Szczepionki zrewolucjonizowały medycynę XX wieku
Całkowicie wytępiono dzięki nim ospę prawdziwą, szczególnie niebezpieczną chorobę zakaźną. W znacznym stopniu wyeliminowano również polio, błonicę i dur brzuszny, a także tężec, krztusiec, odrę oraz wirusowe zapalenie wątroby typu B. Podobnie ma być w tym stuleciu. Światowa Organizacja Zdrowia ocenia, iż dzięki szczepionkom wkrótce co roku będzie można uratować życie 7,5 mln ludzi. W ciągu pięciu lat pojawi się 20-30 preparatów nowej generacji.
Ocalić milion dzieci
Nowa szczepionka przeciwko wyjątkowo groźnym zakażeniom pneumokokowym u dzieci wprowadzana jest właśnie przez amerykańską firmę Wyeth. Te infekcje, wywoływane przez paciorkowce, bakterie Streptococcus pneumoniae, każdego roku zabijają milion niemowląt i dzieci poniżej piątego roku życia. - Szczególnie niebezpieczne jest pneumokokowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Właściwe leczenie trzeba zastosować natychmiast, najpóźniej w ciągu kilku godzin - mówi dr Piotr Albrecht z Kliniki Pediatrii Akademii Medycznej w Warszawie. Dzieci, które chorują na pneumokokowe zapalenie płuc, są z kolei niepotrzebnie operowane z powodu podejrzenia zapalenia wyrostka robaczkowego. Takie błędy w diagnostyce zdarzają się nawet doświadczonym lekarzom, bo atakujące płuca paciorkowce oprócz wysokiej gorączki i kaszlu wywołują bóle w boku lub brzuchu, występujące zwykle przy zapaleniu wyrostka.
Nic dziwnego, że szczepionka - zalecana u dzieci poniżej drugiego roku życia - od kilku miesięcy jest pospiesznie wprowadzana w USA i Unii Europejskiej (w Polsce będzie dostępna w przyszłym roku). - Szczepienia są najskuteczniejszą, a zarazem najtańszą metodą zwalczania chorób zakaźnych - uważa prof. Waleria Hryniewicz, pełnomocnik ministra zdrowia ds. powołania Instytutu Zdrowia Publicznego w Warszawie. W Polsce po wprowadzeniu szczepień ochronnych w ciągu kilku lat o ponad 80 proc. zmniejszyła się liczba zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu B.
Niekoniecznie igła
Dzięki szczepionkom będzie można wyeliminować próchnicę zębów, na którą choruje aż 96 proc. Polaków. Specjaliści z Guys Hospital w Kings College w Londynie oraz Forsyth Institute w Bostonie opracowali formułę dwóch preparatów w postaci past do zębów i płynów do płukania jamy ustnej niszczących bakterie Streptococcus mutans, odpowiedzialne za 95 proc. przypadków próchnicy. - Za 5 lat, by mieć spokój z zębami raz na zawsze, wystarczy jedna wizyta u dentysty i wydatek 100 dolarów - twierdzi Jeffrey Hillman, stomatolog i biolog molekularny z Uniwersytetu Floryda. Podobnie będzie można uniknąć paradontozy. Amerykańska firma Periodontix testuje pierwszy środek do płukania jamy ustnej niszczący bakterie, które gromadząc się w miejscu zetknięcia zębów z dziąsłem, tworzą kamień nazębny sprzyjający zapaleniu dziąseł, a następnie przyzębia, co prowadzi do poluzowania zębów i ich wypadania.
Zaawansowane badania prowadzone są też nad pierwszym preparatem chroniącym przed gorączką krwotoczną, wywoływaną przez wirus ebola. Specjaliści z Narodowego Instytutu Zdrowia w Bethesda wypróbowali go na małpach i wkrótce mają przeprowadzić próby na ludziach. Niestety, nie wiadomo, kiedy pojawi się pierwsza szczepionka przeciwko wirusowi HIV. Testuje się 25 preparatów, ale tylko dwa są w końcowej fazie badań. Poza tym wciąż nie ma pewności, czy choć jeden będzie skuteczny w walce z AIDS. Wkrótce będzie natomiast dostępna szczepionka przeciwko opryszczce narządów płciowych, na którą dziś choruje o 30 proc. więcej osób niż przed 10 laty. - W Niemczech sprzedawany jest już preparat chroniący dzieci przed sześcioma chorobami, między innymi odrą, różyczką i świnką. Pojawią się też szczepionki łatwiejsze w użyciu - mówi dr Ewa Sadowy z Centralnego Laboratorium Surowic i Szczepionek. Od przyszłego roku na grypę będzie można się uodpornić środkiem w sprayu do nosa o nazwie FluMist. Podobnie będzie można szczepić dzieci przeciwko odrze. Turyści będą zażywać tabletki uodporniające przeciw cholerze albo przyklejać na skórę plastry chroniące przed biegunkami.
