Nobel z chemii to już trzecia nagroda przyznana przez Szwedzką Królewską Akademię Nauk w 2022 roku. Dotychczas poznaliśmy nazwiska zwycięzców, którzy wyróżnili się odkryciami w fizjologii i medycynie oraz fizyce. W poniedziałek, za genetyczną podróż w czasie nagrodzony został Svante Pääbo. Dzień później za dokonania w dziennie mechaniki kwantowej nagrodzono Alaina Aspecta, Johna F. Clausera i Antona Zeilingera. W środę zdobywcą nobla z chemii został
Nobel z chemii w 2022 roku przyznany
Carolyn R. Bertozz, Morten Meldal i K. Barry Sharpless otrzymali Nagrodę Nobla za rozwój chemii click i chemii bioortogonalnej. „Nagroda Nobla z chemii w 2022 roku dotyczy ułatwiania trudnych procesów. Barry Sharpless i Morten Meldal położyli podwaliny pod funkcjonalną formę chemii click – w której molekularne bloki konstrukcyjne łączą się ze sobą szybko i sprawnie. Carolyn Bertozzi przeniosła chemię click w nowy wymiar i zaczęła wykorzystywać ją w żywych organizmach” – podała w uzasadnieniu Komisja Noblowska.
„Barry Sharpless, który właśnie otrzymuje swoją drugą Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii, zapoczątkował ten proces. Około 2000 roku stworzył on pojęcie chemii click, które jest formą prostej i niezawodnej chemii, w której reakcje zachodzą szybko i unika się niepożądanych produktów ubocznych. Wkrótce potem Morten Meldal i Barry Sharpless – niezależnie od siebie – przedstawili to, co obecnie jest klejnotem w koronie chemii click: katalizowaną miedzią cykloaddycję azydkowo-alkilową. Jest to elegancka i wydajna reakcja chemiczna, która jest obecnie w powszechnym użyciu. Oprócz wielu innych zastosowań, wykorzystuje się ją w rozwoju farmaceutyków, do mapowania DNA i tworzenia materiałów, które są bardziej przydatne. Carolyn Bertozzi wyniosła chemii click na nowy poziom. Aby odwzorować ważne, ale nieuchwytne biomolekuły na powierzchni komórek – glikany – opracowała reakcje typu”click„, które działają wewnątrz żywych organizmów. Jej bioortogonalne reakcje przebiegają bez zakłócania normalnego składu chemicznego komórki. Reakcje te są obecnie wykorzystywane na całym świecie do badania komórek i śledzenia procesów biologicznych. Wykorzystując reakcje bioortogonalne, naukowcy poprawili ukierunkowanie leków na raka, które są obecnie testowane w badaniach klinicznych” – dodano we wpisie.
Szwedzka Królewska Akademia Nauk wręcza zazwyczaj noblistom złoty medal, kaligrafowany dyplom oraz nagrodę pieniężną, której suma może się zmieniać (obecnie wynosi ona 10 milionów koron szwedzkich, czyli ponad 4,4 miliona złotych).
Dla porównania zeszłoroczna Nagroda Nobla w dziedzinie chemii powędrowała do Benjamina Lista i Davida MacMillana. Ówcześni laureaci zostali wyróżnieni za opracowanie nowego, precyzyjnego narzędzia budowy molekularnej, tj. organokatalizy, która mogła pozwolić na wydajniejszą produkcję m.in. nowych farmaceutyków.
Tydzień Noblowski 2022 trwa. Publikujemy harmonogram przyznawania nagród
Szwedzka Królewska Akademia Nauk rozdała już trzy z sześciu nagród. Kolejne wyróżnienia będą przyznawane w następujących dziedzinach:
- 6 października – literatura (godz. 12:50),
- 7 października – Pokojowa Nagroda Nobla (godz. 10:50),
- 10 października — Nagroda Banku Szwecji im. A. Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych (godz. 11:35).
Czytaj też:
Polacy dostali Antynobla. Badali wykorzystanie lodów w medycynie