Czym są inteligentne specjalizacje? To nazwa określonych obszarów, które są preferowane przy przyznawaniu środków unijnych. Dlaczego są preferowane? Ponieważ przedsiębiorcy i naukowcy w ramach procesu przedsiębiorczego odkrywania (oddolnego identyfikowania potencjału rozwojowego) uznali, że to właśnie w tych dziedzinach polska gospodarka może się specjalizować i być najbardziej konkurencyjna. Specjalizacje te dotyczą obszarów badawczo-rozwojowych i innowacyjnych, dlatego nazywane są inteligentnymi specjalizacjami.
Inteligentne specjalizacje są ustalane na dwóch poziomach: krajowym i regionalnym. Pierwsze z nich, to dziedziny stanowiące priorytet w skali całego kraju. Drugie, zależne od specyfiki regionu, identyfikowane są w każdym województwie osobno.
Koncepcja
Mimo ogromnego potencjału projektów badawczych, nie wszystkie inwestycje w badania i innowacje są równie efektywne i osiągają dobre wyniki we wszystkich dziedzinach nauki i innowacyjności. Przy ograniczonych środkach publicznych nie można też finansować wszystkich obiecujących projektów. W takiej sytuacji najlepsze możliwości rozwoju zapewnia wspieranie wybranych inteligentnych specjalizacji (koncentracja tematyczna na obszarach o największym potencjale innowacyjnym i konkurencyjnym).
Zgodnie z nią każde państwo członkowskie i każdy region wybiera określone branże, biorąc pod uwagę swoje mocne strony oraz trendy w polskiej i światowej gospodarce. Te branże są preferowane przy przyznawaniu środków unijnych. Taki zabieg pomoże ukierunkować posiadany przez nasz kraj potencjał – np. wykształcone osoby, infrastrukturę i kapitał – na tory szybszego i trwałego wzrostu gospodarczego.
Wyznaczanie inteligentnych specjalizacji było procesem dość złożonym. Współpracowały przy nim nie tylko instytucje publiczne, ale przede wszystkim przedsiębiorcy, jednostki naukowe i instytucje otoczenia biznesu.
Specjalizacje krajowe
Polskie krajowe inteligentne specjalizacje (KIS) zostały określone w dokumencie „Krajowa inteligentna specjalizacja”, stanowiącym załącznik do Programu Rozwoju Przedsiębiorstw do 2020 r. Lista inteligentnych specjalizacji nie jest zamknięta, podlega ona ciągłej aktualizacji – na podstawie m.in. wyników prac grup roboczych ds. KIS oraz Obserwatorium Gospodarczego – i dostosowywana jest do nowych trendów w polskiej i światowej gospodarce. Od momentu przyjęcia w 2014 r. Programu Rozwoju Przedsiębiorstw już dwukrotnie aktualizowano wykaz inteligentnych specjalizacji.
20 krajowych inteligentnych specjalizacji określono w ramach 5 działów. Należą do nich:
Zdrowe społeczeństwo • Technologie inżynierii medycznej, w tym biotechnologie medyczne. • Diagnostyka i terapia chorób cywilizacyjnych oraz w medycynie spersonalizowanej. • Wytwarzanie produktów leczniczych.
Biogospodarka rolno-spożywcza, leśno-drzewna i środowiskowa • Innowacyjne technologie, procesy i produkty sektora rolno-spożywczego i leśno-drzewnego. • Żywność wysokiej jakości. • Biotechnologiczne procesy i produkty chemii specjalistycznej oraz inżynierii środowiska.
Zrównoważona energetyka • Wysokosprawne, niskoemisyjne i zintegrowane układy wytwarzania, magazynowania, przesyłu i dystrybucji energii. • Inteligentne i energooszczędne budownictwo. • Rozwiązania transportowe przyjazne środowisku.
Surowce naturalne i gospodarka odpadami • Nowoczesne technologie pozyskiwania, przetwórstwa i wykorzystania surowców naturalnych oraz wytwarzanie ich substytutów. • Minimalizacja wytwarzania odpadów, w tym niezdatnych do przetworzenia oraz wykorzystanie materiałowe i energetyczne odpadów (recykling i inne metody odzysku). • Innowacyjne technologie przetwarzania i odzyskiwania wody oraz zmniejszające jej zużycie.