Ochrona przed rakiem
- Tempo powstawania szczepionek będzie zależeć od tego, jak szybko uda się rozszyfrować DNA chorobotwórczych mikroorganizmów - powiedział prof. Stephen Johnston z Uniwersytetu Teksańskiego podczas kongresu Amerykańskiego Towarzystwa Mikrobiologicznego w Anchorage na Alasce. Preparaty nowej generacji będą chronić przed zakażeniami, a także leczyć niektóre schorzenia, na przykład chorobę wieńcową. Uczeni z Cedars-Sinai Medical Center w USA opracowali szczepionkę pobudzającą układ odpornościowy do niszczenia grożących zawałem serca złogów tłuszczowych, odkładających się w tętnicach. Pierwsze eksperymenty na myszach wykazały, że likwiduje ona aż 70 proc. płytek miażdżycowych gromadzących się w naczyniach doprowadzających krew do mięśnia sercowego.
Szczepionki zwalczające nowotwory testowane są już na ludziach. Jedne z nich chronią przed rakotwórczymi zarazkami, na przykład wirusem papilloma (brodawczaka), powodującym u kobiet raka szyjki macicy. Inne, nazywane szczepionkami terapeutycznymi, mają pobudzić organizm chorego do niszczenia komórek nowotworowych. Tego rodzaju preparaty są już stosowane w leczeniu czerniaka skóry, a także raka płuc, prostaty i piersi. W przyszłości dzięki szczepionkom będzie można zwalczać wywoływane przez bakterie Helicobacter pylori wrzody przewodu pokarmowego i raka żołądka, a także alergie oraz uzależnienia od nikotyny, narkotyków i alkoholu.
Ocalić milion dzieci
Nowa szczepionka przeciwko wyjątkowo groźnym zakażeniom pneumokokowym u dzieci wprowadzana jest właśnie przez amerykańską firmę Wyeth. Te infekcje, wywoływane przez paciorkowce, bakterie Streptococcus pneumoniae, każdego roku zabijają milion niemowląt i dzieci poniżej piątego roku życia. - Szczególnie niebezpieczne jest pneumokokowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Właściwe leczenie trzeba zastosować natychmiast, najpóźniej w ciągu kilku godzin - mówi dr Piotr Albrecht z Kliniki Pediatrii Akademii Medycznej w Warszawie. Dzieci, które chorują na pneumokokowe zapalenie płuc, są z kolei niepotrzebnie operowane z powodu podejrzenia zapalenia wyrostka robaczkowego. Takie błędy w diagnostyce zdarzają się nawet doświadczonym lekarzom, bo atakujące płuca paciorkowce oprócz wysokiej gorączki i kaszlu wywołują bóle w boku lub brzuchu, występujące zwykle przy zapaleniu wyrostka.
Nic dziwnego, że szczepionka - zalecana u dzieci poniżej drugiego roku życia - od kilku miesięcy jest pospiesznie wprowadzana w USA i Unii Europejskiej (w Polsce będzie dostępna w przyszłym roku). - Szczepienia są najskuteczniejszą, a zarazem najtańszą metodą zwalczania chorób zakaźnych - uważa prof. Waleria Hryniewicz, pełnomocnik ministra zdrowia ds. powołania Instytutu Zdrowia Publicznego w Warszawie. W Polsce po wprowadzeniu szczepień ochronnych w ciągu kilku lat o ponad 80 proc. zmniejszyła się liczba zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu B.
Niekoniecznie igła
Dzięki szczepionkom będzie można wyeliminować próchnicę zębów, na którą choruje aż 96 proc. Polaków. Specjaliści z Guys Hospital w Kings College w Londynie oraz Forsyth Institute w Bostonie opracowali formułę dwóch preparatów w postaci past do zębów i płynów do płukania jamy ustnej niszczących bakterie Streptococcus mutans, odpowiedzialne za 95 proc. przypadków próchnicy. - Za 5 lat, by mieć spokój z zębami raz na zawsze, wystarczy jedna wizyta u dentysty i wydatek 100 dolarów - twierdzi Jeffrey Hillman, stomatolog i biolog molekularny z Uniwersytetu Floryda. Podobnie będzie można uniknąć paradontozy. Amerykańska firma Periodontix testuje pierwszy środek do płukania jamy ustnej niszczący bakterie, które gromadząc się w miejscu zetknięcia zębów z dziąsłem, tworzą kamień nazębny sprzyjający zapaleniu dziąseł, a następnie przyzębia, co prowadzi do poluzowania zębów i ich wypadania.
