ramach programu otwarto już trzy hale produkcyjne. W 2017 roku do użytku zostaną oddane dwie następne, a rozpoczęto budowę 12 kolejnych. Zatrudnienie znajdzie w nich 1515 osadzonych. Otwarcie tych hal przewidziane jest na 2018 rok.