Wyspa Rab jest uważana za jeden z bardziej atrakcyjnych celów turystycznych wyjazdów na wybrzeżu chorwackim ze względu na piękne krajobrazy oraz mikroklimat. Dlatego w ostatnich latach dynamicznie rozwija się tam infrastruktura – powstają liczne apartamenty i hotele. – W związku z tym coraz więcej zabytków jest w jakimś stopniu zagrożonych zniszczeniem. Naszym celem jest pełna inwentaryzacja stanowisk archeologicznych zachowanych na wyspie Rab oraz przebadanie w sposób wykopaliskowy najważniejszych z nich – tłumaczy kierownik ekspedycji ze strony polskiej, dr hab. Fabian Welc z Instytutu Archeologii UKSW. Chorwackim partnerem jest dr Ana Konestra z Instytutu Archeologii w Zagrzebiu.
Z pierwszego, kompleksowego rekonesansu archeologów na wyspie Rab wynika, że ludzie pojawili się na tej wyspie już w okresie schyłkowego paleolitu, czyli kilkanaście tysięcy lat temu. Ale najwięcej reliktów po przeszłości pochodzi z czasów Cesarstwa Rzymskiego. – Wyspa Rab położona była w strategicznym miejscu na mapie szlaków Rzymu. Z tego powodu cesarz Oktawian August (63 r. p.n.e. - 14 r. n.e.) zbudował na wyspie port oraz miasto umocnione murami, z których cześć zachowała się w formie reliktowej do chwili obecnej wokół współczesnego miasta Rab – podkreśla Welc.
Podczas pierwszego sezonu prac zespół archeologów skoncentrował swoje wysiłki w północno wschodniej części wyspy w zatoce Podšilo (rejon Lopar). Kilka lat wcześniej odkryto tam zespół dużych pieców garncarskich. W tym roku dzięki zakrojonym na szeroką skalę badaniom geofizycznym z użyciem georadaru naukowcom udało się namierzyć kolejne konstrukcje towarzyszące warsztatom ceramicznym. Zlokalizowano m. in. rezydencje mieszkalną i prawdopodobnie pomieszczenia warsztatowe pochodzące z IV i V w. n.e. Budynki te okalały w starożytności rozległy port, który był istotnym punktem na szlaku handlowym między Cesarstwem a Afryką Północną.
Archeolodzy przeprowadzili na ograniczoną skalę wykopaliska w miejscu wytypowanym na podstawie wyników georadarowych. Dzięki temu odsłonięto mury dużego budynku mieszkalnego, który ozdobiony był kolumnadą, o czym świadczy m.in. odkopana baza kolumny. Wśród odkrytych zabytków towarzyszących murom badacze wyliczają importowane z obszaru cesarstwa szkło, bardzo liczne fragmenty importowanych z obszaru Afryki północnej amfor oraz monety i ozdoby. – Znaleziska te świadczą niewątpliwie o znacznej zamożności ówczesnych mieszkańców wyspy, zapewne bogaconych się dzięki dalekosiężnej wymienia handlowej – uważa Welc.
Najciekawsze odkrycia polsko-chorwackiego zespołu zostaną w przyszłości udostępnione do zwiedzania dla turystów. W przyszłym roku badacze planują dalsze wykopaliska w rejonie zatoki Podšilo oraz kontynuację geofizycznego rozpoznania kolejnych stanowisk zachowanych w północnej części wyspy.