„Nasza ambasada w Warszawie dowiaduje się, że Instytut Pamięci Narodowej zacznie w poniedziałek ekshumację masowych grobów w Treblince I. Jeśli tak rzeczywiście jest, to — z czego niewątpliwie zdajecie sobie sprawę — wywoła to poważne obawy natury religijnej dotyczące jakichkolwiek planowanych ekshumacji obejmujących miejsca pochówku żydowskich ofiar Holokaustu” – napisał w depeszy, do której dotarł Onet, Matthew G. Boyse z Biura Stosunków z Europą Departamentu Stanu do polskiego ambasadora Piotra Wilczka. „Mamy nadzieję, że jakiekolwiek ekshumacje będą przeprowadzone tylko pod warunkiem odpowiednio wcześniej przeprowadzonych konsultacji ze środowiskami żydowskimi w Polsce” – dodał Boyse.
Śledztwo IPN
Śledztwo Instytutu Pamięci Narodowej dotyczące niemieckich zbrodni popełnionych na terenie obozu koncentracyjnego w Treblince jest prowadzone od kilku lat. Ekshumacje ofiar mają dotyczyć odnalezionych w ostatnim czasie, nieznanych wcześniej, miejsc pochówku na terenie obozu pracy Treblinka I. Obóz ten działał w tym miejscu przed utworzeniem obozu zagłady Treblinka II. Mimo że był obozem przymusowej pracy, nie obozem śmierci, w nim także tam masowo ginęli ludzie.
Czytaj też:
Treblinka II - jeden z najokrutniejszych obozów w historii
– Moja hipoteza jest taka, że być może natrafiono na groby z początkowego okresu działalności obozu Treblinka I, czyli z 1941 r. Wtedy w obozie byli Polacy, Żydzi i Romowie – powiedział w lutym dr Edward Kopówka, dyrektor Muzeum Treblinka, w wywiadzie udzielonym „Rzeczpospolitej”.
Nie da się wykluczyć, ze ekshumacje obejmą także żydowskie ofiary. A według żydowskiej religii i tradycji zwłoki są nienaruszalne. Kwestia ekshumacji to niezwykle delikatna sprawa, chociaż nie niemożliwa do przeprowadzenia. Dlatego Amerykanie ostrzegają przed podejmowaniem takiej decyzji bez wcześniejszych konsultacji ze środowiskiem żydowskim.
Decyzje o ekshumacjach miała podjąć Główna Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, podległa merytorycznie pod Prokuraturę Generalną RP. Na jej czele stoi Andrzej Pozorski, człowiek uważany za zaufanego ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry. Pytany o komentarz Pozorski stwierdził tylko, że komunikat w tej sprawie zostanie wydany w piątek.
Według Onetu, o planach IPN nie wiedzieli główni politycy Prawa i Sprawiedliwości, w tym prezes PiS Jarosław Kaczyński, czy prezydent Andrzej Duda. Obaj dbali o wyciszenie pojawiających się głosów dotyczących wznowienia ekshumacji w Jedwabnem. IPN zdecydował o niepodejmowaniu na nowo śledztwa w sprawie mordu Żydów w Jedwabnem w 2017 roku.
Czytaj też:
„GW”: Fort Trump pod wielkim znakiem zapytania. USA mogą wrócić do kwestii mienia żydowskiego