Smutny wesoły pisarz
Udostępnijdodaj Skomentuj
Tygodnik Wprost Wydanie: 43/2006 (1245)
Okładka tygodnika Wprost nr 43/2006 (1245)
Dziękujemy, że jesteś z nami. Tylko prawda jest ciekawa, piszemy o niej wprost.
Czytaj lub pobierz
Platformy prasy cyfrowej:

Smutny wesoły pisarz

Dodano:   /  Zmieniono: 

Edward Redliński postanowił podsumować swoją twórczość. Jednak książka "Bumtarara", stanowiąca próbkę jego wszechstronności, tak warsztatowej, jak i intelektualnej mówi nam niewiele o tym znakomitym pisarzu. Pokazuje go bardzo jednostronnie: jedynie jako autora, który nie lubi otaczającej go rzeczywistości. A co gorsza jako autora, który nie chce tej rzeczywistości zrozumieć.

Redliński najwyraźniej pozazdrościł Januszowi Głowackiemu, który w ostatnim czasie opublikował kilka książek, stanowiących przegląd jego dotychczasowych dokonań. Autor "Konopielki" także wydał coś w rodzaju literackiego lapidarium - tom nosi tytuł "Bumtarara" i składa się z krótkich form, opublikowanych na przestrzeni ostatnich trzydziestu lat. Problem w tym, że 66-letni Redliński (a może także wydawca?) nie bardzo mógł się zdecydować na wybór jasnej formuły tej książki, w związku z czym otrzymaliśmy nieco bezładną mieszankę firmową, która wcale nie pokazuje nam ani ewolucji tego wybitnego prozaika, ani jego charakterystycznego stylu. Jeśli zakładamy, że twórca "Szczuropolaków jest autorem dowcipnym, z niewiarygodnym słuchem społecznym to "Bumtarara" udowadnia to w niewielkim stopniu (uśmiech wywołuje opowiadanie "Druga miłość").
A przecież od czasów swego debiutu, czyli od 1967 roku, gdy wydał zbiór opowiadań "Listy z Rabarbaru" ów syn ziemi białostockiej uchodził za pisarza o bodaj najbardziej przenikliwym, ale jednocześnie dobrotliwym spojrzeniu na Polskę. Głównie wiejską, zacofaną, obawiającą się jakiegokolwiek postępu cywilizacyjnego, ale w sumie obserwacje Redlińskiego można było potraktować bardziej uniwersalnie - w sumie polskie powojenne miasto w dużej mierze wywodziło się właśnie ze wsi. Można zaryzykować tezę, że cieszący się szaloną popularnością w latach 70. serial "Daleko od szosy" był echem twórczości Redlińskiego.
Jego kolejne dzieła: minipowieści "Awans" i "Konopielka" stawiały pisarza w szeregu już nie tylko literatów, ale wręcz satyryków, trafnie diagnozujących polskie kompleksy i wynikające z nich zadufanie. Ekranizacje filmowe obu powieści potwierdziły ich oraz satyryczny charakter. Jednak nawet balansując na krawędzi kabaretu, pisarz ten pozostawał literatem. Trzeba pamiętać, że Redliński zawsze zwracał uwagę na stronę językową swej prozy - jego książki "przemawiają" do nas piękną, wysmakowaną polszczyzną, nawet, jeśli jest to li tylko chłopska gwara. Ona też może być piękna, a oddanie jej wymaga wielkich umiejętności literackich.
Wydaje się więc dziwne, że dobierając teksty do "Bumtarara" Redliński nie chciał pochwalić się tymi swoimi atutami, a głównie postawił na promocję swego amerykańskiego okresu, w którym koncentrował się na "dowalaniu" Rodakom ze Ściany Wschodniej, błądzącym między nowojorskim Greenpointem, a chicagowskim Jackowem. Oczywiście, postacie takie, jak Potejto z filmu "Szczęśliwego Nowego Jorku" (będącego adaptacją powieści "Szczuropolacy") są szczególnie wdzięcznym tematem literackim, ale nie oddają prawdy o polskiej emigracji. Na tym samym Greenpoincie jest też wywodząca się znad Wisły elita, która aktywizuje tamtejsze życie kulturalne, i której naprawdę nie ma co się wstydzić.
Ciekawe, że o ile Głowacki bardzo mitologizuje swój pobyt w USA, to Redliński stara się go jak najbardziej upodlić. Być może wynika to faktu, że autorowi "Antygony w Nowym Jorku" udało się osiągnąć sukces. Twórca "Cudu na Greenpoincie" wrócił raczej na tarczy. Coś, co Redlińskiemu kiedyś wydawało się zabawne, jak choćby niby-wywiady z Tadeuszem Kościuszką czy Kazimierzem Pułaskim w istocie takie nie jest. No, chyba, żeby potraktować je jako atrakcyjniejszą od podręczników formułę nauczania rodzimej historii. Jeśli tak, to faktycznie - owe wywiady mogą spełnić funkcję całkiem pożyteczną. Pytanie - na ile są oparte na faktach historycznych, a na ile stanowią konfabulację Redlińskiego?
