"Miękki głos w megafonach wezwał pasażerów odlatujących do Nowego Jorku
Wkrótce kłamstwo zostanie pozbawione nóg
Oficer poprosił o paszport. "Ma pan w bagażu jakieś urządzenia elektroniczne lub ostre narzędzia?" - zapytał. "Nie" - odpowiedział zdecydowanie podróżny. W tym samym momencie na biurku celnika zapaliła się czerwona lampka kontrolna. Mężczyzna kłamał.
Na razie to tylko fikcja, wkrótce jednak osiągnięcia nauki pozwolą błyskawicznie wykrywać kłamstwa. Analiza mimiki i temperatury twarzy oraz badanie mózgu to nowe narzędzia, które ułatwią walkę z przestępczością i terroryzmem.
Rumieniec oszusta
Naukowcy z Mayo Clinic w Minneapolis na łamach jednego z ostatnich numerów tygodnika "Nature" opisują test, jakiemu poddali 20 ochotników. Zlecili im dokonanie pozorowanego przestępstwa. Część badanych miała pchnąć nożem manekin i obrabować go z 20 dolarów, a później przekonywać o swojej niewinności. Do obserwacji badanych użyto niezwykle czułej kamery termowizyjnej. Okazało się, że u ludzi, którzy kłamią, zwiększa się przepływ krwi w naczyniach krwionośnych w okolicach oczu, a tym samym wzrasta temperatura twarzy.
System analizy termowizyjnej pozwolił poprawnie ocenić wypowiedzi 83 proc. badanych. Badanie termowizyjne okazało się skuteczniejsze od pomiarów przeprowadzonych za pomocą tradycyjnego wykrywacza kłamstw, którego skuteczność w tym eksperymencie wyniosła 70 proc. Wariograf potwierdził winę sześciu z ośmiu osób winnych i niewinność ośmiu spośród dwunastu niewinnych.
Zdradliwe grymasy
Twarz zdradza nawet najbardziej wytrawnego kłamcę. Potwierdzają to badania prof. Paula Ekmana z Wydziału Psychiatrii University of California w San Francisco. Ekman filmował rozmowy z ludźmi kłamiącymi. Zauważył, że na ich twarzach pojawiają się milisekundowe grymasy, tzw. mikroekspresje, praktycznie niezauważalne dla rozmówcy. Analiza filmu klatka po klatce pozwala wyodrębnić mikroekspresje i określić, jakie emocje wyrażają.
Kłamcę zdradzają też oczy. Oszust najczęściej unika kontaktu wzrokowego lub nienaturalnie wpatruje się w oczy rozmówcy (tzw. nadkompensacja). Poza tym źrenice osoby, która intensywnie myśli, na przykład przygotowuje kłamstwo, zwężają się, rozszerzają się zaś, gdy kłamca zaczyna mówić.
Wskazówek tropicielowi oszustw dostarcza także głos. U osób, które się boją lub złoszczą, staje się on wyższy.
Mózgowe zwoje kłamstwa
Podczas ostatniego kongresu Society for Neuroscience w San Diego zespół naukowców z University of Pennsylvania w Filadelfii pod kierunkiem Daniela Langlebena zaprezentował metodę wykrywania kłamstw za pomocą aparatury do czynnościowego rezonansu magnetycznego. Langleben i jego współpracownicy przebadali 23 ochotników. Niektóre części czołowych płatów mózgowych badanych były wyjątkowo aktywne, gdy zaczynali kłamać, a także gdy obmyślali kłamstwo, które za chwilę mieli wypowiedzieć.
Podobne wyprawy do wnętrza mózgu w poszukiwaniu kłamstwa przeprowadzano już wcześniej. Poprzednio uczeni zastosowali w tym celu elektroencefalografię (EEG). Wykorzystano ją na przykład w badaniu Terry’ego Harringtona, który został skazany na dożywocie za zabójstwo. W czasie śledztwa twierdził, że jest niewinny. Wyrok wydano na podstawie zeznań naocznych świadków. Dopiero w zeszłym roku ponownie stanął przed sądem stanu Illinois, by właśnie dzięki EEG dowieść swojej niewinności.
Harringtonowi pomogli Emmanuel Donchin i Lawrence Farwell, psychologowie z University Illinois, badający sygnał EEG zwany P300, który pojawia się jedną trzecią sekundy po tym, jak do mózgu dotrą treści dla niego znaczące. Mózg reaguje na nie automatycznie. Jeśli więc badanemu pokazuje się zdjęcia miejsc zbrodni, o której popełnienie jest podejrzany, lub przypomina mu się jej szczegóły, jego mózg wygeneruje sygnał P300, kiedy uaktywni się pamięć o przestępstwie. Jeśli podejrzany nie popełnił zbrodni, jego mózg nie będzie pracował tak intensywnie.
I tak właśnie zachowywał się mózg Harringtona.
