Oświadczenie to rezultat dwóch wizyt w Polsce, przeprowadzonych przez przedstawicieli Biura Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka w grudniu i lutym. W konkluzjach wezwano polskie władze to prowadzenia konstruktywnego dialogu z organizacjami zajmującymi się kwestiami praw człowieka i praworządności, oraz do przywrócenia systemu mechanizmów kontroli koniecznych w funkcjonującej demokracji.
– Polskie społeczeństwo obywatelskie od dawna jest źródłem inspiracji w Europie Środkowej i Wschodniej – a także poza nią – powiedziała cytowana w komunikacie Birgit Van Hout, Przedstawicielka Regionalna Biura Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka w Brukseli. – Nasza wizyta potwierdziła jednak, że reformy wprowadzane od 2015 r. stopniowo niszczą podstawowe mechanizmy kontrolne w Polsce oraz negatywnie wpłynęły na prawo do wolności zgromadzeń, zrzeszania się i wypowiedzi. To znacznie zmniejszyło przestrzeń konstruktywnego dialogu między rządem a społeczeństwem obywatelskim – dodała.
Jakie są zarzuty?
Wśród niepokojących symptomów, zauważonych w Polsce w komunikacie wymieniono m.in. upolitycznienie stanowiska Prokuratora Generalnego, ograniczenie nadzoru sądowego nad działaniami antyterrorystycznymi, czy osłabienie znaczenia i zmniejszenie finansowania wielu instytucji pozarządowych. „Niektóre z organizacji padły ofiarami kampanii oszczerczych zainicjowanych przez czołowych polityków i media. Komisja Europejska ostrzegła, że zmiany te, postrzegane całościowo, stanowią ryzyko poważnego naruszenia rządów prawa w Polsce” – podsumowano w oświadczeniu.
W komunikacie przytaczane są wyrazy zaniepokojenia płynące ze strony Rzecznika Praw Obywatelskich i przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego. „Wiele osób w kraju wyraziło zaniepokojenie faktem, że reformy Trybunału Konstytucyjnego i sądownictwa utorowały drogę interpretacji Konstytucji oraz prawa krajowego, przyczyniając się do braku pewności prawnej i poważnie osłabiając mechanizmy kontroli. Planowane reformy – dotyczące Sądu Najwyższego, Prokuratury i Krajowej Rady Sądowniczej – wejdą w życie 3 kwietnia 2018 r”. – czytamy w dokumencie. – Po wprowadzeniu w życie reform, z praktycznego punktu widzenia będzie to poważnym naruszeniem podziału władzy w Polsce – komentowała Pani Van Hout.
Żydzi, muzułmanie i IPN
Biuro Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka uwagę także na przedstawicieli mniejszości religijnych. „Czołowi członkowie społeczności żydowskiej i muzułmańskiej wyrazili swoje zaniepokojenie rosnącą mową nienawiści i dyskryminacją obecną w polskim społeczeństwie. Przedstawiciele społeczności muzułmańskiej stwierdzili, że często pasywne podejście Rządu do mowy nienawiści i zbrodni kierowanych nienawiścią, stworzyło poczucie wśród skrajnej prawicy, że może ona bezkarnie przeprowadzać takie działania” – podsumowują urzędnicy. Jako pozytyw wskazują rządową politykę „zero tolerancji” dla mowy nienawiści. W oświadczeniu pojawia się także temat znowelizowanej ustawy o IPN i penalizacji stosowania pojęć takich jak „polskie obozy śmierci”. Van Hout podkreśliła, że Polska Liga Przeciwko Zniesławianiu wszczęła już postępowanie sądowe na podstawie tej ustawy przeciwko gazecie.