Dość dyskusyjny wydaje się pomysł łączenia różnych stylistyk, a już zupełnie niezrozumiale jest włączenie do tomu wywiadu, którego pisarz udzielił 12 lat temu "Polityce". Wywiad sam w sobie jest interesujący, ale dlaczego mamy traktować go jako część literackiego dorobku autora "Krfotoku"?
W "Bumtarara" jest wiele pesymizmu. Zła jest III RP, niedobra jest też Ameryka, o którą rozbiło się tak wiele emigracyjnych marzeń. Także prozaika, który spędził w USA sporo lat. W sumie mało komu powiodło się w życiu - widać taki już los naszego słowiańskiego narodu. Skoro tak, to czemu pisarz wycofuje się z tej tezy w spinającym całość tekście "Ostatnie słowo"? Ale może o to chodziło? O to, by pokazać Redlinskiego, który ciągle dokonywał nietrafionych wyborów albo szedł pod prąd. I wciąż doznawał kolejnych objawień.
Na koniec nasuwa się pytanie: czy gdyby Redliński nie wyjechał do USA polska kultura coś by straciła? Pewnie tak, choć obserwując przemiany, zachodzące na polskiej wsi schyłkowego okresu PRL i w czasie rodzącej się III RP byłby pisarz świadkiem kolejnego awansu. I mógłby go opisać lepiej, niż ktokolwiek inny.
Artur Górski
Edward Redliński "Bumtarara", wyd. Prószyński, Warszawa 2006
Więcej możesz przeczytać w 43/2006 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App Store i Google Play.

Spis treści tygodnika Wprost nr 43/2006 (1245)

  • Wprost od czytelników15 gru 2006, 15:00 — ZIEMIE NIEODZYSKANE D ziękuję za poruszenie w artykule "Ziemie nieodzyskane" (nr 40) tematu zaniechania działań na rzecz integracji wszystkich części terytorium dzisiejszej Polski. Sprawa jest tym bardziej niepokojąca, że skutkiem...3
  • Na stronie - Czasoprzyspieszacze15 gru 2006, 15:00 — Szkoda czasu na grę na czas3
  • Skaner15 gru 2006, 15:00 — NASI W AFGANISTANIE "Afganistan - najbardziej przyjazny kraj na świecie, a może też we wszechświecie." hasło z oficjalnej strony internetowej Afganistanu NIEWYDOLNE PAŃSTWO Prezydentem kraju jest Hamid Karzaj, który wygrał wybory w 2004...8
  • Sawka czatuje15 gru 2006, 15:00 — Henryk Sawka (www.przyssawka.pl)10
  • Playback15 gru 2006, 15:00 — Marek Kotlinowski, wicemarszałek Sejmu, i Roman Giertych wicepremier i minister edukacji © W. Rozbicki/Reporter14
  • Poczta15 gru 2006, 15:00 — DRUGI OBIEG CZWARTEJ RP Jakiś czas temu "Polityka" w artykule o satyrze politycznej w Internecie opublikowała fotomontaż przedstawiający Kaczyńskiego, Leppera i Giertycha jako Ich Troje, podając, że autorzy są anonimowi, choć pochodził...14
  • Ryba po polsku - Ostatnie słowo przed wysiłkiem15 gru 2006, 15:00 — Wszyscy nasi dziennikarze powinni myśleć Lisem, mówić Lisem i pisać Lisem15
  • Z życia koalicji15 gru 2006, 15:00 — W SEJMIE NAPATOCZYLIŚMY SIĘ kilkakrotnie na Kaczyńskiego. Przechadzał się po korytarzach nie niepokojony przez nikogo, obnosząc się dumnie ze swoją grzywą i kaczyńskością. To on, Kaczyński Ryszard, poseł Ruchu Ludowo-Narodowego. Kaczyński nie jest...16
  • Z życia opozycji15 gru 2006, 15:00 — CHOLERA! ZNOWU NAM CAPNĘLI z rubryki najsłynniejszego polskiego Mulata! No cóż, mamy nadzieję, że koalicja chamów z warchołami nie potrwa zbyt długo i Andrzeja Leppera znowu powitamy na starych śmieciach. Przy okazji: ta rubryka traciła na rzecz...17
  • Wprost przeciwnie - Spadające gwiazdy15 gru 2006, 15:00 — Lech Wałęsa robi wszystko, aby zniszczyć swój autorytet i ośmieszyć siebie, a więc i Polskę18
  • Fotoplastykon15 gru 2006, 15:00 — Henryk Sawka (www.przyssawka.pl)19
