Taniec z Nosferatu

Taniec z Nosferatu

Dodano:   /  Zmieniono: 
Gothic z wyszydzanej początkowo mody zamienił się w bardzo lukratywny biznes
Żyjemy w czasach gotyku. Wystarczyło w ciągu kilku ostatnich miesięcy obejrzeć takie filmy, jak "Batman: Początek", "Harry Potter i czara ognia", "Nieustraszeni bracia Grimm", "Dark Water", "Gnijąca panna młoda Tima Burtona" czy rosyjska "Nocna straż", by zauważyć, jak znacząca jest we współczesnej popkulturze gotycka stylistyka. Świadom był tego reżyser Peter Jackson, scenograficznie naginając wywodzącą się z nordyckich sag trylogię "Władca pierścieni" do realiów późnego średniowiecza - gotyckiego. Moda na gotyk dotyczy nie tylko kina, ale też gier komputerowych, komiksów i mangi, a także różnych nurtów muzyki rockowej i heavymetalowej.

Wnuki Walpole'a
Sir Horace Walpole, pisząc w 1764 r. "Zamczysko w Otranto" (ale też budując swą fantazyjną pseudogotycką rezydencję Strawberry Hill w Twickenham), byłby zapewne zaszokowany, gdyby w 2005 r. powstał z grobu i zobaczył, jak żywotny jest gatunek, którego - wraz ze swoimi współczesnymi - Ann Radcliffe i M.G. Lewisem - stał się prekursorem. Stworzona przez tych autorów gotycka powieść to pierwszy w europejskiej kulturze wypadek przerzucenia tak solidnego mostu między tzw. sztuką wysoką a rozrywką dla plebsu. Bo plebs ubóstwia makabryczne, pełne nadprzyrodzonych zjawisk opowieści, rozgrywające się w scenerii mrocznych średniowiecznych zamczysk, lochów, kościołów i nawiedzanych przez duchy starych domostw oraz ponurych cmentarzy.
Twórczość Walpole'a i Radcliffe wraz z nadejściem epoki romantyzmu zainspirowała Mary Shelley do napisania "Frankensteina". A z czasem zainspirowała sir Waltera Scotta, siostry Bront i Sheridana Le Fanu, Edgara Allana Poe i H.P. Lovecrafta, a nawet osiadłego pod koniec XIX wieku w Japonii amerykańskiego pisarza Lafcadio Hearna, autora zbioru opowiadań niesamowitych "Kwaidan". Kilka z opowiadań Hearna po mistrzowsku zekranizował w 1964 r. w nowelowym filmie Masaki Kobayashi, twórca takich wybitnych obrazów, jak "Harakiri" i "Bunt". Ukoronowaniem klasycznej, wywodzącej się w prostej linii od Walpole'a tradycji powieści gotyckiej jest wydana w połowie XX wieku trylogia "Tytus Groan" Mervyna Peake'a - doskonały i wciąż dziewiczy materiał na kolejną filmową sagę, który czeka na swojego Petera Jacksona.

