Na 10-20 milionów szacuje się liczbę osób, którym w 2000 roku próbę samobójczą udało się przeżyć. Rezultatem tych prób jest bardzo często uszkodzenie ciała, konieczność leczenia szpitalnego, urazy psychiczne i emocjonalne.
Największą liczbę samobójstw odnotowuje się w krajach Europy Wschodniej (zwłaszcza na Litwie, Łotwie, w Estonii i Rosji), a najmniejszą - w krajach Ameryki Łacińskiej, krajach muzułmańskich i w kilku krajach azjatyckich. Na temat samobójstw w Afryce dostępnych jest obecnie bardzo mało danych.
Odsetek samobójstw wzrasta wraz z wiekiem. Ostatnio jednak obserwuje się na całym świecie niebezpieczną tendencję wzrostu zachowań samobójczych wśród osób młodych, między 15. a 25. rokiem życia. We wszystkich krajach samobójstwa znajdują się dziś na trzecim miejscu wśród przyczyn zgonów osób między 15. a 34. rokiem życia.
Mężczyźni popełniają samobójstwa częściej niż kobiety - z wyjątkiem mieszkańców rolniczych obszarów Chin, gdzie proporcje są odwrotne.
Podejmowanie prób samobójczych ma liczne i złożone przyczyny. Mogą to być np. bieda, brak pracy, utrata ukochanej osoby, kłótnie w rodzinie, kłopoty zawodowe lub prawne. Pewną rolą odgrywają także czynniki genetyczne - historia samobójstw w rodzinie zwiększa ryzyko.
Na ryzyko samobójstwa bardziej są też narażone osoby cierpiące na choroby lub zaburzenia psychiczne, na przykład depresję i schizofrenię. Ważną rolę mogą również odegrać nadużywanie alkoholu lub narkotyków, izolacja społeczna, doświadczenie przemocy w dzieciństwie, choroba, której towarzyszy silny ból.
"Najważniejsze jest to, by zdać sobie sprawę, że samobójstwom można skutecznie przeciwdziałać" - powiedział prezydent Międzynarodowego Stowarzyszenia ds. Przeciwdziałania Samobójstwom, prof. Lars Mehlum, na zorganizowanym przez WHO seminarium, które odbyło się w Genewie.
Należy utrudniać dostęp do środków najczęściej wybieranych w celach samobójczych, takich jak związki toksyczne (np. pestycydy), broń palna, tabletki przeciwbólowe. Jak przypomniał Mehlum, pierwszym przełomem w tej dziedzinie był fakt, że wiele firm farmaceutycznych zaczęło pakować potencjalnie niebezpieczne tabletki w tzw. listki, z których trudniej je wyłuskać niż z buteleczek. Jego zdaniem, ograniczyło to wykorzystanie tych pigułek do prób samobójczych.
Podobne wyniki przyniosły w niektórych krajach restrykcje dotyczące dostępu do broni palnej. Obecnie czynione są próby ograniczenia dostępu do pestycydów - zwłaszcza w Chinach, gdzie w celach samobójczych są one wykorzystywane najczęściej. Można to osiągnąć przez zwiększenie nadzoru nad chemikaliami, ich bezpieczniejsze przechowywanie i stosowanie odpowiednich rozcieńczeń.
Bardzo istotna jest dobra opieka medyczna i psychologiczna nad osobami szczególnie narażonymi na samobójstwo - na przykład chorymi psychicznie - oraz przygotowanie pracowników z placówek medycznych pierwszego kontaktu do identyfikacji i leczenia osób szczególnie narażonych na samobójstwo. Ten ostatni sposób dał dobre wyniki m.in. w Finlandii i Wielkiej Brytanii.
Zachęcające rezultaty u osób starszych przynoszą też programy pomocy udzielanej przez telefon. Ważną rolę mogę odegrać specjalnie przygotowywane programy edukacyjne dla dzieci szkolnych.
Do czynników, które mogą uchronić przed samobójstwem Mehlum zaliczył wsparcie psychiczne i społeczne, przede wszystkim ze strony rodziny i przyjaciół, pozostawanie w stałym związku, przynależność do grupy religijnej lub innego ugrupowania.
"Samobójstwa to tragiczny problem zdrowia publicznego na całym świecie. Pochłaniają one wiele niepotrzebnych ofiar. Aby temu zapobiec, musimy podjąć skoordynowane i intensywne działania o zasięgu globalnym" - konkludują eksperci WHO.
sg, pap