  • Zatoka niepokoju15 gru 2006, 15:00 — Konflikt u ujścia Odry zafundował Polakom i Niemcom Józef Stalin20
  • Nie pozwalam15 gru 2006, 15:00 — Pierwsza epoka liberum veto skończyła się dla Rzeczypospolitej rozbiorami. Dziewięć lat temu zaczęła się druga epoka liberum veto24
  • Zamiatanie pod szafę15 gru 2006, 15:00 — Czego rząd nie robi, kiedy zajmuje się historią30
  • Trójkąt różnoboczny15 gru 2006, 15:00 — Czy wciągając rosyjskie firmy państwowe do Europy, stworzymy grunt dla poszanowania demokratycznych wartości przez Rosję?32
  • Turystyka pełną parą15 gru 2006, 15:00 — Miłośników kolei z Europy Zachodniejzafascynowały podróże parowozami w Polsce36
  • Giełda15 gru 2006, 15:00 — Hossa Świat Gienerał Motors Rosyjski oligarcha Oleg Dieripaska ma kilka procent akcji General Motors, a docelowo chce zgromadzić 10 proc. udziałów - twierdzi niemiecki "Manager Magazin". W ten sposób koncern Dieripaski Rusal stałby się...38
  • Jałmużna dla obszarnika15 gru 2006, 15:00 — Ściśle tajne są w Polsce informacje o tym, kto i w jakiej wysokości otrzymuje unijne dopłaty bezpośrednie40
  • Pożar ostatniej szansy15 gru 2006, 15:00 — Nikomu nie zależy na ujawnieniu przyczyn pożaru w rafinerii w Możejkach46
  • Czarny Piotruś15 gru 2006, 15:00 — Deelektrimizacja, czyli koniec radosnej gospodarki ery postkomunistycznej52
  • Okulary, które mówią15 gru 2006, 15:00 — Jan Kulczyk w okrągłych okularach wyglądałby na socjalistę60
  • Czołgi S-klasy15 gru 2006, 15:00 — Bezpieczne samochody pancerne robi tylko wielka trójka: Mercedes, BMW i Cadillac64
  • Niezbędnik clubbera15 gru 2006, 15:00 — Pierwszy ranking najlepszych klubów w Polsce: 1. Club Hotl 2. Milch 3. Crossed Club, 4. Utopia, 5. Fabryka Trzciny68
  • Pazurem - Do ostatniej kropli15 gru 2006, 15:00 — Każdego dnia trzy miliony Polaków załatwia swoje sprawy na wspomaganiu alkoholowym72
  • Know-how15 gru 2006, 15:00 — Storczykowe eldorado Dobre wiadomości dla amatorów storczyków: w lasach na Nowej Gwinei odkryto 30 nowych gatunków tych roślin. Z tej części Indonezji, uznawanej za "kopalnię storczyków", pochodzi aż 3 tys. gatunków tych kwiatów z 25 tys....74
  • Budzik zabójca!15 gru 2006, 15:00 — Chcesz długo żyć, żyj zgodnie ze swoim zegarem biologicznym76
  • Pan Bóg albo Marsjanie15 gru 2006, 15:00 — Przyjęcie kreacjonizmu nie jest równoznaczne z zanegowaniem teorii ewolucji86
  • Bez granic15 gru 2006, 15:00 — Wyszynk z niedźwiedziem Król Hiszpanii Juan Carlos podczas sierpniowej wizyty w Rosji zastrzelił na polowaniu niedźwiedzia. Problem w tym, że "to nie było polowanie, lecz morderstwo" - uważa Siergiej Starostin, wicedyrektor wydziału...88
  • Atom dla każdego15 gru 2006, 15:00 — Już 30 państw może się uzbroić w broń nuklearną90
  • Specjaliści od chaosu15 gru 2006, 15:00 — Rosyjskie służby specjalne wciąż ingerują w życie polityczne krajów byłego ZSRR94
  • Drodzy byli15 gru 2006, 15:00 — Ameryka daje przykład, jak twórczo eksploatować emerytowanych liderów98
  • Biskup z podziemia15 gru 2006, 15:00 — Diecezja trzydziestoletniego bp. Pavola Hnilicy rozciągała się od Berlina do Pekinu103
  • Recenzor15 gru 2006, 15:00 — 106
  • Bardzo dobra Novi(n)ka15 gru 2006, 15:00 — Nowoczesny, ale niebanalny pop oraz minimalistyczny chillout z progresywnym zacięciem. "Tricks of Life" to ewenement na rynku polskiej muzyki elektronicznej, gdzie często za cały materiał wystarczają jednostajne bity generowane przez...106
