Uszczelnienie luki w podatku VAT jest jednym z głównych zadań, które postawił sobie rząd premiera Mateusza Morawieckiego. W tym celu powstała komisja śledcza, która miała zbadać nieprawidłowości w ściąganiu podatku. Niedawno premier chwalił się już pierwszymi sukcesami w tej dziedzinie. Nawoływał kraje Unii Europejskiej do korzystania z pozytywnych doświadczeń Polski w zwalczaniu mafii VAT-owskiej.
Kontrola NIK
Tematem ściągalności VAT-u zajęła się także Najwyższa Izba Kontroli. Jak wynika z przeprowadzonego audytu „w całym badanym okresie Minister Finansów podejmował wiele działań nadzorczych, by usprawnić system poboru VAT i przeciwdziałać uszczupleniom dochodów państwa w tym obszarze. Minister rzetelnie prowadził monitoring zadań i celów wyznaczonych podległym służbom. Stopniowo rozwijane były narzędzia wspomagające proces analizy ryzyka, wykrywania i definiowania zagrożeń dla skutecznego poboru VAT oraz ograniczania skali oszustw w tym obszarze. Działania te prowadzone jednak były w różnym tempie oraz zakresie, a przede wszystkim z istotnie zróżnicowaną skutecznością”. W latach 2009-2015 przyjęto metodę działania kontrolnego zamiast legislacyjnego. Zadaniem NIK decyzje podejmowane były jednak zbyt wolno, co ułatwiało działanie oszustom podatkowym. Jako główne branże, w których dochodziło do nadużyć, izba wskazała sprzedaż usług budowlanych i elektroniki.
Ponad średnią europejską
Jak na podstawie danych Ministerstwa Finansów, oszacowała Najwyższa Izba Kontroli, Najwyższa luka w ściągalności podatku VAT wystąpiła w latach 2012-2013. Osiągnęła ona wtedy rekordowy poziom 25,7 proc.
„W latach 2010-2011 (okres poprawy sytuacji gospodarczej) nie udało się ograniczyć luki podatkowej w VAT narosłej w czasie światowego kryzysu finansowego (2008-2009). Wzrost dochodów z VAT w 2011 r. był głównie rezultatem podwyższenia stawek podatkowych. Luka dalej wzrastała w latach 2012-2013, kiedy osiągnęła najwyższe rozmiary. W latach 2010-2015 poziom luki VAT w Polsce był znacznie wyższy niż średnio w UE (wg szacunków KE opublikowanych w latach 2016-2018, wynosiła ona w Polsce przeciętnie 24 proc., podczas gdy średnio w UE było to 14 proc.)”. – czytamy w raporcie.
W procesie łatania luki, jak wynika z analizy NIK, nie pomogły także zmiany wprowadzone przed 2016 rokiem, a w tym wprowadzona w ordynacji podatkowej w 2015 roku, koncepcja elektronicznej kontroli ksiąg podatkowych za pomocą jednolitego pliku kontrolnego na żądanie organów podatkowych. Nowe działania miały niewystarczający zakres i były prowadzone w zbyt wolnym tempie.
Jednolity Plik Kontrolny
Zdaniem Najwyższej Izby Kontroli sytuacja poprawiła się dopiero w latach 2016-2018. Najważniejszą zmianą, która pozytywnie wpłynęła na załatanie luki VAT-owskiej, jest zdaniem NIK, wprowadzenie narzędzi umożliwiających wykorzystanie danych przekazywanych przez podatników w plikach Jednolitego Pliku Kontrolnego VAT.
„Dopiero dzięki intensywnym działaniom uszczelniającym system podatkowy i uodparniającym go na oszustwa podatkowe, prowadzonym głównie w latach 2016-2018, udało się istotnie obniżyć poziom luki podatkowej. W sukurs przyszła też dobra koniunktura gospodarcza i usprawnienie administracji skarbowej”. – informuje NIK.