Nieustający Halloween
To film, a nie literatura, zdecydował o wprowadzeniu "gotyku" w XX wiek. Nie minęło nawet 20 lat od pierwszego publicznego pokazu wynalazku braci Lumire, a pojawiły się przesycone niesamowitością dzieła niemieckich ekspresjonistów w rodzaju "Studenta zĘPragi", "Golema", "Gabinetu doktora Caligari", "Nosferatu" czy "Gabinetu figur woskowych". Kiedy film oderwał się od jarmarcznych korzeni i został uznany za sztukę, z powodzeniem kontynuował ów gotycki wątek, nierzadko wydając dzieła wybitne, by wspomnieć "Rebekę" Hitchcocka, "Piękną i bestię" Cocteau czy "Siódmą pieczęć" Bergmana.
Wyobraźnią masowej publiczności zawładnęły nie tyle wybitne dzieła, lecz raczej cykle popularnych horrorów kręcone w latach 50. i 60. w Wielkiej Brytanii przez wytwórnię Hammer Films ("Klątwa Frankensteina", "Dracula", "Pocałunek wampira"), a w USA - ekranizacje Edgara Allana Poe dokonane przez Rogera Cormana ("Studnia i wahadło", "Kruk", "Zagłada domu Usherów", "Maska czerwonej śmierci"). Czuły na popkulturowe zmiany pogody Ken Russell nakręcił w 1975 r. "Gothic" - fantasmagoryczną wizję narodzin powieści "Frankenstein" Mary Shelley. W tymże roku Jim Sharman przeniósł na ekran sztukę Richarda O'Briena, która pod zmodyfikowanym tytułem "Rocky Horror Picture Show" stała się kultowym filmem gromadzącym przez długie lata na nocnych seansach komplety widzów. Wraz z tym filmem - ale też albumem "Diamond Dogs" z 1974 r., który David Bowie nazwał "gotyckim", i ekscesami scenicznymi Alice'a Coopera, Black Sabbath i Kiss - dokonał się ostatecznie mariaż rocka i gotyckiego horroru z całym jego makabrycznym sztafażem, galerią upiorów, demonów, monstrów i szaleńców, ale też skłonnością do kiczowatej teatralności i groteski.
U schyłku lat 70. gotycki rock jako autonomiczny iĘsuwerenny podgatunek stał się faktem dzięki całemu zastępowi młodych postpunkowych wykonawców z Joy Division, Siouxsie & The Banshees, The Cure, Bauhaus i The Sisters of Mercy na czele. Gdy Bauhaus zadebiutował singlem "Bela Lugosi's Dead", był to symboliczny akt hołdu złożonego przez rock klasycznemu filmowi "Dracula" Toda Browninga z 1931 r., w którym tytułową rolę zagrał Bela Lugosi. Aktor ten tak silnie zrósł się z rolami wampirów, że kompletnie zatarła się w jego biednej głowie różnica między rzeczywistością a planem filmowym. Utwór "Bela Lugosi's Dead" został wykorzystany jako lejtmotyw w nowym wampirzym opusie: "Zagadce nieśmiertelności" - z Catherine Deneuve i Davidem Bowiem.
O narodzinach mody na gotyk przesądziły także sugestywne, doskonale przyjęte przez młodzież filmy "Nosferatu wampir" Wernera Herzoga (remake klasycznego obrazu F.W. Murnaua z 1922 r.) z fenomenalną rolą Klausa Kinskiego oraz "Obcy: Ósmy pasażer Nostromo" Ridleya Scotta - nominalnie science fiction, ale jakże gotycki w całym swym scenograficznym sztafażu. Kropkę nad "i" postawiło otwarcie w 1982 r. w Londynie klubu Batcave o wystroju rodem z filmu wytwórni Hammer, gdzie klienteli przebierańców, jakby przeniesionych z jakiegoś niekończącego się Halloween, przygrywały do tańca zespoły w rodzaju Sex Gang Children, Alien Sex Fiend, UK Decay czy Southern Death Cult. Tę tradycję po tej i po tamtej stronie Atlantyku kontynuują z powodzeniem wykonawcy w rodzaju Nine Inch Nails czy Marilyn Manson.

Ludzie jak demony
Po stronie filmowej kontynuatorami gotyckiej tradycji stali się Tim Burton ("Edward Nożycoręki", dwa pierwsze "Batmany", "Jeździec bez głowy", "Charlie i fabryka czekolady") i Terry Gilliam ("Brazil", "Przygody Barona Munchhausena", "Nieustraszeni bracia Grimm"). Nie należy też zapominać o takich kultowych pozycjach jak wywiedzione z komiksów i powieści rysunkowych "Kruk" czy "Rodzina Addamsów". Oryginalnym wkładem Ameryki do tradycji gotyckiej jest nurt literacki southern gothic, bardziej niż na zjawiskach nadprzyrodzonych skupiający się na mrocznej naturze człowieka i złu, czającemu się za fasadami kolonialnych domów i rezydencji. Za jego prekursorów uważa się pisarzy Williama Faulknera, Tennessee Williamsa i Trumana Capote a ("Inne głosy, inne ściany"), a za definiujące jego specyfikę - powieści i opowiadania Carson McCullers, Flannery O Connor i Harper Lee - tej od "Zabić drozda".
Jak znakomicie southern gothic w wersji popularnej zadomowił się w amerykańskiej kulturze, świadczą sukcesy filmowych adaptacji książek Ann Rice ("Wywiad z wampirem") czy Johna Berendta ("Północ w ogrodzie dobra i zła"), nie wspominając już o żartobliwym obrazie Roberta Altmana "Kto zabił ciotkę Cookie", czy demonicznym "Harrym Angelu". Co ciekawe, autorem jednych z najlepszych podróbek stylistyki southern gothic jest wokalista Nick Cave - tak w tekstach swoich utworów, jak i coverach krwawych folkowych ballad i napisanej przez siebie książce "I oślica ujrzała anioła".

