Polska magiczna

Dodano:   /  Zmieniono: 
Gdzie mieszkali polscy eremici? Czy statki mogą jeździć po szynach? Czy niemieckie okręty podwodne mogły dopłynąć na Mazury? Przedstawiamy dwadzieścia pięć mało znanych miejsc, które możemy pokazać rodzinie i znajomym

1. Sanok: skansen kultury ludów pogranicza z muzeum ikon. Poza łemkowskimi, bojkowskimi i doliniańskimi chatami, kapliczkami, karczmami i cerkwiami (najcenniejsze - z Grąziowej i Rosolina - pochodzą z XVII w.) znajduje się tu jedno z największych poza Rosją muzeów ikon. Ciekawostką są obrazy inspirowane kulturą łemkowską. Najciekawszy przedstawia Sąd Ostateczny. Ikona zajmuje całą ścianę - namalowana jest na sześciu potężnych deskach. Skansen posiada też największą kolekcję obrazów sanoczanina Zdzisława Beksińskiego.

2. Eremy: mazurskie pustelnie. Klasztor kamedułów w Wigrach uważany jest za najcenniejszy zabytek Suwalszczyzny (podczas ostatniej wizyty w Polsce odpoczywał tu Jan Paweł II). Dziesięć domków, w których samotne życie wiedli mnisi, znajduje się we wschodniej części klasztoru, za podwórzem zamkniętym murem i wieżą. Na dolnym tarasie, tuż obok domku furtiana, stoi foresaria - dom, w którym pod opieką zakonników spędzali ostatnie lata życia najzamożniejsi obywatele. Dziś w eremach i foresarii urządzono pokoje gościnne.

3. Białowieża: jedyna pierwotna puszcza w Europie. Wszyscy słyszeli o 56 gatunkach drzew i ponad 800 gatunkach roślin, które można znaleźć na tym terenie. Zamieszkuje go 10 tys. gatunków zwierząt, w tym żubry. Białowieski Park Narodowy to nie tylko 21 rezerwatów przyrody, ale też zabytki, jak świetnie zachowane cmentarzyska starosłowiańskie (X-XIII w.) w Szczekotowie. Odwiedzając puszczę, można wstąpić do cerkwi w Biało-wieży, Hajnówce, Narewce, Łosince i Nowym Berezowie czy skansenu w Białowieży. W Hajnówce posilić się można w Barze u Wołodzi - restauracji i muzeum komunizmu.

4. Kozłówka na Lubelszczyźnie: muzeum socrealizmu. Nad wejściem do obiektu wisi duża propagandowa tablica z hasłem: "Wróg cię kusi coca-colą!", stale rodząca pytania najmłodszych zwiedzających. Podobno przedstawiciel koncernu, który pewnego razu odwiedził muzeum, poczuł się urażony i zażądał jej usunięcia. Popiersia Lenina, Stalina, Bieruta, wizerunki przodowników pracy, rzeźby i transparenty, odznaki, sztandary i hasła, szturmówki - ponad tysiąc pięćset pamiątek socrealizmu można oglądać w kordegardzie zespołu parkowo-pałacowego hrabiów Zamoyskich koło Lubartowa. Początkowo był tu magazyn prac, których chwilowo nie potrzebowały lokalne komitety partyjne, szkoły i urzędy. Z czasem w wozowni gromadziło się coraz więcej takich dzieł. W 1994 r. magazyn przekształcono w jedyne w swoim rodzaju muzeum.

5. Kotlina Biebrzy: ostoja łosi. Biebrzański Park Narodowy to największy w Europie obszar bagienny. Rozlewiska rzeki są siedliskiem łosi, jeleni, gronostajów, wilków, wydr i bobrów. Turystów przyciąga tu czyste powietrze i krajobrazy. Aby zobaczyć łosie, trzeba przejść wąską czterokilometrową kładką przez sam środek mokradeł.

6. Chełm: kopalnia kredy. Lubelszczyzna kryje jedyną w Europie podziemną kopalnię kredy. Wielopoziomowy system korytarzy i komór powstał na skutek łączenia się przez setki lat wyrobisk (mieszkańcy eksploatowali złoża bezpośrednio z piwnic domów od XVI w.). Otwarta niedawno ponad-kilometrowa trasa turystyczna biegnie pod centrum starego miasta.

7. Kanał Elbląski: tu statki jeżdżą po szynach. Kanał łączący Elbląg z Ostródą i następnie Jeziorakiem powstał w XIX w. Funkcjonuje na nim pięć pochylni, wykorzystujących różnicę poziomów. Statki wciągane są na wózki i transportowane do kolejnych śluz - wraz z pasażerami poruszają się po szynach.