Oficer poprosił o paszport. "Ma pan w bagażu jakieś urządzenia elektroniczne lub ostre narzędzia?" - zapytał. "Nie" - odpowiedział zdecydowanie podróżny. W tym samym momencie na biurku celnika zapaliła się czerwona lampka kontrolna. Mężczyzna kłamał.
Na razie to tylko fikcja, wkrótce jednak osiągnięcia nauki pozwolą błyskawicznie wykrywać kłamstwa. Analiza mimiki i temperatury twarzy oraz badanie mózgu to nowe narzędzia, które ułatwią walkę z przestępczością i terroryzmem.
Rumieniec oszusta
Naukowcy z Mayo Clinic w Minneapolis na łamach jednego z ostatnich numerów tygodnika "Nature" opisują test, jakiemu poddali 20 ochotników. Zlecili im dokonanie pozorowanego przestępstwa. Część badanych miała pchnąć nożem manekin i obrabować go z 20 dolarów, a później przekonywać o swojej niewinności. Do obserwacji badanych użyto niezwykle czułej kamery termowizyjnej. Okazało się, że u ludzi, którzy kłamią, zwiększa się przepływ krwi w naczyniach krwionośnych w okolicach oczu, a tym samym wzrasta temperatura twarzy.
System analizy termowizyjnej pozwolił poprawnie ocenić wypowiedzi 83 proc. badanych. Badanie termowizyjne okazało się skuteczniejsze od pomiarów przeprowadzonych za pomocą tradycyjnego wykrywacza kłamstw, którego skuteczność w tym eksperymencie wyniosła 70 proc. Wariograf potwierdził winę sześciu z ośmiu osób winnych i niewinność ośmiu spośród dwunastu niewinnych.
Zdradliwe grymasy
Twarz zdradza nawet najbardziej wytrawnego kłamcę. Potwierdzają to badania prof. Paula Ekmana z Wydziału Psychiatrii University of California w San Francisco. Ekman filmował rozmowy z ludźmi kłamiącymi. Zauważył, że na ich twarzach pojawiają się milisekundowe grymasy, tzw. mikroekspresje, praktycznie niezauważalne dla rozmówcy. Analiza filmu klatka po klatce pozwala wyodrębnić mikroekspresje i określić, jakie emocje wyrażają.
Kłamcę zdradzają też oczy. Oszust najczęściej unika kontaktu wzrokowego lub nienaturalnie wpatruje się w oczy rozmówcy (tzw. nadkompensacja). Poza tym źrenice osoby, która intensywnie myśli, na przykład przygotowuje kłamstwo, zwężają się, rozszerzają się zaś, gdy kłamca zaczyna mówić.
Wskazówek tropicielowi oszustw dostarcza także głos. U osób, które się boją lub złoszczą, staje się on wyższy.
Mózgowe zwoje kłamstwa
Podczas ostatniego kongresu Society for Neuroscience w San Diego zespół naukowców z University of Pennsylvania w Filadelfii pod kierunkiem Daniela Langlebena zaprezentował metodę wykrywania kłamstw za pomocą aparatury do czynnościowego rezonansu magnetycznego. Langleben i jego współpracownicy przebadali 23 ochotników. Niektóre części czołowych płatów mózgowych badanych były wyjątkowo aktywne, gdy zaczynali kłamać, a także gdy obmyślali kłamstwo, które za chwilę mieli wypowiedzieć.
Podobne wyprawy do wnętrza mózgu w poszukiwaniu kłamstwa przeprowadzano już wcześniej. Poprzednio uczeni zastosowali w tym celu elektroencefalografię (EEG). Wykorzystano ją na przykład w badaniu Terry’ego Harringtona, który został skazany na dożywocie za zabójstwo. W czasie śledztwa twierdził, że jest niewinny. Wyrok wydano na podstawie zeznań naocznych świadków. Dopiero w zeszłym roku ponownie stanął przed sądem stanu Illinois, by właśnie dzięki EEG dowieść swojej niewinności.
Harringtonowi pomogli Emmanuel Donchin i Lawrence Farwell, psychologowie z University Illinois, badający sygnał EEG zwany P300, który pojawia się jedną trzecią sekundy po tym, jak do mózgu dotrą treści dla niego znaczące. Mózg reaguje na nie automatycznie. Jeśli więc badanemu pokazuje się zdjęcia miejsc zbrodni, o której popełnienie jest podejrzany, lub przypomina mu się jej szczegóły, jego mózg wygeneruje sygnał P300, kiedy uaktywni się pamięć o przestępstwie. Jeśli podejrzany nie popełnił zbrodni, jego mózg nie będzie pracował tak intensywnie.
I tak właśnie zachowywał się mózg Harringtona.
Więcej możesz przeczytać w 3/2002 wydaniu tygodnika Wprost .
Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App Store i Google Play.