Janina Bąk dla „Wprost”: Serial telewizyjny może uratować życie

Anna Mokrzanowska, „Wprost”: Czy serial telewizyjny może uratować życie?

Janina Bąk: Okazuje się, że tak, co potwierdza pewien eksperyment naturalny z Tanzanii w Afryce Wschodniej. Radio, które było jednym z głównych źródeł informacji dla społeczności lokalnej, wykorzystano do tego, żeby nadawać wyjątkowe słuchowisko radiowe – „Twende na Wakati”.

Oprócz klasycznych perypetii bohaterów przemycono tam wiedzę o możliwościach zakażenia, profilaktyki i terapii HIV/AIDS, jak również uczono bezpiecznych zachowań seksualnych. Po latach emisji tej popularnej opery radiowej sprawdzono, ile jej słuchacze wiedzą o profilaktyce HIV i bezpiecznym seksie w porównaniu do tych, którzy do słuchowiska nie mieli dostępu.

Okazało się, że wśród słuchaczek i słuchaczy zanotowano mniejszą liczbę partnerów seksualnych, większą wiedzę na temat zachowań ryzykownych i częstsze używanie prezerwatyw.

Podaję historię z Tanzanii, bo jest niezwykle ciekawa, ale i w polskich serialach mamy wątki prozdrowotne – w „Na Wspólnej” namawiano do samobadania piersi czy wykonywania cytologii. Nie mówiąc o „Klanie”, gdzie przez lata promowano mycie rączek. A to było jeszcze przed pandemią!

Wspomniałaś, że tego typu badanie to eksperyment naturalny. Na czym dokładnie on polega?

Eksperyment naturalny polega na tym, że badacz kontroluje tylko część warunków, które mają wpływ na wynik eksperymentu, albowiem część z nich nie daje się kontrolować– czy to z przyczyn praktycznych, czy też etycznych. W przypadku naszego tanzańskiego słuchowiska to środowisko wyodrębniło dwie grupy porównawcze. Do jednego z regionów – Dodomy – odwrotnie niż do pozostałych części kraju, nie docierało radio. Mieliśmy więc grupę eksperymentalną (ludzie mieszkający poza Dodomą, a więc ci z dostępem do słuchowiska) i kontrolną, czyli Dodoma, bez dostępu do radia, a więc i tej audycji.

Nauka zna przypadki innych eksperymentów naturalnych, których wyniki śmiało można określić hasłem „przełomowe”?