Balon

Bywają wyczyny szalone, ale sympatyczne i użyteczne, sławione przez późniejsze pokolenia jako wykroczenie poza standardy własnej epoki i ważne kroki ku otwarciu nowych dróg myślenia lub działania. Bez takich "szaleństw" byłoby na świecie i smutno, i głupio, i staroświecko.

Bywają także inne wyczyny na pograniczu szaleństwa, których autorzy chcą udowodnić, że mogą przezwyciężyć swoje słabości, ograniczenia i lęki. Ruszają w bój z samym sobą. Pożytki płyną z tego zwykle niewielkie - czasami dowiadujemy się czegoś o granicach wytrzymałości człowieka i o możliwościach jego działania w warunkach skrajnych - ale jest to przynajmniej na swój sposób imponujące.
Bywają wreszcie szaleństwa, które nie są ani imponujące, ani nie przynoszą pożytku nikomu oprócz sponsorów. Jednym z najnowszych kosztownych kukunamuniu tego rodzaju był lot balonem dookoła świata. W egzaltowanych komentarzach na ten temat przywoływany był często Jules Verne, a ich autorzy byli łaskawi dawać wyraz poglądowi, że wspomniany lot to ziszczenie marzeń pisarza. Krótko mówiąc, spokojnie robiono z Verne?a balona. "W 80 dni dookoła świata" miało uzmysłowić, że ludzka odwaga, pomysłowość i solidarność w połączeniu z najnowszymi osiągnięciami techniki mogą prowadzić do zapierających dech w piersiach osiągnięć. Symbolizowało je właśnie tytułowe 80 dni - czas okrążenia Ziemi, który w ówczesnych warunkach wydawał się oszałamiający. W tym sensie bohaterowie książki zakreślali nowe horyzonty.
Wolno sądzić, że Verne obserwowałby dziś lot balonu Breitling Orbiter III z daleko posuniętym sceptycyzmem. Dzisiejsze środki techniczne pozwalają liczyć okrążenia kuli ziemskiej w minutach, więc okrążenie jej w 19 dni to nic nadzwyczajnego. Czy można zatem mówić, iż nadzwyczajne jest to, że zrobiono to po raz pierwszy balonem? Oczywiście, każdy pierwszy raz jest w swoim rodzaju nadzwyczajny. Można jeszcze próbować okrążyć Ziemię po raz pierwszy amfibią, na hulajnodze, na wrotkach, w wózku dziecinnym z motorkiem lub na oponie z żaglem. Tylko po co? Eskapada Bertranda Piccarda i Briana Jonesa nie przynosi nic nowego ani nauce, ani technice. Nie otwiera także nowych perspektyw przed odkrywcami. Trudno też potraktować ją choćby jako imponującą próbę zmagań z samym sobą. Lot był w dużej mierze sterowany przez ekipę naziemną. Samej załodze było zimno nad Meksykiem, a siedzenie we dwójkę przez 19 dni w kabinie o długości 5,4 m i wysokości 2,5 m nie jest może największą przyjemnością, ale ludziom zdarza się przebywać w gorszych warunkach przez całe życie i nikt ich nie przedstawia jako bohaterów, tylko jako pechowców.
W jednym z francuskich dzienników telewizyjnych podkreślono z podziwem, że na konferencji prasowej po przylocie do Genewy Piccard i Jones nic nie mówili o technice ani o swoim wyczynie. W domyśle - tacy skromni. Tymczasem oni nie mówili, bo doskonale wiedzieli, że nie mają o czym mówić. Dlatego próbują zamydlić wszystko pretensjonalnym bełkotem, który redakcję wspomnianego dziennika telewizyjnego doprowadził do wniosku, iż są to "wielcy humaniści". Oto jedna z ich refleksji: "Społeczeństwo chce nad wszystkim panować, a ja lubię obraz balonu popychanego przez wiatry, które umieszczają człowieka na jego właściwym miejscu we wnętrzu przyrody". To intelektualnie bardzo śmiałe. Społeczeństwo popychane przez wiatry zapewne siedziałoby obecnie w jaskiniach, próbując skrzesać ogień - i widok balonu na pewno by je olśnił. A oto inne cenne spostrzeżenie, jakie nasunęło się załodze po trzech tygodniach patrzenia na Ziemię z balonu: "Dlaczego ludzie tak się biją o pieniądze, kiedy na świecie jest tyle przestrzeni dla wszystkich?".
Odpowiedź jest częściowo znana. Niektórzy biją się po to, żeby polecieć balonem dookoła świata. Koszt każdej z nieudanych prób tego przedsięwzięcia ocenia się na ok. 700 tys. dolarów. Koszt lotu Piccarda i Jonesa - na ponad 3,5 mln dolarów. Nie zastanawiajmy się jałowo, na co mogłyby być wydane te pieniądze, gdyby trafiły do rąk kogoś rozsądnego i widzącego cokolwiek poza czubkiem własnego nosa. Ustalmy jedynie, na co zostały wydane. Przede wszystkim zostały wydane na to, żeby jak najwięcej razy w jak największej liczbie programów telewizyjnych i radiowych oraz publikacji prasowych zobaczono bądź usłyszano nazwę firmy Breitling. Gdyby Breitling chciał osiągnąć to wszędzie tam z taką częstotliwością, musiałby na pewno wydać znacznie więcej niż 3,5 mln dolarów. Ponadto pieniądze te zostały wydane na to, żeby psychiatra dziecięcy Bertrand Piccard przezwyciężył kompleks sławnego dziadka i równie sławnego ojca, którzy zasłynęli jako dzielni pionierzy nowoczesnego podboju przestrzeni powietrznej i morskiej. Nie wiem, czy Bertrand Piccard ma syna, ale jeśli tak - to biedne dziecko. Dla odzyskania jakiej takiej równowagi psychicznej pozostanie mu chyba tylko przebrnięcie kajakiem od bieguna północnego do południowego po linii południka Greenwich na koszt producentów kuchenek gazowych.