„ZUS decyduje o wysokości mojej emerytury”, „Muszę odprowadzić składkę na ZUS” – dwa różne zdania i dwa razy nieprawda! Skrótowiec ZUS, czyli Zakład Ubezpieczeń Społecznych, zna bodaj każdy dorosły pracujący Polak. Powtarzane na co dzień sformułowania pokazują jednak, że wielu z nas nie wie, czym tak naprawdę jest ZUS i jakie są jego zadania.
Wbrew obiegowej opinii emerytury i renty nie są wypłacane z budżetu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Świadczenia te są finansowane z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS). Zakład Ubezpieczeń Społecznych zajmuje się obsługą Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ale są to dwa odrębne ciała.
ZUS i FUS – te dwa skrótowce różni jedynie litera. Mylenie obu pojęć rodzi wiele nieporozumień. Warto wiedzieć, czym się różnią zadania Zakładu i Funduszu, bo jest to związane z naszymi pieniędzmi – zarówno składkami (emerytalnymi i nie tylko), jak i samymi emeryturami i rentami.
Czym jest ZUS
Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest instytucją państwową, której podstawowym celem działania, jak sama nazwa wskazuje, jest wykonywanie zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych. Podstawowym, ale nie jedynym. Zakres zadań realizowanych przez ZUS znacznie wykracza poza ramy wyznaczone mu w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych. Przepisy określające zadania i tryb pracy ZUS zawarte są również w wielu innych ustawach – dotyczących organizacji i zadań innych instytucji obsługiwanych przez ZUS.
Podsumowując: ZUS zajmuje się gromadzeniem składek nie tylko na ubezpieczenia społeczne, ale także zdrowotne, oraz dystrybucją świadczeń (np. emerytur, rent, zasiłków chorobowych lub macierzyńskich).
Żeby wyobrazić sobie, jak poważne są zadania ZUS i jak wielkimi pieniędzmi zarządza w Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wystarczy przytoczyć kilka liczb. Z usług ZUS korzysta około 24 mln klientów, środki Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, których dysponentem jest Zakład, stanowią blisko 50 proc. zasobów pieniężnych państwa. Co miesiąc Zakład pobiera składki na ubezpieczenia społeczne za 15 mln osób, wypłaca emerytury i renty dla 7,2 mln osób, pobiera składkę na II filar ubezpieczenia emerytalnego i przekazuje ją do otwartych funduszy emerytalnych (OFE). ZUS pobiera też składkę na ubezpieczenie zdrowotne za ponad 20 mln ubezpieczonych i przekazuje ją do Narodowego Funduszu Zdrowia, gromadzi składkę na Fundusz Pracy, z którego finansowane są świadczenia na rzecz bezrobotnych, a także składkę na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. ZUS zajmuje się również zadaniami wykraczającymi poza sam system ubezpieczeniowy, np. wypłacaniem zasiłków i świadczeń przedemerytalnych oraz rent socjalnych.
Czym zajmuje się ZUS
• realizuje przepisy o ubezpieczeniach społecznych,
• realizuje umowy i porozumienia międzynarodowe w dziedzinie ubezpieczeń społecznych,
• dysponuje środkami finansowymi Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Funduszu Emerytur Pomostowych i Funduszu Rezerwy Demograficznej oraz budżetu państwa w części 73,
• kontroluje wykonywanie obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych przez płatników składek i przez ubezpieczonych,
• pobiera i odprowadza składki do OFE, Narodowego Funduszu Zdrowia, Funduszu Pracy i Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,
• realizuje inne zadania zlecone Zakładowi, w tym m.in. rozliczenia związane z zasiłkami wypłacanymi przez pracodawców.
Do szczegółowych zadań ZUS należy m.in.:
• stwierdzanie, kto podlega ubezpieczeniom społecznym, i ustalanie obowiązku ubezpieczenia,
• pobieranie składek na ubezpieczenia społeczne,
• wyliczanie składki na II filar ubezpieczenia emerytalnego (z części składki na ubezpieczenie emerytalne) oraz przekazywanie jej do OFE,
• prowadzenie indywidualnych kont ubezpieczonych i kont płatników składek oraz Centralnego Rejestru Ubezpieczonych, Centralnego Rejestru Członków Otwartych Funduszy Emerytalnych, systemu ewidencji płatników składek oraz Centralnego Rejestru Płatników Składek.
Co bardzo ważne: ZUS jest wykonawcą, realizatorem zadań polityki społecznej państwa, a to oznacza, że wykonuje zadania określone w przepisach – sam nie ustala sobie celów ani zadań, zakresu obsługi klientów ani ich liczby. Nie prowadzi własnej polityki finansowej i nie może samodzielnie ustalać np. wysokości składek lub świadczeń. Ich wysokość określają przepisy. Wszystko to jest nadzorowane przez państwo. ZUS ma sprawnie obsługiwać miliony klientów.
