„Jerzy Trela to zjawisko”. 70. urodziny Jerzego Treli

„Jerzy Trela to zjawisko”. 70. urodziny Jerzego Treli

Dodano:   /  Zmieniono: 
Jerzy Trela na scenie (fot. Ryszard Kornecki/mat. prasowe Stary Teatr)
Współpracował ze Swinarskim, Lupą, Wajdą i Jarockim, współtworzył Teatr STU. Jerzy Trela obchodzi podwójny jubileusz: 70. urodziny i 50-lecie pracy artystycznej. Uczci go występem w Teatrze STU, w przewrotnym monodramie Leszka Kołakowskiego „Rozmowy z diabłem”. Przedstawienie zostanie też pokazane na scenie Teatru Na Woli w Warszawie.
"Trela to zjawisko. W moim przekonaniu jest to człowiek dotknięty palcem bożym,  nieświadomy wartości swego talentu. Korzysta z niego podobnie jak Aztekowie, którzy złota używali do wyrobu najprostszych narzędzi. Jest szalenie skromny i pokorny. Jurek to zwyczajność przy nadzwyczajności" – tak opisał go przed laty  Jerzy Bińczycki podczas wernisażu wystawy poświęconej artyście w Muzeum Historycznym.

Jerzy Trela, ur. 14 marca 1942 r., wybitny aktor i pedagog, pracę na scenie rozpoczął tuż po maturze w krakowskim Liceum Sztuk Plastycznych w 1961 roku, w Teatrze Lalek w Nowej Hucie. W drugiej połowie lat 60. współtworzył Teatr STU, a po studiach w krakowskiej PWST (ukończonych w 1969) i jednosezonowym angażu w Teatrze Rozmaitości, trafił do Starego Teatru, gdzie stworzył kilkadziesiąt znaczących ról współpracując z największymi reżyserami.

Pamiętne "Dziady" Swinarskiego

Spotkanie z charyzmatycznym Konradem Swinarskim zaowocowało m.in. rolą Piotra w przedstawieniu "Żegnaj, Judaszu" Iredyńskiego czy pamiętną kreacją  Gustawa-Konrada w "Dziadach" Mickiewicza i Konrada w "Wyzwoleniu" Wyspiańskiego. Jerzy Jarocki, który dostrzegł w jego aktorstwie dystans, autoironię i wyczucie absurdu, obsadził go w kilkunastu przedstawieniach m.in.: w "Szewcach" Witkacego ( Czeladnik), czy w spektaklu "Życie jest snem" Calderona (stworzył złożonego i niejednoznacznego Clarina, błazna-filozofa, pochlebcy i tchórza), Najwybitniejsze kreacje pod okiem Jarockiego to Ojciec w "Ślubie Gombrowicza" i Mefistofeles w "Fauście" Goethego.

Wajda, Grzegorzewski, Lupa

Współpraca aktora z Andrzejem Wajdą zaowocowała m.in. złożoną postacią Claudiusa w inscenizacji "Tragicznej historii Hamleta księcia Danii" Szekspira,  pełnokrwistą postacią apodyktycznego sarmaty Rejenta Milczka w "Zemście" Fredry oraz Poety w "Weselu" Wyspiańskiego. Szczególne miejsce w swoich inscenizacjach wyznaczył Treli wizjoner teatru Jerzy Grzegorzewski. Poczynając od zbuntowanego, agresywnego Jaśka, stanowiącego kontrapunkt dla innych postaci Wesela, poprzez Pułkownika Abłoputo w "Tak zwanej ludzkości w obłędzie" wg Witkacego, po symboliczną obecność w "Dziadach - XII improwizacjach" na podstawie dramatu Adama Mickiewicza. Krystian Lupa, powierzył aktorowi tytułową rolę w "Powrocie Odysa" Wyspiańskiego, a po latach w inscenizacji II cz. "Lunatyków" Brocha, w której Trela stworzył przejmującą kreację Joachima von Pasenowa.

Mikołaj Grabowski i Kazimierz Kutz

Współpraca z Mikołajem Grabowskim przyniosła inscenizację "Irydiona" (postać nieśmiertelnego Masynissy, wcielenie wiecznego Szatana) oraz "Tango Gombrowicz" na podstawie "Dziennika" i "Trans-Atlantyku" tego autora (Jerzy Trela wcielił się w postać Gombrowicza, alter ego pisarza)  i monolog Starego Aktora w "Wyzwoleniu" Wyspiańskiego w nowoczesnej, przewrotnej interpretacji Grabowskiego.

Wywołująca salwy śmiechu, rola Majora w "Damach i huzarach" Fredry w reżyserii Kazimierza Kutza (z którym artysta wielokrotnie pracował tworząc kreacje w przedstawieniach Teatru TV) była połączeniem mistrzowskiego warsztatu z naturalną vis comica aktora. Zagrany w kolejnej inscenizacji reżysera, zagubiony na symbolicznej stacji w drodze do "nowej" Polski Ojciec z "Pieszo" Mrożka - groteskowy i jednocześnie dramatyczny. Piotr Cieplak powierzając artyście tytułową rolę w przedstawieniu "Król umiera, czyli ceremonie" Ionesco (2008) dokonał swoistego rozrachunku z przeszłością artystyczną Jerzego Treli, z jej wielkim bogactwem, złożonością, z rozdawanym szczodrą ręką artysty "azteckim złotem". 

Aktor współpracował też z wieloma teatrami krakowskimi STU, Ludowym i Juliusza Słowackiego oraz z warszawskimi - m.in. Narodowym, Dramatycznym, Na Woli, Ateneum czy Polonia.

Jerzy Trela - pedagog

Od wielu lat profesor Jerzy Trela uczy też aktorskiego rzemiosła studentów PWST w Krakowie, w latach 1984-1990 był rektorem tej uczelni. Artysta jest laureatem wielu  nagród teatralnych, filmowych, telewizyjnych. W 2011 roku został uhonorowany przez Prezydenta Bronisława Komorowskiego Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

em, na podstawie tekstu Elżbiety Bińczyckiej (Narodowy Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie) i informacji ze strony www.scenastu.com.pl