Obecnie trwają prace nad nowelizacją Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (projekt z dnia 11 maja 2023 r.). To efekt, między innymi, nacisków opinii publicznej po bestialskim zachowaniu ojczyma wobec małoletniego Kamilka. W połowie czerwca odbyło się pierwsze czytanie projektu, tak więc jesteśmy dopiero na początku drogi legislacyjnej i potrzeba jeszcze wielu kroków, by ustawa mogła zostać przyjęta. Nie zmienia to jednak faktu, że nowelizacja tej ustawy jest niezbędna i powinna być potraktowana jako priorytetowa. Przyjrzyjmy się jakie są przewidywane zmiany w ustawie.
Projekt nowelizacji dotyczy wieloaspektowych zmian ustrojowych związanych z ochroną dzieci przed przemocą oraz ich krzywdzeniem przez osoby najbliższe i osoby trzecie.
Zasadniczym celem zaproponowanych rozwiązań jest podniesienie standardu pracy osób, których zadaniem jest ochrona dzieci przed doznaniem przez nich przemocy ze strony najbliższych oraz osób trzecich. Projektowane zapisy prezentują cenne rozwiązania, dzięki którym sprawcy przemocy nie będą czuli się bezkarni. Ponadto, wobec zatrważającej liczy prób samobójczych przez dzieci i młodzież, zmiana obecnie obowiązujących przepisów jest niezwykle pożądaną i wręcz wyczekiwaną.
Statystyki potwierdzają, że społeczeństwu potrzeba wiedzy oraz świadomości, jakie sygnały mogą świadczyć o zagrożeniu samobójczym oraz jak udzielać pierwszej pomocy emocjonalnej małoletnim ofiarom przemocy. Dotychczasowe rozwiązania prawne przewianie w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz w ustawie z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym okazują się niewystarczające.
Ocena ryzyka
Kolejną niezwykle istotną oraz ważną zmianą jest propozycja zmiany w ustawie z dnia 29 lipca 2004 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie i wyposażenie służb socjalnych w narzędzie, jakim jest kwestionariusz oceny ryzyka zagrożenia życia lub zdrowia dziecka. Wprowadzenie tego rozwiązania ma za zadanie usprawnienie działań podejmowanych przez pracowników służb, którzy stwierdzają zasadność złożenia zawiadomienia do organów ścigania o podejrzeniu stosowania przemocy wobec dziecka.
Kwestionariusz, czyli przygotowany we współpracy z prawnikami, lekarzami oraz psychologami zbiór pytań o stanie emocjonalnym, zdrowia, higieny małoletniego, będzie narzędziem służącym prawidłowej diagnozie dotyczącej sytuacji dziecka. Skorzystanie z tego rozwiązania z pewnością pozwoli na obniżenie obaw służb w zakresie podjęcia błędnej decyzji, a wskutek tego obaw przed pociągnięciem służb do odpowiedzialności dyscyplinarnej.
Standard Ochrony Małoletnich
Następną kluczową i oczekiwaną zmianą jest obowiązek wprowadzenia Standardów Ochrony Małoletnich oraz Analizy Poważnych Przypadków (Serious Case Reviews – S.C.).
Standard Ochrony Małoletnich nakłada na każdy podmiot zarządzający placówką oświatową, opiekuńczą, wychowawczą, artystyczną, medyczną, sportową, religijną, turystyczną, do której uczęszczają lub w której mogą przebywać małoletni, obowiązek wprowadzenia procedur ochrony małoletnich przed doznaniem przez nich krzywdy. Już sama propozycja wprowadzenia takiej zmiany ukazuje, że legislatorzy słusznie dostrzegli, że stosowanie przemocy wobec najmłodszych w żaden sposób nie może być dalej tolerowane i konieczne jest zwalczenie jej w każdym możliwym zakresie.
Projektodawca, dochodząc do przekonania, że podstawowym obowiązkiem państwa jest zapobieganie krzywdzeniu, proponuje także włączenie analiz poważnych przypadków do polskiego systemu. Jest to nowoczesne i dotychczas niefunkcjonujące w Polsce rozwiązanie zmieniające sposób postrzegania przez społeczeństwo problemu przemocy stosowanej wobec najmłodszych oraz społecznego apelu niezgody na to zjawisko. Jak czytamy w uzasadnieniu do projektu: główną zasadą tego mechanizmu jest poprawa ochrony dzieci oraz ich dobra poprzez wspieranie kultury uczenia się wśród praktyków i instytucji o tym, co wymaga zmian i jak to osiągnąć.
Z aprobatą odnieść się również należy do regulacji determinujących przebieg wysłuchania małoletniego i doregulowania tej procedury w postępowaniu cywilnym. Zaproponowana poprawa zbliża tę procedurę do standardów przesłuchania małoletniego w postępowaniu karnym (art. 185a i nast. k.p.k.) i daje mu szansę ochrony przed wtórną wiktymizacją.
Podsumowując, projekt z 11 maja 2023 r. uwzględnia szereg cennych rozwiązań, które podnoszą poziom ochrony dzieci przed doznaniem przez nich krzywdy ze strony najbliższych oraz osób trzecich. Niezwykle ważne jest, aby zapewnić dzieciom poczucie bezpieczeństwa. Proponowane zmiany należy ocenić pozytywnie i ufać, że nadchodzące wybory nie spowodują, że projekt na długie miesiące utknie w zamrażarce sejmowej.
Patrycja Boguska, adwokat, Kancelaria Kopeć Zaborowski
