Mózg pod lawiną

 

Dzień przed swoją śmiercią Michael Hutchence, lider australijskiej grupy rockowej INXS, spotkał się z ojcem. Był bardzo pobudzony. Kilka godzin później popełnił samobójstwo w pokoju hotelowym. Na stoliku policja znalazła prozac - popularny środek przeciwdepresyjny. Czy farmakologiczne leczenie depresji może osiągnąć skutek przeciwny do zamierzonego - zastanawiano się po tym zdarzeniu. Wiele przykładów potwierdza to przypuszczenie. Z zażywaniem preparatów przeciwdepresyjnych łączy się między innymi ryzyko wystąpienia zmian w układzie krążenia, zaburzenia układu psychoruchowego i huśtawka nastrojów. Może dojść do powikłań podczas zażywania innych leków. "Pigułka komfortu psychicznego" może być niebezpieczna, a mimo to stale rośnie sprzedaż antydepresantów.

Lawinowy wzrost
- Lekarze coraz częściej stosują leki przeciwdepresyjne nie tylko u chorych na depresję, ale także w terapii stanów lękowych i napięciowych, a nawet w chorobie Alzheimera - zauważa prof. Jerzy Vetulani z Instytutu Farmakologii PAN.
Częstsze stosowanie środków przeciwdepresyjnych jest tendencją światową. W naszym kraju sprzedaż tych preparatów rośnie wręcz lawinowo. Według Światowej Organizacji Zdrowia, Polska należy do krajów, w których ze względu na intensywne przemiany gospodarcze i obyczajowe dokonujące się w krótkim czasie znacząco wzrasta liczba chorych na depresję. - Dochodzi do tego problem starzenia się populacji. Depresja występuje najczęściej u osób starszych. Przed dziesięcioma laty wartość sprzedaży leków antydepresyjnych wyniosła w Polsce 2 mln USD, rok temu - już 34 mln USD. Wzrasta także popyt na dostępne bez recepty preparaty ziołowe poprawiające samopoczucie.

Arsenał psychiatry
Na świecie zarejestrowanych jest około 30 leków przeciwdepresyjnych, w Polsce 21. Popularny prozac, czyli fluoksetyna, znajduje się na czwartym miejscu wśród najczęściej kupowanych leków na świecie, ustępując miejsca dwóm preparatom przeciw wrzodom żołądka i jednemu przeciw nadciśnieniu i niewydolności serca. Najczęściej sprzedawane w Polsce leki przeciwdepresyjne to (w kolejności) coaxil, lerivon, efectin, paramolan, anafranil, doxepin i bioxetin - odpowiednik prozacu. Sam prozac w Polsce kupowany jest rzadko, między innymi ze względu na niższe ceny leków o podobnym działaniu produkowanych w naszym kraju.
Obecnie zalecane preparaty to przede wszystkim opracowane w latach 50. leki trójpierścieniowe, które stosowane są w leczeniu depresji głębokiej. Druga grupa środków przeciwdepresyjnych to leki nowej generacji. Ich działanie jest bardziej selektywne i polega na hamowaniu tak zwanego wychwytu zwrotnego niektórych neuroprzekaźników, głównie serotoniny i noradrenaliny. Podwyższony poziom tych neuroprzekaźników gwarantuje lepsze samopoczucie. W większości przypadków środki przeciwdepresyjne rzeczywiście leczą depresję, jednak pacjent zażywający leki przeciwdepresyjne najczęściej nie może pić alkoholu, prowadzić samochodu ani obsługiwać skomplikowanych urządzeń mechanicznych. Miewa nudności, wymioty, zaparcia, bóle brzucha, bóle głowy oraz odczuwa senność i uciążliwą suchość w ustach. Ponadto zażywanie niektórych antydepresantów znacznie osłabia popęd seksualny. Aby temu zaradzić, uczeni z firmy Vernalis oraz Eli Lilly opracowali specjalnie dla przyjmujących prozac lek o symbolu VML 670, wzmagający popęd seksualny.

Od depresji po agresję i autodestrukcję
14 września 1989 r. 47-letni Joseph Wesbecker z Louisville w stanie Kentucky wszedł do drukarni, w której przez wiele lat pracował. Wyjął broń i postrzelił dwudziestu współpracowników, ośmiu z nich śmiertelnie. Potem popełnił samobójstwo. Od jakiegoś czasu leczył się psychiatrycznie, a krótko przed tragedią lekarz zapisał mu prozac. W latach 90. Martin Teicher z Harvard Medical School opisał historię sześciu pacjentów, którzy w trakcie terapii prozakiem wykazywali silne skłonności samobójcze. Donna Smart, autorka wydanej przed dwoma laty książki "The Shooting Drugs", środkom zwalczającym depresję przypisuje winę za masowe morderstwa dokonane przez uczniów ze szkół w Santa Barbara i San Diego. "Na początku XIX wieku depresję leczono, przepisując kokainę - później przekonano się, ile szkód może wyrządzić taka terapia. Ze współczesnymi środkami przeciwdepresyjnymi może być podobnie. Prawdziwe efekty ich działania poznamy za kilka lat" - napisał dr Joseph Glenmullen, psychiatra z Harvard Medical School w książce "Prozac backlash".