8. Międzyrzecki Rejon Umocniony: betonowa pamiątka po II wojnie światowej i dom nietoperzy. Ze względu na warunki naturalne (pagórkowaty teren, obfitość rzek, lasów i jezior) właśnie w okolicach Międzyrzecza Niemcy zbudowali podczas II wojny system obronny swoich wschodnich rubieży, porównywalny z Linią Maginota. MRU to bunkry o ścianach grubości trzech metrów, korytarze w zbrojonym betonie (biegną nawet 40 metrów pod ziemią), kopuły pancerne, składy broni i siłownie energetyczne. Wejść do bunkrów strzegą gigantyczne przeciwczołgowe zapory. Rejon tak budowany, aby można go było błyskawicznie zatopić. Dziś pełni jeszcze jedną funkcję: jest domem 30 tys. nietoperzy, które upodobały sobie panujący w podziemiach mikroklimat (rezerwat Nietoperek).

9. Szczeliniec: świat skalnych labiryntów. Jak pomysłowa bywa przyroda, można się przekonać podczas wycieczki w Góry Stołowe. Piaskowe skały w wyniku erozji poprzecinane zostały nie kończącymi się labiryntami, setkami kilkunastometrowych szczelin, w których nawet latem zalega śnieg. Wierzchołek pasma, płaski Szczeliniec Wielki (919 m), jest rezerwatem przyrody. Droga na górę prowadzi przez dziesiątki mostków zawieszonych nad urwiskami z widokiem na plątaninę skał w kształcie maczug, grzybów, słupów. Równie malowniczy labirynt, zwany kamiennym miastem, znajduje się w pobliskim rezerwacie Błędne Skały.

10. Bory Tucholskie: największy polski akwedukt. Dwupoziomowe skrzyżowanie Brdy (ze względu na krystaliczną wodę to znane miejsce spływów kajakowych) z Czerską Strugą.

11. Złoty Stok: polskie eldorado. Miasteczko w Kotlinie Kłodzkiej, gdzie od średniowiecza wydobywano złoto. W nieczynnej sztolni działa teraz muzeum. Wędrując 500 metrów pod ziemią, turyści mogą oglądać minerały i dawne urządzenia do wytopu złota: piece, tygle, formy odlewnicze. Atrakcją jest siedmiometrowy podziemny wodospad.

12. Ogrodzieniec: warownia na Szlaku Orlich Gniazd. Ruiny warowni rycerskiej to zabytek sztuki obronnej. Zamek gotycki, położony na zboczu wśród skał wapiennych Jury Krakowsko-Częstochowskiej, wzniosła rodzina Włodków Sulimczyków, potem przeszedł w ręce Bonerów - rodu, który wsławił się napadami na karawany kupieckie. Blisko stąd do innych budowli Szlaku Orlich Gniazd (Olsztyna, Olkusza, Pieskowej Skały, Mirowa, Bobolic) i na Pustynię Błędowską, stanowiącą jedyny w Europie Środkowej 32-hektarowy obszar pustynny z lotnymi piaskami i wydmami.

13. Cieplice: muzeum motyli i ptaków. W podjeleniogórskiej miejscowości prócz barokowego pałacu Schaff-gotschów oraz pocysterskiego i ewangelickiego kościoła warto obejrzeć muzeum przyrodnicze. W pawilonie norweskim zgromadzono kolekcję pięciu tysięcy motyli z całego świata. W salach eksponowane są też wypchane ptaki i ptasie jaja przywiezione przez ornitologów ze wszystkich zakątków globu.

14. Łukajno: królestwo dzikiego ptactwa. Leżące 4 km na wschód od Mikołajek 700-hektarowe jezioro Łukajno jest ścisłym rezerwatem przyrody. Można je oglądać z tarasu widokowego. Latem jego szare wody stają się białe, gdyż lęgowiska mają tu dwa tysiące łabędzi.

15. Przystań: stocznia remontowa w krainie wielkich jezior. Jeden z bardziej tajemniczych obiektów północno-wschodniej Polski. Nad jeziorem Mamry na Mazurach miało powstać centrum remontowe hitlerowskiej marynarki wojennej. Rozpoczętej pod koniec lat 30. budowy Niemcy nie zdążyli ukończyć. W środku lasu do dziś zachowały się ruiny tej inwestycji. O jej wojskowym przeznaczeniu świadczą wymiary śluz, profile i głębokość kanałów.
W śluzie mógłby się zmieścić średni okręt podwodny.
Z Przystani niedaleko jest do innego zabytku z czasów II wojny światowej - Wilczego Szańca w Gierłoży (ruin głównej kwatery Adolfa Hitlera).