Skąd więc ZUS bierze pieniądze? Środki na pokrycie kosztów jego działalności są również z góry określone. Co nie mniej ważne – podlegają ścisłej kontroli organów państwa.
ZUS uzyskuje przychody z trzech podstawowych źródeł:
• odpisu z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – wysokość tego odpisu co roku ustalana jest kwotowo w ustawie budżetowej. Na 2015 r. został on zaplanowany na kwotę 3,4 mld zł, co stanowi 1,76 proc. środków, którymi zarządza w FUS,
• przychodów z zadań zleconych Zakładowi do realizacji (np. z tytułu poniesionych kosztów poboru i dochodzenia składek lub wpłat na ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Pracy i OFE),
• innych przychodów własnych, m.in. uzyskiwanych z tytułu zwrotu kosztów egzekucyjnych.
Z przychodów Zakładu Ubezpieczeń Społecznych pokrywane są:
• wydatki bieżące (wynagrodzenia wraz z pochodnymi, zakup towarów i usług),
• wydatki na inwestycje,
• wydatki na działalność szkoleniową i popularyzatorską w zakresie ubezpieczeń społecznych,
• koszty obsługi świadczeń finansowanych z FUS, a realizowanych przez KRUS, • koszty wypłaty świadczeń.
Czym jest FUS
Fundusz Ubezpieczeń Społecznych jest państwowym funduszem celowym powołanym w celu realizacji zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych. Mówiąc w największym uproszczeniu – to taka skarbonka, do której wpływają składki na ubezpieczenia społeczne Polaków (m.in. składki emerytalne, ale z wyłączeniem ich części przekazywanej do OFE) i z której wypłacane są emerytury, renty, świadczenia z ubezpieczenia chorobowego, wypadkowego itp. (patrz: ramka fundusze w ramach FUS).
Ponieważ wypłacanie świadczeń z ubezpieczeń społecznych gwarantuje państwo, a składki nie pokrywają wydatków (czyli wypłat), Fundusz jest zasilany dodatkowo dotacją z budżetu państwa i czasem również krótkoterminowymi kredytami komercyjnymi (zaciągnięcie kredytu na pokrycie wydatków możliwe jest tylko za zgodą ministra finansów). Dotacje z budżetu (na ten rok dotacja planowana jest na kwotę 42 mld zł) mogą być przeznaczone wyłącznie na uzupełnienie środków na wypłaty świadczeń gwarantowanych przez państwo.
Skąd pochodzą przychody FUS
• ze składek na ubezpieczenia społeczne niepodlegających przekazaniu na rzecz OFE,
• ze środków rekompensujących kwoty składek przekazanych na rzecz OFE,
• z oprocentowania rachunków bankowych FUS,
• z odsetek od nieterminowo regulowanych zobowiązań wobec FUS,
• ze zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, wraz z odsetkami,
• z dotacji z budżetu państwa,
• ze środków Funduszu Rezerwy Demograficznej (FRD).
Fundusze wyodrębnione w ramach FUS:
1. emerytalny, z którego finansowane są wypłaty emerytur,
2. rentowy, z którego są finansowane:
a) wypłaty rent z tytułu niezdolności do pracy, rent szkoleniowych, rent rodzinnych, dodatków do rent rodzinnych dla sierot zupełnych, dodatków pielęgnacyjnych,
b) wypłaty emerytur przyznanych z urzędu zamiast renty z tytułu niezdolności do pracy osobom, które nie mają okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn,
c) wypłaty zasiłków pogrzebowych,
d) świadczenia zlecone ZUS do wypłaty podlegające finansowaniu z budżetu państwa,
e) wydatki na prewencję rentową;
3. chorobowy, z którego finansowane są świadczenia określone w przepisach dotyczących ubezpieczenia w razie choroby i macierzyństwa,
4. wypadkowy, z którego finansowane są świadczenia określone w przepisach dotyczących ubezpieczenia w razie wypadków przy pracy i chorób zawodowych, a także koszty prewencji wypadkowej,
5. rezerwowe dla:
a) ubezpieczeń rentowych oraz chorobowego,
b) ubezpieczenia wypadkowego.
ZUS i FUS są więc niezależnymi ciałami. Mówiąc w ogromnym uproszczeniu: ZUS zbiera od płatników pieniądze, które trafiają do FUS, a następnie te pieniądze są wypłacane przez ZUS, który – znów upraszczając – pełni funkcję kasjera.
