W diecie najmłodszych Polaków coraz częściej pojawiają się produkty, które nie powinny się w niej znajdować, jak np. sól czy cukier. Rodzicom wydaje się, że posiłki dla niemowląt są mdłe, przez co je doprawiają. Zapominają, że małe dzieci zupełnie inaczej odczuwają smaki. Tego rodzaju praktyka jest ewidentnie szkodliwa dla zdrowia dziecka, ponieważ kształtuje i utrwala nieprawidłowe nawyki żywieniowe[1] i niekorzystnie wpływa na preferencje smakowe. Tymczasem z badania wynika, że 30 proc. niemowląt i 83 proc. dzieci po 1. roku życia w Polsce otrzymuje posiłki dosalane, a 75 proc. rocznych dzieci każdego dnia spożywa za dużo cukru.
Kluczowa edukacja żywieniowa
Zbyt wczesne podawanie dziecku „dorosłych” posiłków często wiąże się z brakiem wiedzy o prawidłowym żywieniu dziecka lub szukaniem jej w niewłaściwych źródłach. Przygotowanie posiłków dla całej rodziny wymaga uwzględnienia preferencji smakowych wszystkich domowników – potrawy są dosalane, dosładzane lub smażone. Niemowlę i małe dziecko nie są jednak jeszcze gotowe na tego rodzaju smaki.
Składniki posiłków niewłaściwe dla niemowląt i małych dzieci ze względu na wrażliwość i niedojrzałość organizmu:
Mleko krowie – nie należy podawać mleka krowiego przed ukończeniem 12. m.ż., a po 12. m.ż. jego dzienne spożycie nie powinno przekraczać 500 ml.Nie zaleca się podawania mleka ze zmniejszoną zawartością tłuszczu (utrata wit. D, A, E, K)[2].
Mleko kozie lub owcze – zawiera zbyt dużo składników mineralnych, a zbyt mało kwasu foliowego i witamin (zwłaszcza witaminy B12). Zdecydowanie niewskazane dla niemowląt poniżej 12. m.ż.[3]
Miód – nie należy wprowadzać go do diety dziecka przez ukończeniem 12. miesiąca życia, gdyż może zawierać przetrwalniki Clostridium botulinum, wywołujące botulizm dziecięcy[4].
Niepasteryzowane sery – nie zaleca się serów z niepasteryzowanego mleka, np. pleśniowych, ze względu na ryzyko zakażenia szkodliwymi bakteriami (np. Listeria); sery topione są również nieodpowiednie dla małych dzieci, gdyż zawierają za dużo fosforu, którego nadmiar zaburza wchłanianie wapnia i rozwój kości, jest też w nich dużo niezdrowych tłuszczów i mało białka[5].
Niektóre gatunki ryb – ze względu na zanieczyszczenie szkodliwymi związkami, nie należy podawać: makreli królewskiej i niektórych odmian tuńczyka (opastun, tuńczyk biały lub błękitnopłetwy), miecznika, rekina, płytecznika, barakudy, ryby maślanej, marlina, gardłosza atlantyckiego i okonia morskiego[6]. Dziecku można podawać tylko ryby poddane obróbce termicznej: gotowane (najlepiej na parze), pieczone, duszone, smażone beztłuszczowo. Ryby surowe i wędzone na zimno niosą ryzyko groźnych chorób bakteryjnych (np. listeriozy) i pasożytów. Nie należy podawać ryb marynowanych oraz wędzonych, gdyż zawierają dużo soli i szkodliwe węglowodory powstające w czasie wędzenia[7].
Podroby – należy je całkowicie wykluczyć z diety niemowląt i małych dzieci[8].
Żywność wysoko przetworzona – należy wykluczyć z diety produkty typu fast food, konserwy, dania w proszku, słodycze, chipsy, frytki, parówki, paluszki rybne, ze względu na niską jakość tłuszczu stosowanego do produkcji, co zwiększa ryzyko miażdżycy i chorób serca oraz nadwagi i otyłości w kolejnych latach życia. Wędliny, mielonki, kiełbasy, salami i parówki oraz gotowe mięsa mielone zawierają dużo tłuszczu i soli oraz są konserwowane dodatkiem azotanów i azotynów, które mogą mieć negatywny wpływ na zdrowie dziecka[9]. Pikle, kostki rosołowe i zupy w proszku należy również wykluczyć z diety dziecka ze względu na wysoką zawartość soli. Należy unikać produktów zawierających więcej niż 1 proc. tłuszczów trans[10]. Występują one w tłuszczach utwardzanych, takich jak twarde margaryny, oraz daniach typu fast food, chipsach, sosach i zupach w proszku, są stosowane również do produkcji słodyczy.
Decyzje żywieniowe rodziców mają realny wpływ na rozwój i funkcjonowanie młodego organizmu. Wykształcone u niemowlęcia nieprawidłowe nawyki żywieniowe mogą się negatywnie odbić na jego zdrowiu i przyczynić się do rozwoju chorób dietozależnych w przyszłości. W 1000 dniach życia dziecka jego prawidłowe żywienie ma podstawowe znaczenie jakości życia – teraz w i przyszłości. Właśnie dlatego tak kluczową rolę pełnią programy edukacyjne, uświadamiające rodziców na ten temat, np. „1000 pierwszych dni dla zdrowia”.
Więcej informacji na temat prawidłowego żywienia kobiet w ciąży, kobiet karmiących piersią oraz najmłodszych dzieci znaleźć można na stronie edukacyjnego programu 1000 pierwszych dni dla zdrowiawww.1000dni.pl.
[1] Weker H., Barańska M., Dyląg H. Rozszerzanie diety niemowląt w: O żywieniu i aktywności fizyczne dzieci prosto, nowocześnie, praktycznie. wyd. Miasto Stołeczne Warszawa, Warszawa 2016 s.30
[2] Ibidem s.331
[3] Ibidem s.331
[4] Weker H., Dyląg H., Barańska M, . Schemat żywienia dzieci w pierwszym roku życia [W:] Weker H., Barańska M.(red).„Żywienie niemowląt i małych dzieci” Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2014, s.25
[5] Ibidem s. 73
[6] Szajewska H., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci [w:] STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA, wyd. Media-Press Sp. z.o.o., Warszawa R.(2014) T. 11 s.333
[7] Szajewska H., Horvath A. Poradnik żywienia niemowląt Krok po kroku od narodzin do pierwszych urodzin, Medycyna Praktyczna, Kraków 2014, s.65.
[8] Ibidem s.331
[9] Szajewska H., Horvath A. Poradnik żywienia niemowląt Krok po kroku od narodzin do pierwszych urodzin, Medycyna Praktyczna, Kraków 2014, s.63. http://adst.mp.pl/s/www/pacjenci/poradnik-zywienia-niemowlat-aktualizacja.PDF
[10] Szajewska H., Horvath A. Poradnik żywienia niemowląt Krok po kroku od narodzin do pierwszych urodzin, Medycyna Praktyczna, Kraków 2014, s.65.