Innowacyjne technologie i procesy przemysłowe (w ujęciu horyzontalnym) • Wielofunkcyjne materiały i kompozyty o zaawansowanych właściwościach, w tym nanoprocesy i nanoprodukty. • Sensory (w tym biosensory) i inteligentne sieci sensorowe. • Inteligentne sieci i technologie geoinformacyjne. • Elektronika oparta na polimerach przewodzących. • Automatyzacja i robotyka procesów technologicznych. • Optoelektroniczne systemy i materiały. • Inteligentne technologie kreacyjne. • Innowacyjne technologie morskie w zakresie specjalistycznych jednostek pływających, konstrukcji morskich i przybrzeżnych oraz logistyki opartej o transport morski i śródlądowy.
Specjalizacje w regionach
Każde województwo określa własne regionalne inteligentne specjalizacje (RIS). Urzędy Marszałkowskie opracowały specjalne dokumenty, tzw. regionalne strategie innowacji, których integralną część stanowi wykaz regionalnych inteligentnych specjalizacji.
Regionalne inteligentne specjalizacje były wybierane na podstawie opinii ekspertów, analizy oraz konsultacji społecznych. Brano pod uwagę zdanie przedsiębiorców, na których w szczególności spoczywał będzie ciężar i możliwość realizacji projektów związanych z inteligentnymi specjalizacjami. Jakie są poszczególne inteligentne specjalizacje w danych województwach można sprawdzić na mapie zamieszczonej na kolejnych stronach.
Korzystanie ze specjalizacji
W przypadku korzystania z części Funduszy Europejskich przeznaczonych na wsparcie B+R+I, konieczne jest wpisanie projektu w zakres tematyczny inteligentnych specjalizacji (warunek wejścia do dalszej oceny projektu). W innych zaś przypadkach warto to zrobić, ponieważ wtedy szanse na uzyskanie dofinansowania będą większe (dodatkowa punktacja przy ocenie projektu).
Jeśli zamierzasz realizować projekty związane z prowadzeniem badań naukowych (prace B+R) lub z zakupem infrastruktury badawczej, wówczas Twoje przedsięwzięcie obowiązkowo musi wpisywać się w inteligentne specjalizacje. Aby skorzystać z Programu Inteligentny Rozwój, powinieneś zwrócić uwagę na specjalizacje krajowe (KIS). W przypadku programów regionalnych, zapoznaj się natomiast z inteligentnymi specjalizacjami w Twoim województwie (RIS).
Jeśli zamierzasz realizować projekty związane np. z wdrażaniem wyników prac B+R do Twojej działalności bądź inne działania podnoszące innowacyjność i konkurencyjność Twojej firmy, powinieneś także pamiętać o inteligentnych specjalizacjach. W tym przypadku nie ma konieczności wpisywania się w tę koncepcję. Jeśli jednak Twoje przedsięwzięcie pasuje do tych strategicznych obszarów, będziesz miał większe szanse na uzyskanie dofinansowania.
Ciekawą konstrukcję wykorzystania koncepcji inteligentnych specjalizacji znajdziesz także w Programie Polska Wschodnia. W innowacyjnych projektach firm, które mogą być dofinansowane z tego programu, preferowane będą te przedsięwzięcia, które wpisują się w inteligentne specjalizacje wspólne dla co najmniej dwóch województw Polski Wschodniej.