ZUS nie przeznacza na swoją działalność środków gromadzonych w FUS. ZUS – jako dysponent FUS – nie ma również wpływu na wysokość pobieranych składek i wypłacanych świadczeń, bo to zależy od przepisów prawa, czyli ustaw, które uchwala parlament.
Galeria:
ZUS
ZUS i FUS – te dwa skrótowce różni jedynie litera. Mylenie obu pojęć rodzi wiele nieporozumień. Warto wiedzieć, czym się różnią zadania Zakładu i Funduszu, bo jest to związane z naszymi pieniędzmi – zarówno składkami (emerytalnymi i nie tylko), jak i samymi emeryturami i rentami.
Czym jest ZUS
Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest instytucją państwową, której podstawowym celem działania, jak sama nazwa wskazuje, jest wykonywanie zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych. Podstawowym, ale nie jedynym. Zakres zadań realizowanych przez ZUS znacznie wykracza poza ramy wyznaczone mu w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych. Przepisy określające zadania i tryb pracy ZUS zawarte są również w wielu innych ustawach – dotyczących organizacji i zadań innych instytucji obsługiwanych przez ZUS.
Podsumowując: ZUS zajmuje się gromadzeniem składek nie tylko na ubezpieczenia społeczne, ale także zdrowotne, oraz dystrybucją świadczeń (np. emerytur, rent, zasiłków chorobowych lub macierzyńskich).
Żeby wyobrazić sobie, jak poważne są zadania ZUS i jak wielkimi pieniędzmi zarządza w Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wystarczy przytoczyć kilka liczb. Z usług ZUS korzysta około 24 mln klientów, środki Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, których dysponentem jest Zakład, stanowią blisko 50 proc. zasobów pieniężnych państwa. Co miesiąc Zakład pobiera składki na ubezpieczenia społeczne za 15 mln osób, wypłaca emerytury i renty dla 7,2 mln osób, pobiera składkę na II filar ubezpieczenia emerytalnego i przekazuje ją do otwartych funduszy emerytalnych (OFE). ZUS pobiera też składkę na ubezpieczenie zdrowotne za ponad 20 mln ubezpieczonych i przekazuje ją do Narodowego Funduszu Zdrowia, gromadzi składkę na Fundusz Pracy, z którego finansowane są świadczenia na rzecz bezrobotnych, a także składkę na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. ZUS zajmuje się również zadaniami wykraczającymi poza sam system ubezpieczeniowy, np. wypłacaniem zasiłków i świadczeń przedemerytalnych oraz rent socjalnych.
Czym zajmuje się ZUS
• realizuje przepisy o ubezpieczeniach społecznych,
• realizuje umowy i porozumienia międzynarodowe w dziedzinie ubezpieczeń społecznych,
• dysponuje środkami finansowymi Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Funduszu Emerytur Pomostowych i Funduszu Rezerwy Demograficznej oraz budżetu państwa w części 73,
• kontroluje wykonywanie obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych przez płatników składek i przez ubezpieczonych,
• pobiera i odprowadza składki do OFE, Narodowego Funduszu Zdrowia, Funduszu Pracy i Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,
• realizuje inne zadania zlecone Zakładowi, w tym m.in. rozliczenia związane z zasiłkami wypłacanymi przez pracodawców.
Do szczegółowych zadań ZUS należy m.in.:
• stwierdzanie, kto podlega ubezpieczeniom społecznym, i ustalanie obowiązku ubezpieczenia,
• pobieranie składek na ubezpieczenia społeczne,
• wyliczanie składki na II filar ubezpieczenia emerytalnego (z części składki na ubezpieczenie emerytalne) oraz przekazywanie jej do OFE,
• prowadzenie indywidualnych kont ubezpieczonych i kont płatników składek oraz Centralnego Rejestru Ubezpieczonych, Centralnego Rejestru Członków Otwartych Funduszy Emerytalnych, systemu ewidencji płatników składek oraz Centralnego Rejestru Płatników Składek.
Co bardzo ważne: ZUS jest wykonawcą, realizatorem zadań polityki społecznej państwa, a to oznacza, że wykonuje zadania określone w przepisach – sam nie ustala sobie celów ani zadań, zakresu obsługi klientów ani ich liczby. Nie prowadzi własnej polityki finansowej i nie może samodzielnie ustalać np. wysokości składek lub świadczeń. Ich wysokość określają przepisy. Wszystko to jest nadzorowane przez państwo. ZUS ma sprawnie obsługiwać miliony klientów.
Skąd więc ZUS bierze pieniądze? Środki na pokrycie kosztów jego działalności są również z góry określone. Co nie mniej ważne – podlegają ścisłej kontroli organów państwa.