Gdy rozum śpi
Dziś w wyszukiwarce internetowej pod hasłem "gothic" znajdujemy setki tematycznych portali we wszystkich językach. Znajdziemy anonse sklepów specjalizujących się w tego rodzaju asortymencie, witryny wydawców i dystrybutorów książek, komiksów, fanzinów i DVD, indywidualne strony wytwórni płytowych czy wykonawców rockowych i klubów obsługujących członków tej subkultury. Gothic zamienił się w lukratywny biznes. Zresztą Walpole'a i jego współczesnych też wyśmiewano za pompatyczny styl i pretensjonalny język, ale sukces ich powieści świadczył, że oni lepiej wiedzieli, jak trafić do wyobraźni publiczności niż wszyscy luminarze wieku rozumu razem wzięci. A tak na marginesie, większość najtęższych mózgów epoki oświecenia, jak i architekci rewolucji przemysłowej XIX wieku po godzinach pracy wymykali się z pracowni i gabinetów, by uczestniczyć w seansach spiritystycznych i zebraniach mnożących się towarzystw ezoterycznych.
Dziś, w epoce rewolucji informatycznej, ciała astralne i wirujące stoliki odeszły bezpowrotnie do lamusa. Ich rolę z powodzeniem przejęła kultura popularna.
Więcej możesz przeczytać w 3/2006 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.

Spis treści tygodnika Wprost nr 3/2006 (1206)

