Dziś piątek trzynastego. Dlaczego akurat ten dzień ma być pechowy?

Dziś piątek trzynastego. Dlaczego akurat ten dzień ma być pechowy?

Egzekucja mistrza zakonu Jaquesa de Molay przez spalenie na stosie w 1314
Egzekucja mistrza zakonu Jaquesa de Molay przez spalenie na stosie w 1314 Źródło: Wikimedia Commons / domena publiczna
Strach przed piątkiem 13. to znany w wielu krajach na świecie przesąd. Przez psychiatrów jest nawet nazywany paraskewidekatriafobią, przez połączenie greckich słów paraskevi (piątek), dekatreis (trzynasty) i fobia (strach). Źródeł przesądu o nieszczęśliwym piątku trzynastego można szukać głęboko w naszej kulturze.

Osoby cierpiące na lęk przed piątkiem 13. często odwołują zaplanowane spotkania, nie podróżują nigdzie w ten dzień, a nawet starają się nie wstawać z łóżka. Lęk wywołuje już sama liczba 13, stąd na pokładzie wielu linii lotniczych nie ma 13 rzędu, a w hotelach nie ma 13 pokoju a na 13 piętrze urządza się na przykład restauracje.

Skąd wzięło się przekonanie, ze to właśnie piątek trzynastego ma być pechowym dniem?

13, czyli wykoślawione 12
13 jest uznawana za pechową liczbę m.in. dlatego, że to liczba 12 w starożytnych kulturach była liczbą szczęśliwą, pełną, idealną. Widać to w tradycji babilońskiej (12 w astronomii, 12 znaków zodiaku), izraelskiej (12 synów Jakuba, 12 plemion Izraela), chrześcijańskiej (12 apostołów, wielokrotnie powtarzana 12 w apokalipsie) i w islamskiej. Liczba 13 łamała tę harmonię, więc została uznana za nieszczęśliwą. Nie wyjaśnia to jednak przyczyny, dlaczego to piątek ma być pechowy.

Ostatnia wieczerza i ukrzyżowanie
Więcej światła na pechowość piątku w kulturze rzuca tradycja chrześcijańska, według której Jezus został ukrzyżowany własnie tego dnia, i dlatego jest on dniem smutnym i nieszczęśliwym. W historii Jezusa pojawia się również motyw 13. gościa, który przynosi nieszczęście. Jest nim Judasz, który w czasie ostatniej wieczerzy przybywa do stołu właśnie jako 13 osoba.

Loki i śmierć Baldura
To niejedyny motyw w kulturze, który mówi o nieszczęściu przyniesionym właśnie przez 13. gościa. Według jednej z opowieści z mitologii nordyckiej, bóg ognia i oszustwa Loki pojawił się jako nieproszony 13. gość na jednej z uczt bogów. Nakłania na niej ślepego boga ciemności Hodura, żeby ten cisnął strzałą z jemioły w swojego brata Baldura, który jest podatny wyłącznie na to drewno. Przez podstęp Lokiego, ukochany przez wszystkich Baldur, bóg radości i piękna umiera.

Frigg i sabaty czarownic
Nieszczęśliwy piątek 13. ma mieć również związek z inną postacią z nordyckiej mitologii. Bogini płodności i miłości Frigg, często spowita chmurą i latająca na miotle, po przejściu ludów nordyckich na chrześcijaństwo została uznana za pierwowzór czarownicy. Według ludowych wierzeń funkcjonujących w różnych kulturach każdego 13-tego dnia miesiąca albo w piątki miały odbywać się sabaty czarownic. W tych poświęconych czarnej magii spotkaniach brało udział 12 kobiet, (w tym w wierzeniach nordyckich właśnie Frigg) i diabeł, co razem dawało liczbę 13 zgromadzonych osób. Warto też zwrócić uwagę, że to od imienia bogini w wielu językach, np. w angielskim czy niemieckim pochodzi nazwa dla piątego dnia tygodnia.

Klątwa templariuszy
Jedną z najpopularniejszych teorii o pechowym piątku 13. jest historyczne wydarzenie. W piątek 13 października 1307 roku zadłużony u zakonu Templariuszy król Francji Filip IV Piękny rozkazał aresztować zakonników oskarżając ich m.in. o herezję, świętokradztwo, innowierstwo, czary i rozpustę. Legenda głosi, że wielki mistrz zakonu, Jacques de Molay tuż przed śmiercią na stosie rzucił klątwę na papieża Klemensa V i króla Filipa IV. Obaj zginęli w ciągu kilku kolejnych miesięcy.

Powieść Thomasa W. Lawsona i zatonięcie statku jego imienia
Jednak, jak wynika z badań naukowców, nie ma pisemnych źródeł, które wskazywałyby na popularność przesądu o piątku 13. przed XX wiekiem. Rozpowszechnienie tego przesądu zawdzięczamy Thomasowi W. Lawsonowi, przesądnemu amerykańskiemu biznesmenowi. W 1907 roku napisał on powieść, zatytułowana „Piątek Trzynastego”, w której główny bohater, makler giełdowy w tytułowym dniu wykorzystuje ludzką przesądność do spowodowania krachu na giełdzie. Co ciekawe, statek nazwany na cześć Lawsona zatonął dokładnie w piątek 13 grudnia 1907 roku.

Od tej pory motyw pechowego piątku trzynastego jest często obecny w kulturze i popkulturze, co napędza samo funkcjonowanie przesądu. Wierzymy, że wam nic nieszczęśliwego się dziś nie przydarzyło i nie przydarzy. I czy wierzycie w ten przesąd, czy też nie, pamiętajcie, że kolejny taki dzień już w grudniu tego roku!

Czytaj też:
Strach się bać? Dziś piątek trzynastego, internauci tworzą memy

Opracował:
Źródło: WPROST.pl