Moratorium na odstrzał łosi na terenie całej Polski obowiązuje od 2001 roku. Zostało ono wprowadzone dla ochrony tych zwierząt. Pod koniec XX wieku ich populacja sięgała 1,7 tys. osobników. W czasie obowiązywania moratorium liczebność łosi wzrosła, zwiększył się też zasięg występowania gatunku. A jednak łoś nie zdołał jeszcze w pełni odbudować zasięgu występowania z lat 70., czyli sprzed okresu redukcji liczebności, i chociaż jest regularnie obserwowany, to nie tworzy zwartej populacji w zachodniej Polsce – przypomina p.o. dyrektora Instytutu Biologii Ssaków Polskiej Akademii Nauk (IBS PAN) w Białowieży, prof. Rafał Kowalczyk.
„Planowane przez ministerstwo środowiska wznowienie polowań na łosie – dyskutowane od kilku lat – wzbudza duże kontrowersje. Pojawia się pytanie, jaki wpływ na populacje łosi będzie miało ich pozyskanie łowieckie, i jak się to odbije na populacjach zasiedlających parki narodowe, które są najważniejszymi ostojami gatunku, pozwoliły odtworzyć populacje zasięgu po drastycznym spadku i odgrywają ogromną rolę w rozwoju turystyki” – zauważa naukowiec w materiale przesłanym PAP.
Odpowiedź na to pytanie przynoszą wyniki badań naukowych rozpoczętych w 2012 r. w dolinie Biebrzy i na obszarze Polesia.
W ramach tych prac naukowcy z Instytutu Biologii Ssaków PAN w Białowieży, Uniwersytetu w Białymstoku i Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie zaopatrzyli w obroże GPS 47 łosi – 30 w Dolinie Biebrzy i 17 na Polesiu. Obroże z wbudowanym modułem GPS co godzinę namierzały pozycje łosi, a dane – za pomocą GSM – przesyłały do komputera badaczy.
Na obu terenach zebrano ponad 660 tys. lokalizacji łosi, co pozwoliło na szczegółowe śledzenie ich wędrówek, w przypadku niektórych osobników – nawet przez 65 miesięcy. Analiza tych danych wskazuje, że wszystkie śledzone telemetrycznie łosie korzystały z terenów poza granicami parków narodowych.
W Biebrzańskim PN ponad 50 proc. lokalizacji łosi znajdowała się poza obszarem parku, natomiast w Poleskim PN lokalizacje poza parkiem stanowiły ponad 70 proc. wszystkich lokalizacji.
Co ciekawe, w Biebrzańskim PN zarówno samce, jak i samice łosia najintensywniej użytkowały tereny poza granicami parku w okresie jesienno-zimowym. W tym czasie łosie przebywają w tak zwanych ostojach zimowych, przeważnie zlokalizowanych w borach sosnowych na terenach administrowanych przez Lasy Państwowe – zwracają uwagę naukowcy.
Starania o ochronę gatunku
„Najczęściej poza parkiem łosie przebywały w planowanym sezonie łowieckim – między wrześniem a grudniem. W praktyce oznacza to, że w razie wznowienia polowań każdy łoś z parku narodowego byłby narażony na odstrzał łowiecki poza parkiem. Wraz z odległością od parku malała liczba lokalizacji łosi znajdujących się poza parkiem. W odległości 3 km od granic parku dla Biebrzy i 4 km dla Polesia łosie zasiedlające parki notowane były sporadycznie” – tłumaczy jeden z autorów analiz dr Tomasz Borowik z IBS PAN w Białowieży.
Wokół granic parków narodowych – zarówno Biebrzańskiego, jak i Poleskiego – znajduje się specjalny, wydzielony obszar. To tzw. otulina, mająca chronić park narodowy przed zagrożeniami związanymi z działalnością człowieka.