  • Krasnoludki22 sty 2006Żyjemy w demokracji mozaikowej i pora się pożegnać z marzeniami o dawnych dobrych czasach jasnych podziałów3
  • Skaner22 sty 2006SKANER - POLSKA Władza Marcinkiewicz przed Kaczyńskimi Premier Kazimierz Marcinkiewicz tak często pokazuje się ostatnio w mediach, że Polacy uwierzyli, iż to on kieruje braćmi Kaczyńskimi, a nie na odwrót. Z badań Pentora na zlecenie...6
  • Dossier22 sty 2006BRONISŁAW KOMOROWSKI wicemarszałek Sejmu, poseł PO "W moim przekonaniu Marek Jurek został zgwałcony przez własne środowisko polityczne" Radio Zet JÓZEF OLEKSY były premier "Współczuję wszystkim z wielkimi czuprynami....7
  • Sawka czatuje22 sty 20068
  • Playback22 sty 200612
  • Poczta22 sty 2006Listy od czytelników12
  • To straszne wychowanie22 sty 2006Edukować można tylko wtedy, gdy przyjmuje się porządek rzeczywistości i hierarchię wartości13
  • Z życia koalicji22 sty 2006Tłumy walą do naszej rubryki. Najpierw żądzą ścisłej komitywy z PiS zapałała PO, potem w konkury do premiera uderzał Roman Giertych, a skończyć się może na przejściu do nas Samoobrony i PSL. Tylko czerwoni tak się przekabacili, że do końca chcą...14
  • Z życia opozycji22 sty 2006Furda awantury w Sejmie! Dokonała się rzecz znacznie bardziej wiekopomna. Nie tylko dla Polski, ale dla całego kosmosu. Oto wreszcie, po latach próżniowej tułaczki, do Tytana dotarła sonda, na której pokładzie znajduje się autograf...15
  • Myśliwy i zwierzyna22 sty 2006Celem Jarosława Kaczyńskiego jest osaczenie, a nie partnerskie pozyskanie Platformy Obywatelskiej16
  • Fotoplastykon22 sty 200617
  • Drugie wejście Kaczyńskich22 sty 2006Przyspieszone wybory doprowadziłyby do powstania w Polsce systemu dwupartyjnego18
  • Wielka gra22 sty 2006W historii polskiego parlamentaryzmu nie było rządu, który chciałby wysadzić w powietrze własny budżet21
  • Prusaczka Kaczyńskiego22 sty 2006Czy Zyta Gilowska zrobi z prezesa PiS "grzesznika nawróconego na liberalizm"?24
  • Nie gram dowolnej melodii22 sty 2006Rozmowa z Zytą Gilowską, wicepremierem i ministrem finansów26
  • Rozłam?22 sty 2006Niech w Polsce wygra katolicyzm łagiewnicki z katolicyzmem toruńskim" - zaapelował Jan Rokita. Zrobił to tuż po krakowskich "dniach skupienia" parlamentarzystów Platformy Obywatelskiej. Działacze platformy zjechali do Krakowa, by stworzyć...28
  • Rokosz Rydzyka22 sty 2006Rzym jasno zaznaczył, że jeśli ojciec Rydzyk nie podda się decyzjom episkopatu, przestanie być dyrektorem Radia Maryja34
  • Giełda22 sty 2006HossaŚwiat Radary łatają budżet Ponad 204 mln euro wpłynęło w ubiegłym roku do francuskiej kasy państwa tytułem mandatów za przekroczenie prędkości. To dwa razy więcej niż rok wcześniej. Tak ogromna kwota jest efektem działania wyłącznie...40
  • Struś, syn orła22 sty 2006Wolny rynek i liberalna polityka gospodarcza to najtrudniejsza droga do dobrobytu, ale jedyna, która się sprawdziła42
  • Wojna butów22 sty 2006Mistrzostwa świata w piłce nożnej wygra Adidas, Nike lub Puma46
  • Rzeczpospolita wielu smaków22 sty 2006Polska może się wybić na smakowitość48
  • Luka edukacyjna22 sty 2006Niechęć rządu do strefy euro bierze się z obawy o utratę możliwości manipulowania bankiem centralnym52
  • Wielki szus22 sty 2006Na nartach jeździ się w blisko 6 tysiącach kurortów w 75 krajach świata54
  • Dobrzy Niemcy22 sty 2006W III Rzeszy nie było żadnego ruchu oporu68
  • Know-how22 sty 2006Ojcowskie nuty Ptaki uczą się śpiewu podobnie jak dzieci opanowują sztukę mówienia. Eksperymenty wykazały, że młode zeberki (Poephila guttata) zapamiętują popisy wokalne swych ojców w tym fragmencie kory mózgowej, który...70
  • Klan specjalistów22 sty 2006Monopol lekarzy specjalistów tłamsi polską służbę zdrowia i wygania młodych na emigrację72
  • Profesor Blagier22 sty 2006Do odkryć naukowych trzeba podchodzić z podobnym sceptycyzmem jak do deklaracji polityków76
  • Roboty planetarne22 sty 2006Wysyłanie ludzi w kosmos to przeżytek78
  • Brudy pod Kapitolem22 sty 2006Superlobbysta zatapia republikanów80
  • Islamska bomba atomowa22 sty 2006Wojna z Iranem to najgorszy z możliwych scenariuszy. I coraz bardziej prawdopodobny84
  • Dehamasyzacja Hamasu22 sty 2006Izrael zostawia otwarte drzwi do rozmów z islamskimi fundamentalistami88
  • Teatr kijowski22 sty 2006Egzotyczna antyjuszczenkowska koalicja na Ukrainie ma siłę niszczenia rządów90
  • Austriackie gadanie22 sty 2006W Europie wcale nie rządzi Komisja Europejska, lecz kraj sprawujący prezydencję w unii92
  • Menu22 sty 2006WYDARZENIE TYGODNIA Podróż do światła Gdyby nie zaryzykował, pewnie nadal nagrywałby i koncertował z Orkiestrą Ósmego Dnia. On jednak postawił na Hollywood. I wygrał! Gdy w 1989 r. przyjechał do Kalifornii, ledwie wiązał koniec z...94
  • Recenzje22 sty 200696
  • Racjonalność chrześcijaństwa22 sty 2006***** Jedna z najbardziej zdumiewających i absurdalnych opinii, którą udało się upowszechnić współcześnie, zakłada, że między rozumem a chrześcijaństwem istnieje sprzeczność. Oczywiście trudno bronić jej komuś, kto ma choćby elementarne pojęcie o...96
  • Małpie figle w sieci22 sty 2006**** Arctic Monkeys to nie tylko najlepsza rzecz, jaką dał światu Sheffield od czasu The Human League i Pulp, ale też jeden z sygnałów rewolucji, jaka dokonuje się w wirtualnej przestrzeni w promowaniu muzyki i budowaniu silnej więzi między...96
  • Bractwo zabawiaczy22 sty 2006**** Afrykański noblista przyzwyczaił nas do dobrych książek. Po przenikliwym "Mistrzu z Petersburga" i gorzkiej "Hańbie", dostajemy powieść mądrą i przewrotną. Tytułowa bohaterka to uznana pisarka, która objeżdża świat z...96
  • Anioł zagłady22 sty 2006**** Film "Kill Bill" i cały zestaw krwawych B-movies, na których Quentin Tarantino się wzorował, dobitnie wskazywały, że wiotkie, kruche kobietki mogą być nie mniej efektywnymi, a na pewno bardziej wyrafinowanymi i bezlitosnymi...96
  • Pralnia płócien22 sty 2006O tym, ile falsyfikatów i zrabowanych płócien wisi w polskich muzeach, nie wiedzą nawet ich pracownicy98
  • Taniec z Nosferatu22 sty 2006Gothic z wyszydzanej początkowo mody zamienił się w bardzo lukratywny biznes101
  • Protokół z romansu22 sty 2006Publiczne opuszczanie bielizny w bieżącym sezonie odbywa się głównie w wersji hard core104
  • Ueorgan Ludu22 sty 2006Prezydent L. Kaczyński pierwszą publiczną wizytę złożył w Polskim Komitecie Olimpijskim, gdzie oświadczył, że sport oparty na czysto komercyjnych zasadach sponsoringu się nie sprawdził.105
  • Dzieje się!22 sty 2006Patriotyzm pod rządami Prawa i Sprawiedliwości rośnie szybciej niż nasze zadłużenie106