16. Krakowski Kazimierz: zabytki kultury żydowskiej. Ta intelektualna stolica Żydów polskich założona została przez Kazimierza Wielkiego i przez wieki była odrębnym miastem. Do dziś można obejrzeć XVI-wiecz-ną bożnicę Wysoka, niegdyś jedną z najbogatszych w Krakowie, a przy ul. Szerokiej stoi najstarsza w Polsce synagoga - Stara, zbudowana przez Żydów z Czech, w której aż do lat 30. tego wieku odmawiano modlitwę za króla Kazimierza Wielkiego. Nabożeństwa wciąż odbywają się w świątyni Remuh z połowy XVI w.

17. Czermna: kaplica czaszek. Świątynia w Czermnej (niedaleko Kudowy Zdroju) zbudowana jest z 3 tys. ludzkich kości (w podziemiach na ścianach wiszą szczątki 21 tys. osób). Ta nietypowa budowla powstała w 1794 r., a jej pomysłodawcą był miejscowy proboszcz Wacław Tomaszek. Szczątki ludzkie znalazł przypadkiem, gdy natknął się w okolicy na zbiorową mogiłę ofiar wojen i epidemii.

18. Przemyśl: miniatura Lwowa. Zabytki powstałego już w X w. grodu położonego na malowniczych wzgórzach nad brzegiem Sanu świadczą o współistnieniu tu kultur polskiej, ukraińskiej i żydowskiej. Zachwycają zarówno kościoły (m.in. katedra i kościół św. Jana Chrzciciela), jak i cerkwie oraz synagogi. Nad miastem góruje zamek, a jednym z ciekawszych miejsc są forty, w których austro-węgierska załoga broniła się przed wojskami carskiej Rosji. Z Przemyśla blisko jest do zamków w Krasiczynie (perła polskiego renesansu) i Łańcucie (jedna z najpiękniejszych w Polsce rezydencji magnackich).

19. Chabówka: czar kolei. Skansen kolejowy nie powstał w Chabówce przypadkowo. Ponad sto lat temu ta niewielka beskidzka miejscowość była strategicznym węzłem kolejowym Austro-Węgier. Dziś obejrzeć tu można parowozy (najstarszy z 1878 r.), wagony, którymi podróżowali podwładni Franciszka Józefa, przedwojenną lukstorpedę spalinową i PRL-owskie salonki.

20. Jędrzejów: królestwo zegarów. W XVIII-wiecznej kamienicy w niewielkim mieście niedaleko Kielc można obejrzeć niezwykłą ekspozycję - drugie co do wielkości na świecie muzeum zegarów i przyrządów astronomicznych. Zgromadzonych jest tu ponad 600 czasomierzy. Zegar słoneczny należący niegdyś do króla Stanisława Leszczyńskiego w samo południe oddaje strzał z niewielkiej armatki.

21. Karczowiska Dolne: mała Holandia nad Bałtykiem. Wieś na Żuławach Elbląskich jest najniżej położonym punktem w Polsce (1,8 m poniżej poziomu morza).

22. Kruszyniany: świątynie polskich muzułmanów. W Kruszynianach i Bohonikach na Białostocczyźnie stoją drewniane świątynie z XVIII w., a obok nich cmentarze z nagrobkami zwróconymi w stronę Mekki - pamiątka po wielonarodowej i wielokulturowej Rzeczypospolitej.

23. Otrębusy pod Warszawą: największe w Polsce muzeum motoryzacji. Zgromadzono tu ponad 300 pojazdów, m.in. mercedesa benz roastera z 1936 r., cadillaca eldorado biarritza rocznik 1964 czy traktor firmy Lanz z 1860 r.

24. Święta Lipka: barokowe sanktuarium maryjne. Obiekt oprócz znaczenia religijnego ma też znaczenie kulturowe - jest jednym z najcenniejszych europejskich zabytków barokowych. W świątyni warto posłuchać koncertu na XVIII-wiecznych organach z ruchomymi figurkami. Ze Świętej Lipki blisko jest do wielkiego pokrzyżackiego zamku w Reszelu, przez kilkaset lat należącego do biskupów warmińskich.

25. Biskupin: gród obronny sprzed 27 wieków. To jeden z najciekawszych rezerwatów archeologicznych w Polsce. Obiekty zachowały się w doskonałym stanie, ponieważ przez stulecia były zatopione w mule. Odrestaurowano zabudowania, drewniany częstokół otaczający domy, zagrody dla zwierząt i odtworzono sprzęty domowe. Studenci archeologii w strojach sprzed wieków pokazują turystom, jak niegdyś gotowano posiłki, strzyżono włosy, wykonywano ozdoby. W specjalnych paleniskach pieczony jest chleb i wypalana ceramika. Na polach rosną zboża popularne przed wiekami: jeżatka, lnianka i pszenica płaskurka.

Więcej możesz przeczytać w 28/2000 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.