Agnieszka Pogorzelska
Źródło: Biuletyn Informacyjny nr 29, marzec 2016, ISSN 1899-783X Fundusze Europejskie w Polsce
REGIONALNE INTELIGENTNE SPECJALIZACJE
DOLNOŚLĄSKIE • branża chemiczna i farmaceutyczna • mobilność przestrzenna • żywność wysokiej jakości • surowce naturalne i wtórne • produkcja maszyn i urządzeń • obróbka materiałów • technologie informacyjno-komunikacyjne
KUJAWSKO-POMORSKIE • najlepsza bezpieczna żywność • przetwórstwo, nawozy i opakowania • medycyna, usługi medyczne i turystyka zdrowotna • motoryzacja, urządzenia transportowe i automatyka przemysłowa • narzędzia, formy wtryskowe, wyroby z tworzyw sztucznych • przetwarzanie informacji, multimedia, programowanie, • usługi informacyjno-komunikacyjne • biointeligentna specjalizacja – środowisko, energetyka • transport, logistyka, handel • dziedzictwo kulturowe, sztuka, przemysły kreatywne
LUBELSKIE • biogospodarka • medycyna i zdrowie • informatyka i automatyka • energetyka niskoemisyjna
LUBUSKIE • zielona gospodarka – ekoinnowacje ( technologie i usługi środowiskowe, biogospodarka, branże wspomagające: ICT, przemysł metalowy i procesy logistyczne) • zdrowie i jakość życia – eko-rozwój (technologie, usługi i aparatura medyczna, turystyka zdrowotna, zdrowa bezpieczna żywność, branże powiązane z eko-rozwojem: przemysł metalowy, procesy logistyczne, sektor informacyjno-komunikacyjny) • innowacyjny przemysł – zrównoważony rozwój (przemysł: metalowy, motoryzacyjny, wydobywczy i energetyczny, drzewny, meblarski i papierniczy oraz technologie informacyjno-komunikacyjne)
ŁÓDZKIE • nowoczesny przemysł włókienniczy i mody w tym wzornictwo) • zaawansowane materiały budowlane • medycyna, farmacja, kosmetyki • energetyka, w tym odnawialne źródła energii • innowacyjne rolnictwo i przetwórstwo rolno-spożywcze • informatyka i telekomunikacja.
MAŁOPOLSKIE • nauki o życiu (life sciences) • energia zrównoważona • technologie informacyjne i komunikacyjne • chemia • produkcja metali i wyrobów metalowych oraz wyrobów z mineralnych surowców niemetalicznych • elektrotechnika i przemysł maszynowy • przemysły kreatywne i czasu wolnego
MAZOWIECKIE: • bezpieczna żywność • inteligentne systemy zarządzania • nowoczesne usługi dla biznesu • wysoka jakość życia
OPOLSKIE • technologie chemiczne • technologie budownictwa i drewna • technologie przemysłu maszynowego i metalowego • technologie przemysłu energetycznego, w tym OZE • poprawa efektywności energetycznej • technologie rolno-spożywcze
PODKARPACKIE • lotnictwo i kosmonautyka • wysoka jakość życia • informacja i telekomunikacja
PODLASKIE • sektor rolno-spożywczy • sektor usług medycznych • sektor ekoinnowacji • przemysł maszynowy
POMORSKIE • technologie off-shore i portowo-logistyczne • technologie interaktywne w środowisku nasyconym informacyjnie • technologie ekoefektywne (w produkcji, przesyle, dystrybucji, zużyciu energii, paliw i budownictwie) • technologie medyczne (choroby cywilizacyjne i starzenie)
ŚLĄSKIE • medycyna • energetyka • technologie informacyjno-komunikacyjne (ITC)
ŚWIĘTOKRZYSKIE • zasobooszczędne budownictwo • przemysł metalowo-odlewniczy • nowoczesne rolnictwo i przetwórstwo spożywcze • turystyka zdrowotna i prozdrowotna • technologie informacyjno-komunikacyjne • branża targowo-kongresowa • zrównoważony rozwój energetyczny
WARMIŃSKO-MAZURSKIE • ekonomia wody • żywność wysokiej jakości • drewno i meblarstwo
WIELKOPOLSKIE • biosurowce i żywność dla świadomych konsumentów • wnętrza przyszłości • przemysł jutra • wyspecjalizowane procesy logistyczne • rozwój oparty na technologiach informacyjno-komunikacyjnych • nowoczesne technologie medyczne
ZACHODNIOPOMORSKIE • biogospodarka oparta na naturalnych zasobach regionu • działalność morska i logistyka (technika morska odpowiadająca współczesnym wyzwaniom) • przemysł metalowo-maszynowy • usługi przyszłości (branża informacyjno-komunikacyjna, IT, KPO i przemysły kreatywne • turystyka i zdrowie (zasoby przyrodnicze i dorobek kulturowy regionu)