  • Nostalgia i ekstaza15 gru 2006, 15:00 — Nina Stiller, znakomita interpretatorka żydowskiej muzyki (zarówno w ich tradycyjnej, jak i popularnej formie), postanowiła tym razem spróbować swoich sił w świecie brzmień klubowych. Niby nic szczególnego, ostatnio podszyte elektroniką...106
  • Zabójcza pustka15 gru 2006, 15:00 — The Killers są jak miasto, z którego pochodzą: Las Vegas. Blichtr, kicz, miszmasz wulgarnych kopii pomników cywilizacji (czytaj: rocka) i tanie emocje sprzedawane w dawkach zdolnych powalić słonia. Wszystko tu musi być ogromne, by wbijało...106
  • Ostatni z wielkich15 gru 2006, 15:00 — James Coburn obejrzał w kinie "Siedmiu samurajów" dwanaście razy. Yul Brynner wykupił prawa do remake'a filmu Akiry Kurosawy za 250 dolarów. Kiedy obaj panowie wcielili się w rewolwerowców, którzy dla pieniędzy bronią meksykańskiej...106
  • Zwykli ludzie z Konina15 gru 2006, 15:00 — Od czasu "U Pana Boga za piecem" to pierwsza rzeczywiście udana rodzima komedia liryczna, przedstawiająca prowincjonalne ciepło, ale bez złudzeń, i na szczęście także bez upozowanej demaskatorskiej furii. Scenarzysta Jarosław Sokół...106
  • Czeladnik sadysty15 gru 2006, 15:00 — Ta historia, choć wymyślona przez mistrza horroru Stephena Kinga, mogła wydarzyć się naprawdę. Oto student (Brad Renfro), jadąc autobusem, zauważa siwego pana (Ian McKellen). Jego twarz wydaje mu się dziwnie znajoma. Kurt Dussander to były esesman...106
  • Niezbędnik Europejczyka15 gru 2006, 15:00 — U progu III RP chyba nikt się nie spodziewał, że kojarzony z anarchizmem Andrzej Stasiuk będzie nas kiedyś uczył myślenia wspólnotowego. Na szczęście pisarska wyobraźnia często powołuje do istnienia książki, o których nie śniło się ideologom. Co...106
  • Wąż z rubinowym oczkiem15 gru 2006, 15:00 — Podczas gdy większość polskich pisarzy ugania się za "nowości kwiatem", Jerzy Sosnowski spokojnie, buduje swe narracje opierając się na tradycji polskiej kultury popularnej. Jego proza to coś w rodzaju krzyżówki kina moralnego niepokoju...106
  • Smutny wesoły pisarz15 gru 2006, 15:00 — Edward Redliński postanowił podsumować swoją twórczość. Jednak książka "Bumtarara", stanowiąca próbkę jego wszechstronności, tak warsztatowej, jak i intelektualnej mówi nam niewiele o tym znakomitym pisarzu. Pokazuje go bardzo...106
  • Szeregowiec Iwan15 gru 2006, 15:00 — Wojenne kino rosyjskie sięga do radzieckich wzorców,by propagować kult imperium110
  • Toksyczni idole15 gru 2006, 15:00 — Nafaszerowani narkotykami muzycy rockowi są spadkobiercami romantyzmu114
  • Górna półka - Rodzinna Europa15 gru 2006, 15:00 — Znajomość historii Kresów jest niezbędna w dyskusji o rozszerzeniu unii i otwieraniu rynku pracy dla sąsiadów ze wschodu118
  • Wencel gordyjski - Tele-morele15 gru 2006, 15:00 — Kiedy słowo przegrało wojnę z obrazem,pisarze stali się zakładnikami telewizji119
  • Ueorgan Ludu15 gru 2006, 15:00 — Nr 43 (209) Rok wyd. 5 WARSZAWA, poniedziałek 23 października 2006 r. Cena + VAT + ZUS + akcyza Trzyosobowy związek partnerski Rzeczniczka praw dziecka proponuje, aby rejestrować nieformalne związki, gdyż ma to dać większe poczucie stabilizacji i...120
  • Wprost plus15 gru 2006, 15:00 — KRÓTKO PO WOLSKU Orient i orientacje Naukowcy z Oslo, powołując się na przykłady ze świata zwierzęcego, dowiedli, że homoseksualizm jest popularną, jeśli nie najpopularniejszą orientacją w naturze. Istnieją, i to często, żyrafy lesbijki, wieloryby...121
  • Skibą w mur - Ziemia jest płaska15 gru 2006, 15:00 — Czy taka tabliczka mnożenia naprawdę istnieje? Czy ktoś ją widział?122