- Gdy mówimy o Grunwaldzie i Witoldzie kreślimy wyraźną hierarchię - Witold to bohater, a Grunwald jest jedynie jednym z narzędzi jego bohaterstwa. W czasach radzieckich usiłowano wykasować z pamięci narodowej postać Witolda i stworzyć antyzachodni i antyimperialny mit Grunwaldu, przedstawiając Niemców jako wrogów mających bezpośredni związek z Krzyżakami - mówi historyk Alvydas Nikżentaitis zaznaczając, że stworzony mit Grunwaldu dominuje w litewskiej świadomości dotychczas. Dziennik "Vilniaus Diena" przypomina, że w 1910 roku, w 500. rocznicę bitwy pod Grunwaldem, na Litwie, będącej pod jarzmem caratu, obchodów nie zorganizowano. Litewska oficjalna delegacja nie wzięła też udziału w polskich obchodach. Ograniczono się do przysłania pozdrowień.
Dziennik cytuje przesłanie litewskiego tygodnika "Szaltinis" ("Źródło") w odpowiedzi na zaproszenie Polaków: "Gorąco pozdrawiamy naród polski w dniu doniosłej rocznicy zwycięstwa pod Grunwaldem i życzymy mu wszystkiego, co najlepsze. Jesteśmy zmuszeni do rezygnacji z udziału w obchodach z powodu różnic w naszych celach politycznych".
Litewski historyk Darius Staliunas tłumaczy, że "w XIX wieku, a także w okresie międzywojennym, litewska świadomość historyczna była świadomością antypolską i obchodzić wydarzenia, w których uczestniczyliśmy wspólnie z Polakami, było kwestią skomplikowaną". Na Litwie słowo Grunwald, czyli Żalgiris, nie jest w zasadzie kojarzone z bitwą, a głównie z klubem sportowym i napojem alkoholowym.
Odmienna sytuacja jest z Witoldem. W 1930 roku, w 500. rocznicę śmierci wielkiego księcia litewskiego, ówczesne władze Litwy ogłosiły rok Witolda Wielkiego w celu utrwalenia pamięci bohatera narodowego. Witold stał się główną postacią bitwy pod Grunwaldem, a Jagiełło był oceniany negatywnie. W 1930 roku praktycznie we wszystkich miastach i miasteczkach Litwy zostały wzniesione pomniki Witolda Wielkiego. Ich autorami byli rzeźbiarze i artyści ludowi. Budowano je z drzewa, cementu i kamienia. Większość pomników zburzono w czasach radzieckich. Do dziś przetrwało 29.
Zdaniem litewskich historyków, w społeczeństwie litewskim o bitwie pod Grunwaldem, jak też o innych wydarzeniach historycznych, brak rzetelnej wiedzy. Są zgodni, że obchody 600. rocznicy bitwy powinny być w kraju obchodzone z dużym rozmachem. Ma to przyczynić się do należytego wychowania patriotycznego, bo bitwa pod Grunwaldem jest określana jako bitwa narodów i może stać się symbolem jednoczącym narody.
PAP, arb