ZUS uzyskuje przychody z trzech podstawowych źródeł:
• odpisu z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – wysokość tego odpisu co roku ustalana jest kwotowo w ustawie budżetowej. Na 2015 r. został on zaplanowany na kwotę 3,4 mld zł, co stanowi 1,76 proc. środków, którymi zarządza w FUS,
• przychodów z zadań zleconych Zakładowi do realizacji (np. z tytułu poniesionych kosztów poboru i dochodzenia składek lub wpłat na ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Pracy i OFE),
• innych przychodów własnych, m.in. uzyskiwanych z tytułu zwrotu kosztów egzekucyjnych.
Z przychodów Zakładu Ubezpieczeń Społecznych pokrywane są:
• wydatki bieżące (wynagrodzenia wraz z pochodnymi, zakup towarów i usług),
• wydatki na inwestycje,
• wydatki na działalność szkoleniową i popularyzatorską w zakresie ubezpieczeń społecznych,
• koszty obsługi świadczeń finansowanych z FUS, a realizowanych przez KRUS, • koszty wypłaty świadczeń.
Czym jest FUS
Fundusz Ubezpieczeń Społecznych jest państwowym funduszem celowym powołanym w celu realizacji zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych. Mówiąc w największym uproszczeniu – to taka skarbonka, do której wpływają składki na ubezpieczenia społeczne Polaków (m.in. składki emerytalne, ale z wyłączeniem ich części przekazywanej do OFE) i z której wypłacane są emerytury, renty, świadczenia z ubezpieczenia chorobowego, wypadkowego itp. (patrz: ramka fundusze w ramach FUS).
Ponieważ wypłacanie świadczeń z ubezpieczeń społecznych gwarantuje państwo, a składki nie pokrywają wydatków (czyli wypłat), Fundusz jest zasilany dodatkowo dotacją z budżetu państwa i czasem również krótkoterminowymi kredytami komercyjnymi (zaciągnięcie kredytu na pokrycie wydatków możliwe jest tylko za zgodą ministra finansów). Dotacje z budżetu (na ten rok dotacja planowana jest na kwotę 42 mld zł) mogą być przeznaczone wyłącznie na uzupełnienie środków na wypłaty świadczeń gwarantowanych przez państwo.
Skąd pochodzą przychody FUS
• ze składek na ubezpieczenia społeczne niepodlegających przekazaniu na rzecz OFE,
• ze środków rekompensujących kwoty składek przekazanych na rzecz OFE,
• z oprocentowania rachunków bankowych FUS,
• z odsetek od nieterminowo regulowanych zobowiązań wobec FUS,
• ze zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, wraz z odsetkami,
• z dotacji z budżetu państwa,
• ze środków Funduszu Rezerwy Demograficznej (FRD).
Fundusze wyodrębnione w ramach FUS:
1. emerytalny, z którego finansowane są wypłaty emerytur,
2. rentowy, z którego są finansowane:
a) wypłaty rent z tytułu niezdolności do pracy, rent szkoleniowych, rent rodzinnych, dodatków do rent rodzinnych dla sierot zupełnych, dodatków pielęgnacyjnych,
b) wypłaty emerytur przyznanych z urzędu zamiast renty z tytułu niezdolności do pracy osobom, które nie mają okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn,
c) wypłaty zasiłków pogrzebowych,
d) świadczenia zlecone ZUS do wypłaty podlegające finansowaniu z budżetu państwa,
e) wydatki na prewencję rentową;
3. chorobowy, z którego finansowane są świadczenia określone w przepisach dotyczących ubezpieczenia w razie choroby i macierzyństwa,
4. wypadkowy, z którego finansowane są świadczenia określone w przepisach dotyczących ubezpieczenia w razie wypadków przy pracy i chorób zawodowych, a także koszty prewencji wypadkowej,
5. rezerwowe dla:
a) ubezpieczeń rentowych oraz chorobowego,
b) ubezpieczenia wypadkowego.
ZUS i FUS są więc niezależnymi ciałami. Mówiąc w ogromnym uproszczeniu: ZUS zbiera od płatników pieniądze, które trafiają do FUS, a następnie te pieniądze są wypłacane przez ZUS, który – znów upraszczając – pełni funkcję kasjera.
ZUS nie przeznacza na swoją działalność środków gromadzonych w FUS. ZUS – jako dysponent FUS – nie ma również wpływu na wysokość pobieranych składek i wypłacanych świadczeń, bo to zależy od przepisów prawa, czyli ustaw, które uchwala parlament.
Galeria:
ZUS