Przewodnik czułości

Pieszczoty uzdrawiają!

Nie czuje nic "od nosa w dół". Budząc się po ciemku, nie wie, czy jest przykryta kocem. Idąc z zamkniętymi oczyma, nie jest w stanie odróżnić, czy się porusza, czy pozostaje w bezruchu. Choroba, która zniszczyła nerwy odpowiedzialne za przenoszenie sygnałów dotykowych, spowodowała, że kobieta nie czuje nic, nawet jeśli bodźce są silne. Kiedy jednak szwedzki uczony Hakan Olausson dotyka jej przedramienia i wierzchu dłoni delikatnym pędzelkiem, pacjentka odczuwa przyjemność. Nie potrafi jedynie powiedzieć, gdzie jest dotykana.

Nagie nerwy
Oprócz neuronów przenoszących informacje o zwykłych doznaniach dotykowych w naszych ciałach istnieją także włókna nerwowe, które reagują tylko na delikatne pieszczoty, subtelne muśnięcia i lekkie głaskanie - twierdzą neurofizjolodzy ze Szpitala Uniwersyteckiego w Göteborgu i ich kanadyjscy koledzy z uniwersytetu w Montrealu. Uważają oni, że w organizmie człowieka występuje dodatkowa sieć neuronów odgrywających rolę "przewodnika czułości". Wysyłane z niej sygnały pieszczotliwych dotknięć trafiają wprost do obszarów odpowiedzialnych w mózgu za emocje. Badania rezonansem magnetycznym wykazały wyraźne pobudzenie ośrodków odpowiedzialnych za odczuwanie przyjemności podczas głaskania. Brak takich sygnałów źle wpływa na zdrowie - zwiększa ciśnienie krwi, podnosi poziom stresu. Wcześniakom utrudnia rozwój.
U osób zdrowych wrażenia dotykowe przekazywane są do mózgu z szybkością 60 metrów na sekundę przez włókna nerwowe chronione otoczką mielinową. Przesyłają one głównie konkretne informacje o dotykanych osobach lub przedmiotach, o temperaturze, stopniu nacisku itp. Właśnie tę sieć nerwów u pacjentki o inicjałach G.L. zniszczyła choroba. W skórze znajdują się również zakończenia innych nerwów, nagich, pozbawionych otoczki. Działają one znacznie wolniej (z szybkością zaledwie metra na sekundę), ale przekazują do ośrodków emocji uczuciową "zawartość" fizycznego kontaktu z innymi ludźmi. Pobudzają te same ośrodki, które uaktywniają się pod wpływem romantycznej miłości lub podniecenia seksualnego.

Skóra przy skórze
Włókna pozbawione otoczki mielinowej odgrywają zasadniczą rolę w emocjonalnej i hormonalnej odpowiedzi organizmu na przyjazny kontakt fizyczny między ludźmi, czyli pieszczotliwe dotknięcia. Działają od najwcześniejszych godzin życia, już w łonie matki, z kolei sieć szybkich przekaźników sygnałów dotykowych rozwija się dopiero po urodzeniu. Jak to określił prof. Yves Lamarre z Montrealu, noworodki mogą dzięki temu odczuwać gesty miłości rodziców, zanim jeszcze są zdolne odczuwać ich dotyk.
Potomstwo szczurów odsunięte od matek nie ma szans na przeżycie. Badacze z Centrum Medycznego Uniwersytetu Kalifornijskiego w Durham zbadali, że mózg wytwarza substancję blokującą rozwój zwierząt. Już po trzydziestu minutach w ciele odseparowanych od matek szczurzych potomków spada aktywność enzymu koniecznego do wytwarzania białka w sercu, płucach, mózgu i śledzionie. Równocześnie ustaje produkcja hormonu wzrostu. Po kilku godzinach hormonalna fabryka w ogóle przestaje działać.
Zdolność do syntezy białka i dalszego rozwoju można przywrócić małym ssakom, oddając je pod opiekę matki lub naśladując jej dotyk. Najlepiej byłoby lizać je od czasu do czasu. "Nie mogłem jednak zlecić tego technikom laboratoryjnym. Gładziliśmy więc szczury wilgotnym pędzelkiem" - napisał jeden z naukowców prowadzących to doświadczenie.
Również bezpośredni kontakt matek z przedwcześnie urodzonymi dziećmi - "skóra przy skórze" - zwiększa szanse ich przeżycia. Wcześniaki masowane i dotykane przez rodziców przez 45 minut dziennie w szpitalu dziecięcym w Bostonie przybierały na wadze prawie o połowę szybciej niż inne przedwcześnie urodzone dzieci karmione takim samym pokarmem. "Dotykanie, przewijanie, głaskanie uspokaja małą istotę brutalnie przeniesioną z komfortowego wnętrza matki do nieprzyjaznego sztucznego otoczenia, jakim jest inkubator. Przytulenie do skóry matki obniża zapotrzebowanie na tlen, łagodzi stres, a tym samym zmniejsza wahania ciśnienia i ryzyko powikłań, jakimi mogą być krwawienia wewnętrzne czy wylew śródczaszkowy" - przekonuje dr Tom Turner, pediatra z Glasgow.

Blokada zmysłów
"Skóra stanowi 18 proc. naszego ciała. Jeśli odmówimy jej wrażeń dotykowych, będziemy mieć problemy ze zdrowiem" - twierdzi dr Charles Spence, psycholog, w raporcie "Sekrety zmysłów", który opublikował Uniwersytet Oksfordzki. Jego zdaniem, współczesny styl życia powoduje, że wiele osób odczuwa coraz większy głód dotyku. Groźba procesów o molestowanie seksualne powstrzymuje ludzi w miejscach pracy od przyjaznych dotknięć. Nauczycielom nie wolno dotykać uczniów, rodzice rzadko przytulają dzieci.
"Moda na masaże, aromaterapię i dalekie podróże jest próbą wyjścia ze świata wyjałowionego ze zmysłowych doznań. Ma kompensować brak dotyku, a także światła i zapachów w naszym życiu" - uważa brytyjski psycholog, dodając, że oprócz dotyku zaniedbujemy także inne zmysły. Wnętrza, w których spędzamy większość czasu, są pozbawione stymulujących zapachów. Wiele osób pracuje w pomieszczeniach bez naturalnego światła, często przyciemnionych jak piwnice, dobrych do pracy z komputerami, ale nie wystarczających do zapewnienia psychicznego komfortu. To sprawia, że ludzie częściej cierpią na zaburzenia emocjonalne i depresje. Z powodu tzw. syndromu chorych budynków brytyjski biznes traci 12 mld funtów rocznie.