Zaawansowane badania prowadzone są też nad pierwszym preparatem chroniącym przed gorączką krwotoczną, wywoływaną przez wirus ebola. Specjaliści z Narodowego Instytutu Zdrowia w Bethesda wypróbowali go na małpach i wkrótce mają przeprowadzić próby na ludziach. Niestety, nie wiadomo, kiedy pojawi się pierwsza szczepionka przeciwko wirusowi HIV. Testuje się 25 preparatów, ale tylko dwa są w końcowej fazie badań. Poza tym wciąż nie ma pewności, czy choć jeden będzie skuteczny w walce z AIDS. Wkrótce będzie natomiast dostępna szczepionka przeciwko opryszczce narządów płciowych, na którą dziś choruje o 30 proc. więcej osób niż przed 10 laty. - W Niemczech sprzedawany jest już preparat chroniący dzieci przed sześcioma chorobami, między innymi odrą, różyczką i świnką. Pojawią się też szczepionki łatwiejsze w użyciu - mówi dr Ewa Sadowy z Centralnego Laboratorium Surowic i Szczepionek. Od przyszłego roku na grypę będzie można się uodpornić środkiem w sprayu do nosa o nazwie FluMist. Podobnie będzie można szczepić dzieci przeciwko odrze. Turyści będą zażywać tabletki uodporniające przeciw cholerze albo przyklejać na skórę plastry chroniące przed biegunkami.
Ochrona przed rakiem
- Tempo powstawania szczepionek będzie zależeć od tego, jak szybko uda się rozszyfrować DNA chorobotwórczych mikroorganizmów - powiedział prof. Stephen Johnston z Uniwersytetu Teksańskiego podczas kongresu Amerykańskiego Towarzystwa Mikrobiologicznego w Anchorage na Alasce. Preparaty nowej generacji będą chronić przed zakażeniami, a także leczyć niektóre schorzenia, na przykład chorobę wieńcową. Uczeni z Cedars-Sinai Medical Center w USA opracowali szczepionkę pobudzającą układ odpornościowy do niszczenia grożących zawałem serca złogów tłuszczowych, odkładających się w tętnicach. Pierwsze eksperymenty na myszach wykazały, że likwiduje ona aż 70 proc. płytek miażdżycowych gromadzących się w naczyniach doprowadzających krew do mięśnia sercowego.
Szczepionki zwalczające nowotwory testowane są już na ludziach. Jedne z nich chronią przed rakotwórczymi zarazkami, na przykład wirusem papilloma (brodawczaka), powodującym u kobiet raka szyjki macicy. Inne, nazywane szczepionkami terapeutycznymi, mają pobudzić organizm chorego do niszczenia komórek nowotworowych. Tego rodzaju preparaty są już stosowane w leczeniu czerniaka skóry, a także raka płuc, prostaty i piersi. W przyszłości dzięki szczepionkom będzie można zwalczać wywoływane przez bakterie Helicobacter pylori wrzody przewodu pokarmowego i raka żołądka, a także alergie oraz uzależnienia od nikotyny, narkotyków i alkoholu.
Objawy zakażenia pneumokokami Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych wysoka gorączka, silne bóle głowy, nudności, wymioty, sztywność karku i światłowstręt (szczególnie niepokojące jest wciskanie przez małe dziecko głowy w poduszkę) Zapalenie płuc drgawki, dreszcze, suchy kaszel,duszność i gorączka Zapalanie ucha środkowego ból lub wyciek z ucha, gorączka i przytłumienie słuchu, niepokój, wymioty i biegunka Zapalenie zatok przynosowych obrzęk i wysięk z nosa, nocny i poranny kaszel, gorączka, bóle głowy przy pochylaniu się profesor ANDRZEJ MACKIEWICZ kierownik Zakładu Immunologii Nowotworów Wielkopolskiego Centrum Onkologii w Poznaniu Rozpoczyna się trzecia, tak zwana przedrejestracyjna faza badań nad szczepionką przeciwko czerniakowi skóry, którą opracowaliśmy w Akademii Medycznej i Wielkopolskim Centrum Onkologii w Poznaniu. Gdy zaczęliśmy jej używać przed ponad sześciu laty, była jednym z pierwszych tego rodzaju preparatów na świecie. Od tego czasu została wypróbowana u około 260 chorych, spośród których prawie 200 nadal żyje. Od stycznia przyszłego roku w kilku ośrodkach w kraju badaniami zostanie objętych ponad 400 pacjentów. Będą to chorzy na czerniaka we wczesnym etapie rozwoju nowotworu (po zabiegu usunięcia guza pierwotnego lub jego przerzutów). Szczepionka będzie u nich stosowana jako metoda uzupełniająca w celu opóźnienia rozwoju choroby i przedłużenia im życia. profesor WALERIA HRYNIEWICZ Szczepionki są nie tylko skuteczne w zwalczaniu chorób zakaźnych, ale i bezpieczne w użyciu - zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Nie ma żadnych danych, które wskazywały na jakiekolwiek zagrożenie. Nie ma też dowodów, że stosowane u dzieci preparaty ochronne zwiększają ryzyko na przykład autyzmu. Szczepienia nie wiążą się także z groźbą zarażenia chorobą Ctreutzfeldta i Jakoba, spokrewnioną z BSE (tzw. chorobą szalonych krów). Niepokojące są zatem próby ograniczenie szczepień, szczególnie wśród dzieci. Te działania mogą doprowadzić do tego, że ludzi znowu będą atakować takie choroby, jak odra, polio czy krztusiec, które powracają wszędzie tam, gdzie szczepień nie wykonuje się masowo.
|
Więcej możesz przeczytać w 22/2002 wydaniu tygodnika Wprost .
Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App Store i Google Play.