„Wizyta na Ukrainie, u naszego sąsiada, jest niezwykle ważna. W czasie pandemii wiele sektorów gospodarki zależy od jeszcze lepszej współpracy międzypaństwowej i konkretnych rozwiązań. Więzi Polski z Ukrainą są bardzo silne i razem pracujemy nad ich umacnianiem” – napisał Prezydent na Twitterze, tuż po przylocie.
Wizyta pary prezydenckiej na Ukrainie rozpoczęła się w niedzielę wieczorem na Polskim Cmentarzu Wojennym w Bykowni pod Kijowem, gdzie odbyły się uroczystości upamiętniające 80. rocznicę zbrodni katyńskiej. Prezydencki minister Krzysztof Szczerski zaznaczył, że Andrzej Duda planował uczcić ofiary zbrodni katyńskiej i odwiedzić Polski Cmentarz Wojenny w Bykowni już w kwietniu tego roku, jednak ze względu na restrykcje, które wtedy obwiązywały w związku z pandemią koronawirusa, nie doszło do tej wizyty. – Prezydent chce tę powinność zrealizować teraz. Rozpoczynamy więc wizytę na Ukrainie od odwiedzenia cmentarza w Bykowni pod Kijowem, gdzie leżą ofiary zbrodni katyńskiej, ale także polskie i ukraińskie ofiary zbrodni NKWD – powiedział Szczerski.
Duda o zemście Stalina
– Czasem mówi się, historycy podają, że zbrodnia katyńska, a ściślej mówiąc kłamstwo katyńskie, było fundamentem nieistniejącej już dziś na szczęście komunistycznej Polski; że to właśnie na kłamstwie katyńskim ufundowana była tamta pochodząca z Moskwy władza, z moskiewskiego nadania, czasem z moskiewskiego wysłania i że to kłamstwo było najsilniejszym elementem scalającym ludzi tamtej epoki, zwłaszcza jej początków – powiedział Duda. W ocenie prezydenta jednym z fundamentów polski wolnej jest z kolei prawda „o bestialskim ludobójczym morderstwie, jakiego sowieci dokonali na polskich oficerach w Katyniu, w Charkowie i tutaj w Bykowni”.
Nawiązując do 100. rocznicy bitwy warszawskiej Duda przypomniał, że Ukraińcy i Polacy walczyli wtedy „ramię w ramię”. – Do dziś historycy mówią, że bestialskie zamordowanie polskich oficerów, którzy mieli status jeńców wojennych (...) było zemstą Stalina za tamten sromotny wstyd, za tamtą porażkę, kiedy jako jeden z sowieckich dowódców musiał uciekać przed pędzącymi polskimi wojskami, musiał cofać się, musiał poniechać zamiaru dominacji nad Europą i dominacji wówczas nad Polską – mówił Andrzej Duda. Zasugerował, że mógł to być jeden z powodów, dla których Stalin podpisał z Hitlerem pakt Ribbentrop-Mołotow.
Współpraca dwustronna, NATO i sytuacja w regionie
Na poniedziałek 12 października zaplanowano część polityczną wizyty. Andrzej Duda spotka się tego dnia z prezydentem Wołodymyrem Zełenskim, premierem Denysem Szmyhalem i przewodniczącym Rady Najwyższej Dmytro Razumkowem. Minister Szczerski poinformował, że rozmowy polityczne będą poświęcone współpracy dwustronnej, aspiracjom euroatlantyckim Ukrainy, a także kwestiom regionu, w tym sytuacji na Białorusi. – Ukraina i Białoruś dziś są elementami niestabilnymi na mapie bezpieczeństwa europejskiego i ważne, by na te tematy rozmawiać – powiedział Krzysztof Szczerski.
Minister zaznaczył, że tematem rozmów będą też kwestie historyczne. Prezydentowi będzie towarzyszyć prezes IPN Jarosław Szarek i będzie to okazja do spotkania szefów Instytutów Pamięci Narodowej Polski i Ukrainy Jarosław Szarka i Antona Drobowycza. – To będzie pierwsze takie spotkanie w czasie kadencji prezydenta Zełenskiego – powiedział minister.
Plan na trzeci dzień wizyty
Trzeci dzień wizyty – wtorek 13 października – będzie poświęcony kwestiom gospodarczym. – Ta część wizyty będzie realizowana w Kijowie oraz w Odessie – poinformował Krzysztof Szczerski. W obecności Andrzeja Dudy zostaną podpisane dwa porozumienia gospodarcze.
Jedną będzie umowa PGNiG, która otwiera drogę polskiej spółce do udziału w prywatyzacji sektora energetycznego i gazowego na Ukrainie. Druga będzie dotyczyła współpracy pomiędzy portem w Odessie i portem w Gdańsku. Andrzejowi Dudzie będzie towarzyszył minister infrastruktury Andrzej Adamczyk.
– Chodzi zarówno o tranzyt drogowy, ale także o koleje i porty; chcemy to wszystko razem spiąć. To jest też element strategii prezydenta Dudy budowania spójności infrastrukturalnej na osi Północ-Południe w naszej części Europy – powiedział minister. Budowaniu tej spójności – zaznaczył – służy Inicjatywa Trójmorza.
– Ukraina jako kraj będący poza UE nie może w pełni uczestniczyć w Inicjatywie Trójmorza, bo ona jest ograniczona do krajów członkowskich. Dlatego poprzez dwustronne umowy dokładamy ten element ukraiński do szerszej koncepcji współpracy w naszym regionie – powiedział szef prezydenckiego gabinetu.
Symboliczne gesty prezydenta Dudy
Podczas wizyty na Ukrainie Prezydent złoży także symboliczny koszyk z kłosami pszenicy przed pomnikiem ofiar Wielkiego Głodu z lat 1932-1933, a także zapali znicz przed Krzyżem Bohaterów Niebiańskiej Sotni.
Andrzej Duda odsłoni także pomnik Anny Walentynowicz, który stanie przed polską ambasadą. Walentynowicz urodziła się 15 sierpnia 1929 roku w miejscowości Równe na Ukrainie; zginęła w 10 kwietnia 2010 roku w katastrofie smoleńskiej. Prezydenci Duda i Zełenski złożą też wieńce pod tablicą w Odessie upamiętniającą prezydenta Lecha Kaczyńskiego w 10. rocznicę jego śmierci w katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem.