Gra w IQ

Dodano:   /  Zmieniono: 
Zabawa rozwija inteligencję
Skłonność zwierząt do zabawy jest z punktu widzenia biologii ewolucyjnej całkowicie niezrozumiała. Choćby dlatego, że - jak donosi "New Scientist" - 80 proc. foczek ginie, ponieważ zaprzątnięte zabawą nie zauważają zbliżającego się drapieżnika. Badania Andrew Iwaniuka i Johna Nelsona przeprowadzone na piętnastu gatunkach ssaków dowodzą jednak, że zabawa pełni niezwykle ważną funkcję - przyczynia się do rozrostu mózgu.

Zabawa w genach
Uczeni są zgodni, że zabawa jest niezwykle kosztowna energetycznie. Podczas niej zwierzęta zużywają 2-3 proc. energii (dzieci - aż 15 proc.). "W świecie zwierząt rzadko można zaobserwować takie straty energii" - twierdzi John Byers z University of Idaho, jeden z autorów książki "Animal play". Dlatego naukowcy od dawna się zastanawiali, dlaczego mimo to w toku ewolucji wykształciła się skłonność do zabawy.
Biolodzy próbowali tłumaczyć to zjawisko na dwa sposoby. Po pierwsze, zabawa pozwala młodym osobnikom osiągnąć sprawność fizyczną, a po drugie, trenuje umiejętności potrzebne podczas polowania, poszukiwania partnera czy do życia w stadzie. Przeciwnicy pierwszego wyjaśnienia twierdzą, że korzyści płynące z intensywnego treningu są krótkotrwałe. "Kondycja wypracowana w młodym wieku nie może przetrwać do wieku dorosłego" - zauważa John Byers. Tim Caro z University of Carolina w Davis, który szukał potwierdzenia drugiego tłumaczenia, podczas obserwacji drapieżnych kotów zauważył, że sposób zabawy młodych nie miał większego wpływu na to, jak polowały.

Przepis na duży mózg
Coraz większe uznanie biologów zyskuje pogląd, że ewolucyjnym celem zabawy jest rozwój mózgu i inteligencji. Najwięcej dowodów na potwierdzenie tej tezy dostarcza opublikowana w tym roku na łamach "Journal of Comparative Psychology" praca Andrew Iwaniuka i Johna Nelsona z Monash University. Australijscy naukowcy przebadali piętnaście gatunków ssaków (od psów przez gryzonie i torbacze po delfiny). Zwierzęta bardziej skore do zabawy, na przykład wombaty, miały większe mózgi niż leniwe z natury misie koala. Iwaniuk i Nelson swoje eksperymenty ograniczyli do ssaków, gdyż tylko one wykazują skłonność do zabawy (również niektóre ptaki o dużych mózgach, jak sroki czy kruki, ale w o wiele mniejszym stopniu).
"Aby większe mózgi osiągnęły pełnię swoich możliwości, potrzebne jest po prostu długie kształcenie. Zabawa jest częścią tego procesu" - przekonuje Byers. Czas, w którym zwierzęta mają największą ochotę na igraszki, jest czasem najintensywniejszego tworzenia się połączeń synaptycznych między neuronami mózgu. Zabawa pomaga w ich powstawaniu. Tezę tę potwierdził także Curt Walker z Dixie State College, badający rozrost móżdżku u kotów, myszy i szczurów.
"Nie dość, że intensywna zabawa przyczynia się do budowy połączeń między neuronami, to jeszcze powoduje wzmocnienie osłony mielinowej w mózgu, czyli cienkiej warstwy tłuszczu okrywającej aksony i usprawniającej przesyłanie sygnałów nerwowych" - twierdzi Kerrie Lewis, antropolog z londyńskiego University College. Marc Berkoff z University of Colorado, współautor "Animal play", przekonuje z kolei, że zabawa poprawia ogólną architekturę mózgu. "Zwierzę adaptuje do celów zabawy tak różne zachowania (agresja, polowanie, reprodukcja), że mózg otrzymuje całe spektrum bodźców koniecznych do rozwoju" - dowodzi Berkoff.

Homo ludens
Czy te same obserwacje można odnieść do ludzi? "Okazuje się, że nie prowadzono badań na temat związku między rozwojem dzieci a zabawą" - twierdzi Byers. Należy jednak przypuszczać, że człowiek reaguje podobnie. "Dzisiaj dzieci często są jednak odciągane od zabawy. Rodzice posyłają je do szkoły, a po lekcjach na rozmaite zajęcia dodatkowe, często sportowe. Tymczasem dyscyplinom sportowym, o ściśle określonych regułach, brakuje spontaniczności, dlatego tak naprawdę dzieci bawią się coraz mniej. Generalnie staliśmy się mało zabawowym społeczeństwem. Nie wiadomo, jaki będzie tego skutek" - ostrzega Berkoff.
Więcej możesz przeczytać w 35/2001 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.